پدر! مادر! با هم متحد باشید

بعضی بچه‌ها در خانواده قربانی شیوه‌های ناهماهنگ تربیتی والدین خود هستند. یکی از والدین سختگیر است و دیگری سهل‌گیر، یکی بی‌نهایت مهربان است و دیگری بسیار جدی، یکی دعوا می‌کند، دیگری پر و بال می‌دهد و فرزند در میان این رفتارهای متعارض، بلاتکلیف است و قدرت تشخیص خود را از دست می‌دهد.

پژوهش‌های علمی نشان می‌دهد در صورتی که تطابق مناسبی میان سبک تربیتی والدین وجود داشته باشد، احتمال افسردگی و اضطراب فرزندان تا نصف کاهش پیدا می‌کند، اما در موارد فقدان چنین تطابقی، خطر بروز اضطراب و افسردگی دو برابر افزایش می‌یابد.

بسیاری از والدین پیش از تولد فرزند خود، خواهان بهترین‌ها برای او هستند. دوست دارند فرزندی سالم، باهوش، مودب و موفق داشته باشند و تصمیم می‌گیرند هر کاری برای داشتن چنین فرزندی انجام دهند. غافل از این که برای داشتن یک فرزند خوب، لازم نیست دست به هر کاری بزنند، فقط کافی است روش‌های مناسب تربیتی را بموقع و بخوبی در فرآیند رشد پیاده کنند.

تربیت فرزند از زمانی که او در رحم مادر در حال رشد است، آغاز می‌شود و مسائل پیرامون، تاثیر مستقیمی بر شکل‌گیری شخصیت او دارد بنابراین والدین علاوه بر در نظر گرفتن همه آمادگی‌های لازم برای فرزنددار شدن؛ مانند شرایط سنی، جسمی، اقتصادی و مانند آن، باید توانایی‌های تربیتی خود را برای پرورش یک انسان سالم بسنجند.

یکی از مواردی که ناخواسته موجب شکست والدین در تربیت فرزندشان می‌شود و از آن همه آرزوهای بزرگ، ناکامی را نصیب آنان می‌کند، اختلاف در مورد شیوه‌های تربیت فرزند است.

دکتر مجید بهروان، روان‌شناس و مشاور خانواده معتقد است: وجود اختلاف درباره برخی موضوع‌ها میان زن و مرد در یک خانواده طبیعی است. به هر حال آنان، در دو محیط جداگانه پرورش یافته و شیوه‌های تربیتی متفاوتی را تجربه کرده‌اند و با وجود همه اشتراک‌ها ممکن است درباره موضوع‌های گوناگون اختلاف‌نظر داشته باشند. گاه ممکن است این اختلاف‌ها با تولد فرزندان بیشتر بروز کند، اما هماهنگ کردن روش‌های متفاوت و هم‌راستا کردن آنها مهم است.

او می‌افزاید: اگر پدر و مادر درباره روش تربیتى فرزند خود دچار تعارض باشند و در بیشتر برخوردها ناهماهنگ و متعارض عمل کنند، آنگاه فرزند اعتماد خود را نسبت به هر دوی آنان از دست می‌دهد و در مقابل توصیه هایشان، دچار تردید می‌شود.

بسیاری از ما شاهد این صحنه بوده‌ایم که پدر از یک رفتار فرزند خود خرده مى‌گیرد و خواهان پاسخگویی اوست، در همان لحظه مادر در قالب یک ناجی مداخله می‌کند و به حمایت از فرزند خود می‌پردازد. یا در تجربه دیگر، مادر اجازه انجام کاری را به فرزند نمی‌دهد، اما در همان موقع، پدر در مقابل چشم فرزند با انتقاد از مادر او را متهم به سختگیری می‌کند.

این برخوردهای متعارض علاوه بر آن که موجب سردرگمی فرزند و بی‌اعتمادی او به والدین خود می‌شود، می‌تواند سرآغاز بگومگوهایی شود که گاه به سوء‌استفاده فرزند منجر مى‌شود.

دکتر بهروان می‌گوید: پیامدهای دو روش تربیتی خوب، اما متعارض می‌تواند به اندازه یک روش تربیتی نادرست، مخرب باشد. به همین دلیل، رسیدن به توافق درباره تربیت فرزند از اهمیت خاصی برخوردار است بنابراین پدر و مادر همواره باید درباره مسائل تربیتى فرزند خود دور از چشم فرزند با یکدیگر گفت‌وگو کنند و بهترین روش را انتخاب کنند. این موضوع موجب می‌شود تا فرزند دچار سردرگمى نشود و برخوردهای پدر و مادر در مواقع گوناگون برایش قابل پیش‌بینی باشد.

از بسیاری از پدران و مادران می‌شنویم که می‌گویند: «هیچ چیز برای فرزندمان کم نگذاشته‌ایم، اما نمی‌دانیم چرا گستاخ شده است؟» غافل از این که همه برخوردها در خانواده و شکل ارتباط اعضای خانواده بویژه پدر و مادر اثر مستقیم در شکل‌گیری رفتار فرزندان دارد.

دکتر بهروان در این‌باره می‌گوید: بهتر است والدین اختلاف‌نظرهاى خود را در مقابل فرزندان بیان نکنند و از نظرات درست یکدیگر پشتیبانی کنند و اگر انتقادی دارند، در خلوت با یکدیگر در میان بگذارند.

کشمکش‌های دائم آنان بویژه درباره مسائل تربیتی موجب سرپیچی فرزندان از آنان می‌شود و پیامدهای آن بویژه در دوران بلوغ فرزندان، خود را نشان می‌دهد.

در واقع فقدان حمایت از همسر در مقابل فرزندان موجب بروز مشکلاتی می‌شود که در آینده گریبانگیر هم پدر و هم مادر می‌شود.

بحث و گفت‌وگوی مناسب در مقابل فرزندان می‌تواند تجربه تکاملی خوبی برای آنان باشد. اگر این بحث‌ها با روش درست انجام گیرد، آموزش موثری برای آنان خواهد بود. اگر فرزندان، والدین خود را در حال بحث، مخالفت و حل و فصل یک موضوع به شکل مناسبی ببینند، یادگیری مهارت‌های گوش دادن، عنوان کردن مشکل، در نظر گرفتن هر دو طرف قضیه و رسیدن به راه‌حل و توافق، ازجمله مواردی است که در آنان نهادینه می‌شود.

خانواده‌هایی که دچار بی‌نظمی و هرج و مرج رفتاری هستند و گاه سختگیر، گاه سهل‌گیر و زمانی متعادل رفتار می‌کنند، فرزندانی خواهند داشت که نه‌تنها در تصمیم‌گیری و ارتباط با اعضای جامعه دچار مشکل می‌شوند، بلکه با والدین‌شان نیز نمی‌توانند ارتباطی مسالمت‌آمیز، آرام و دوستانه برقرار کنند.

این افراد در بیشتر مواقع برای تعیین خوب و بد یا درست و نادرست دچار تردید می‌شوند، چون والدین‌شان گاه رفتاری را تشویق و گاه همان رفتار را تنبیه می‌کنند.

اگر زوج‌های جوان قبل از بارداری به مطالعه و تحقیق درباره شیوه‌های تربیتی فرزندان بپردازند و با پیدا کردن روش‌های مناسب، هماهنگی خود را در اجرای اصول تربیتی حفظ کنند، می‌توانند به داشتن فرزندانی سالم امیدوار باشند. آنان باید تربیت فرزندان خود را جدی بگیرند و تا زمانی که آمادگی لازم برای پذیرش مسئولیت و هماهنگی در شیوه‌های تربیتی را پیدا نکرده‌اند، نباید برای بچه‌دار شدن تصمیم بگیرند.

مشاجره والدین در حضور فرزندان باعث تضعیف روحیه آنان و سلب آرامش از محیط خانه می‌شود، اما در مقابل همدلی والدین و تنبیه و تشویق‌های بموقع آنان باعث می‌شود فرزندان بتوانند رفتار درست و نادرست خود را بشناسند و در تشخیص خوب و بد با مشکل روبه‌رو نشوند.

اگر والدین در تربیت فرزندان بتوانند با هم هماهنگی داشته باشند، اطرافیان هم اجازه دخالت بی‌موقع و نامناسب را پیدا نخواهند کرد و فرزندان با یک شیوه تربیتی مناسب، به طور متعادل رشد می‌یابند.

جنگ و جدل‌های نابرابر به هیچ عنوان درس زندگی خوبی برای فرزندان نیست، ثبات روش‌های تربیتی درست می‌تواند بر اثرگذاری آنها بیفزاید.

به همین دلیل دکتر بهروان توصیه می‌کند: والدین باید در موقعیت‌ها و زمان‌های مختلف در برابر یک رفتار خاص فرزند، رفتاری باثبات و هماهنگ داشته باشند. این شیوه موجب می‌شود کودک عکس‌العمل آنان را در برابر اعمالش حدس بزند. این موضوع به ایجاد احساس امنیت در خانواده کمک می‌کند. والدین برای اجرای قوانین در محیط خانه باید با هم هماهنگ باشند و قوانین را به صورت مشترک وضع کنند و هر دو، در مورد روش انضباطی فرزند به توافق برسند. اختلاف والدین باید در غیاب کودک حل شود.

جنگ میان والدین در برابر فرزندان هیچ برنده‌ای ندارد و تمام اعضای خانواده بازنده این میدان هستند. همچنین وقتی والدین برای فرزند خود قوانینی وضع می‌کنند یا می‌خواهند رفتاری را به او یاد بدهند، باید خودشان الگوی مناسبی برای او باشند، چون فرزندان از رفتار والدین بیش از گفتارشان می‌آموزند.