پله‌ پله تا اعماق زمین

از غارنوردی به عنوان یک رشته تخصصی که بگذریم، بازدید از غار به عنوان یکی از رشته‌های طبیعت‌گردی سوژه مناسبی برای مسافرت است، مثلا یک روز تابستانی می‌تواند زمان مناسبی برای سفر به خنکای غار باشد یا حتی اگر دفتر سرد زمستان را هم ببندیم که تعداد سفرها کاهش پیدا می‌کند، چرا یک روز زیبای پاییزی یا بهاری را انتخاب نکنیم تا این‌بار جای زدن به دل دریا، به دل کوه بزنیم، درست دل کوه، درون آن، اعماقش و هر آن چه که در نهان دارد.

در طول زمان، غارنوردی خیلی مورد توجه ما ایرانیان نبوده است، نه به عنوان یک رشته تخصصی و نه به عنوان یک رشته طبیعت‌گردی با رویکردهای عمومی؛ جز غار علیصدر که در ذهن ما ترسیمی از آب و قایق و زیبایی است؛ البته آنچه ‌تاکنون بر گردشگری ما ایرانی‌ها گذشته است، خیلی مهم نیست؛ چرا که تا یک دهه پیش کویرنوردی و گردش در کویر نیز علاقه‌مندان زیادی نداشت، اما با تغییر ذائقه گردشگران و البته در کنار آن فراهم آوردن امکانات به نسبت مناسب برای کویرنوردی، هم‌اکنون تعداد زیادی گردشگر همه‌ساله دل به کویر می‌سپارند،‌ هم‌اکنون نوبت سفر به غارهاست و به نظاره نشستن زیبایی‌های بکر نهفته در آنها و انتظار می‌رود با امکانات رفاهی‌ای که در حاشیه حداقل 2 غار مهم کتله‌خور و علیصدر به وجود آمده است، این رشته طبیعت‌گردی توجه مخاطبان بیشتری را به خود جلب کند‌ ‌و این هفته داستان ما هم داستان سفر به یک غار است، غاری خفته در آرام کوهستان، سرشار از راز، با شیرهای خفته و آثار باستانی و آهک‌هایی که دست طبیعت از آنها مجسمه‌هایی استثنایی ساخته است.

وقتی از غار سخن می‌گوییم، بی‌اختیار ذهن می‌رود به سمت همدان و غار علیصدر؛ قایق و قندیل، خنکی و تاریکی و...‌ و حالا که قصد سفر به کتله‌خور را دارید، قطب‌نمای ذهن خود را تقریبا به همان سمت نگه‌دارید، جایی دورتر از زنجان و قبل از همدان...؛ اطراف شهر کوچکی به نام گرماب از توابع استان زنجان که شاید ما کمتر نام آن را شنیده‌ایم و شاید هم اصلا نام آن به گوشمان نخورده باشد.

کتله‌خور در فاصله 173 کیلومتری شمال همدان، 155 کیلومتری جنوب زنجان و 410 کیلومتری تهران واقع شده است. جاده آسفالته زنجان، سلطانیه، خدابنده و گرماب بهترین مسیر دسترسی به‌کتله‌خور است و البته از طریق جاده زنجان، بیجار و گرماب نیز می‌توان به مقصد رسید. راه سومی نیز وجود دارد، جاده همدان، کبودر‌آهنگ که بیشتر برای مسافرانی که از استان‌های غربی مانند همدان، کرمانشاه یا کردستان به مقصد کتله‌خور حرکت می‌کنند مناسب است و برای مسافرانی که از مبادی شرقی به آن سوی می‌روند، مسیر زنجان، سلطانیه و خدابنده مسیر مناسب‌تری است.

یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد کتله‌خور پله‌پله‌های آن در دل کوه است، طبقاتی در میان کوه که غارنوردان حرفه‌ای را در دل زمین و کوه به سمت خود می‌خواند. ‌ در ارتباط با تعداد طبقات غار نظرات مختلفی بیان شده است، 3 ، 4 طبقه و حتی 7 طبقه؛ آنچه مسلم است تاکنون 3 طبقه غار توسط غارنوردان حرفه‌ای کشف شده است. در این سه طبقه بجز روان‌آب‌های محدودی که در بخش‌هایی از غار جریان دارد، آب دیگری مشاهده نمی‌شود، به‌همین دلیل در شرایط کنونی، کتله‌خور، غار آبی محسوب نمی‌شود، اما تحقیقات اولیه حکایت از طبیعت آبی طبقه چهارم دارد؛ این امر در کاوش‌هایی که در غار صورت گرفته تاحدودی به اثبات رسیده است؛ اما باتوجه به مشکل دسترسی به این طبقه هنوز برنامه‌های تحقیقاتی در این زمینه ادامه دارد .در ارتباط باوسعت غار کتله‌خور اطلاعات دقیقی در دست نیست و عملیات مسیریابی و کاوش در طبقات مختلف غار ادامه دارد، اما برآوردها حکایت از آن دارد که کتله‌خور به لحاظ وسعت، دومین غار دنیاست؛ حتی برخی معتقدند ‌کتله‌خور غاری بی‌انتهاست و به سایر راه‌های درون‌زمینی راه دارد و در عین حال برخی بر این باورند که باتوجه به نزدیکی غار کتله‌خور و غار علیصدر، این دو غار به هم پیوسته هستند و در امتداد یکدیگر قرار دارند، البته موضوع پیوند کتله‌خور و علیصدر هنوز به اثبات نرسیده است و در حد حدس و گمان است و شاید تنها گذر زمان و تداوم اکتشاف‌ها بتواند پرده از این راز نهان بردارد.