بگو چه می‌خوری تا بگویم کیستی

حالا خیلی‌ها فهمیده‌اند با آشپزی هم می‌شود کلی حال کرد و از ترکیب مواد طبیعی، زیبا و خوش‌رنگ چیزهای جدید آفرید و به جای پر کردن شکم، هم از هنر آشپزی و هم از دستپختی خوشمزه لذت برد.

برنامه‌های متنوع تلویزیونی که در همه کانال‌های داخلی و خارجی به آشپزی اختصاص پیدا می‌کند یکی از دلایل توجه به این مقوله در زندگی امروز است. البته نباید فراموش کرد که خود دولت‌ها هم فهمیده‌اند با فست‌فود تکراری، نبودن سبزیجات در رژیم غذایی و بی‌توجهی به سفره غذایی، هزینه بازگرداندن سلامت به مردم بسیار بیشتر خواهد بود. به همین دلیل هم، کشورهای اروپایی سعی کردند با راه انداختن برنامه‌های آشپزی در کانال‌های تلویزیونی، انتشار کتاب‌های آشپزی، راه‌اندازی جشنواره‌های غذایی و توجه به گردشگری غذایی، عادات تغذیه‌ای مردمشان را تغییر دهند.

در حقیقت اهمیت آشپزی این روزها آنقدر زیاد شده که هر روز شاهد حرکتی نو در این زمینه هستیم؛ از اضافه شدن بخش جدیدی به بخش‌های سایت گوگل برای پیدا کردن دستورهای غذایی که این امکان را به کاربرانش می‌دهد تا با کلیک روی اسم غذا یا کشور، بتوانند دستور پخت آن را پیدا کنند گرفته تا قرار دادن کتاب آشپزی ریچارد دوم پادشاه انگلستان در قرون وسطی روی اینترنت گرفته که شامل دستور تهیه 205 غذاست که سرآشپز دربار ریچارد دوم سال 1390 نوشته است. حتی یک کتاب آشپزی به نام «دستورهای آشپزی 30 دقیقه‌ای» جیمی اولیور با فروش 100 میلیون پوندی به عنوان دومین کتاب‌ پرفروش بریتانیا شناخته شده و آنقدر مورد علاقه قرار می‌گیرد که به عنوان بهترین هدیه کریسمس، مردم آن را به یکدیگر عیدی می‌دهند. از این جالب‌تر این که بازیکنان تیم فوتبال چلسی برای رفع خستگی در برنامه مسابقه آشپزی ملل شرکت می‌کنند و دیدیه دروگبا مهاجم تیم هم می‌شود داورشان. همه اینها یعنی مردم این روزها با آشپزی کیف می‌کنند و این حال نه فقط به خاطر خوردن یک غذای خوشمزه که برای کشف یک تجربه جدید است.

گردشگری غذایی در این میان به عنوان یک صنعت جدید، زمانی سر برآورد و جای خودش را باز کرد که دنیا در حال تجربه بحران مالی عظیمی بود. موضوع گردشگری غذایی هرچند نخستین بار در قالب یک مقاله توسط اریک ولف مدیر اتحادیه بین‌المللی توریسم غذا سال 2001 مطرح شد، اما به سرعت جای خودش را باز کرد و راه افتادن رستوران‌های ملل در گوشه و کنار دنیا پاسخ مثبت به این طرح بود. حالا دیگر اتحادیه بین‌المللی توریسم آشپزی و خوراکی‌ها برای خودش جایگاهی پیدا کرده و اعضا و برنامه‌های آن وسعت جهانی یافته است.

گردشگری خوراکی در حقیقت به معنی آشنا شدن با خوردنی‌ها و سبک آشپزی کشورهای مختلف، به عنوان یک فعالیت منحصر بفرد و به یاد ماندنی است؛ با این تفاوت که برای درک این تجربه نیازی به سفر کردن وجود ندارد و فرد می‌تواند در شهر و خانه خودش هم با سفره‌ای رنگین از غذاهای کشورهای دیگر آشنا و حتی پذیرایی شود.

یکی از مزیت‌های آشنایی با آشپزی ملل، آشنا شدن با دستاوردهای غذایی مردم مختلف است که در طول صدها و حتی هزاران سال کسب کرده‌اند. آشپزی ملل در رستوران‌ها و هتل‌های مجلل و 5 ستاره زندانی نمی‌شود، بلکه می‌تواند به کمک یک کتاب، یک برنامه تلویزیونی یا در یک کافه کوچک هم تجربه شود. مهم این است که شما بتوانید با این فرهنگ جدید از طریق غذا ارتباط برقرار کنید.

در این میان چیزی که اهمیت دارد، استفاده از نتایج مثبت مردم کشورهای دیگر است. از آنجا که رژیم غذایی هر کشور با توجه به جغرافیا، آب و هوا و باورهای سنتی‌اش شکل می‌گیرد، شناخت آشپزی ملل به مردم کشورهای دیگر هم کمک می‌کند تا از این دستاوردها استفاده کنند. شناخت انواع شربت‌ها، عرق‌های گیاهی و آبمیوه‌ها و ترکیب خاص آنها بخشی از دستاوردهای این تفریح جدید است.

به همین دلیل هم این روزها در گوشه و کنار شهرها می‌توان رستوران‌های جدیدی را دید که اسم کشوری بر پیشانی‌شان حک شده است تا توجه مردم را به فرهنگ خود جلب کنند. رستوران ترکیه، رستوران یونانی، غذاهای هندی، غذاهای چینی و ژاپنی و... این روزها به راحتی می‌توان مشاهده کرد و به این ترتیب به جای رفتن به کشوری دیگر برای آشنا شدن با فرهنگ یک ملت، می‌توان از طریق سفره غذایی آنها با آداب و رسومشان آشنا شد و بخش‌های مثبت و قابل استفاده آن را به سفره غذایی خود افزود.

البته نباید فراموش کرد که کشور ما با داشتن حدود 1400 نوع غذای خاص، از جایگاهی ویژه در میان آشپزی ملل برخوردار است، اما متاسفانه این امکان در رستوران‌های ما نادیده گرفته شده و کمتر از این تنوع استفاده می‌شود و غذاهای استان‌های مختلف اغلب در همان استان‌ها باقی می‌ماند به گونه‌ای که مردم شهرها و استان‌های دیگر خیلی‌ با آنها آشنا نیستند. در هر حال این روزها هر کسی که به غذا‌های سالم دیگر کشورها علاقه دارد یا دوست دارد با روش‌های پخت دیگری هم آشنا شود یا حتی قصد راه‌اندازی یک کار پردرآمد را دارد، به آشپزی ملل فکر می‌کند.

یکی از نمونه‌های موفق در این زمینه صاحراپ سویسال نویسنده معروف کتاب‌های آشپزی ترکیه است که توانسته قلب مردم پاریس را فتح کند. نمایشگاه بین‌المللی کتاب فرانکفورت آلمان بخش مهمی از این نمایشگاه را به غرفه کتاب‌های آشپزی ملل با حضور سرآشپزان مشهور اختصاص داد و در نمایشگاه دوره قبل فرانکفورت که ترکیه به عنوان کشور میهمان حضور داشت، بخش معرفی غذاهای ترک ـ عثمانی نیز توجه زیادی را به خود جلب کرد و جالب‌تر این‌که سویسال در این جشنواره کتاب، یک غذای گوشتی از آشپزخانه عثمانی متعلق به سده 15 میلادی را با پلوی غاز آنتپ و سوپ تارحانه به نمایش گذاشت.

البته کشورهای اسلامی هم در این میان بی‌توجه نمانده‌اند و با ارائه کتابی با عنوان «سبک آشپزی کشورهای اسلامی» به بازار، توانستند جایزه بهترین کتاب فنلاند در بخش علمی را از آن خود کنند. هلنا هالنبرگ و پرهو ایرملی، نویسندگان این کتاب که تحصیلات خود را در رشته فلسفه در مقطع دکترا تکمیل کرده‌اند، اظهار داشتند که محتوای این کتاب تنها به توصیف ظروف یا ارائه دستور غذایی محدود نمی‌شود و این کتاب، غذا را به عنوان ابزاری در طول تاریخ، فرهنگ و جامعه کشورهای اسلامی مورد بررسی قرار داده است.

در هر حال آشپزی ملل، مجموعه‌ای از طعم، عطر و سلیقه را از فرهنگ‌های گوناگون و سرزمین‌های دور و نزدیک وارد خانه‌های ما کرده و متقابلا این امکان را به ما می‌دهد تا مردم کشورهای دیگر را تحت تاثیر فرهنگ غذایی خود قرار دهیم.

تنوع غذاهای ژاپنی به دلیل جزیره‌ای بودن این کشور و استفاده از مواد دریایی بسیار زیاد است. ایتالیا به دلیل هم مرز بودن با فرانسه، سوئیس، اتریش و اسلوانی و رفت و آمدها طولانی طی قرون، ترکیبی از فرهنگ‌های مختلف را در آشپزی‌اش ارائه می‌کند و هند با 25 استان، 18 زبان اصلی و 7 مذهب، این ترکیب را در سفره غذایش نیز نشان می‌دهد. آشپزی تایلندی هم مثل غذای همسایگان این کشور مانند برمه، لائوس، کامبوج، ویتنام و مالزی با افزودن انواع گیاهان و ادویه‌های معطر از شهرتی خاص برخوردار است.

آشپزی مصری هم از ترکیب خلاقانه حبوبات و لوبیاها به گونه‌ای که بتواند به عنوان منبع مهمی از پروتئین و فیبر مورد استفاده قرار گیرد گرفته تا «مولوخیا» که به عنوان یکی از غذاهای ملی مصر شناخته می‌شود و سبزی آن قرن‌هاست در کشتزارهای رود نیل پرورش می‌یابد، در کنار عادت مصرف میوه‌های تازه و سالم همراه قهوه غلیظ، چای سیاه و چای قرمز پس از خوردن غذا نیز می‌تواند برای ما جالب باشد. همچنین آشپزی مراکشی که ویژگی اصلی‌اش خوردن گروهی آن است و آشپزی ترکی که با توجه به موقعیت جغرافیایی ترکیه و قرار گرفتن بین 2 قاره آسیا و اروپا از تنوع زیادی برخوردار است، از دیگر جذابیت‌های آشپزخانه ملل است.

آشپزی سنتی پاکستانی نیز قدمتی دیرینه دارد و به غذای کشورهای همسایه‌اش یعنی هند، افغانستان و ایران خیلی نزدیک است. آشپزی سنگاپوری به عنوان کشوری که پیوندی تنگاتنگ با آب و ماهی دارد و به خاطر راه‌های دریایی، محل عبور مهاجران و بازرگانان از کشورهای چین، هند و مالزی بوده و همین کمک کرده تا این کشور خوراکی ترکیبی ولی خاص کشور خود را داشته باشد که توسط مردم مصمم سنگاپور، امروزه بخوبی سرو می‌شود. آشپزی انگلیسی هم که نتیجه قرن‌ها کشاورزی، تجارت، جنگ، سختی‌ها و میل به استفاده از تولیدات منطقه‌ای و فصلی است و از ترکیب مواد غذایی ساده، ارزانقیمت و موادی پرعطر و بو تشکیل می‌شود، آشپزی پرتغالی که پر از آتش و شور و شوق است و معمولا روی زغال یا آهن گداخته پخته می‌شود و با فلفل پاپریکا، برگ بو و سیر مزه می‌گیرد و آشپزی آفریقایی که شامل فلفل چیلی، ادویه‌های تند و سیب‌زمینی‌های شیرین است، از دستاوردهای آشپزخانه ملل برای همه مردم دنیاست.

البته نباید فراموش کرد که از لحاظ تنوع و پیچیدگی، غذاهای ایرانی به غذاهای بعضی از کشورهای جنوب اروپا مانند ایتالیا و یونان شبیه‌ است. خورش‌های ایرانی هم تا حدی شبیه غذاهای هندی است با این تفاوت که در آنها کمتر از ادویه‌های تند استفاده می‌شود. حتی سبک دم کردن پلو هم در آشپزی ایرانی و هندی بسیار شبیه هم است، اما از آنجا که ایرانیان فرصت‌های کمتری برای معرفی غذاهایشان پیدا کرده‌اند، این غذاها مثل غذاهای مکزیکی و یونانی در بین کشورهای دیگر جا نیفتاده است.

با این حال راه افتادن جشنواره‌های آشپزی در استان‌ها و شهرهای مختلف مثل لرستان، گلستان، نیشابور و اندیمشک و استقبال از این جشنواره‌ها یکی از قدم‌های مهمی است که می‌تواند مردم ما را قبل از هر چیز با تنوع غذایی در کشوری به بزرگی و تنوع ایران آشنا کند و در مراحل بعدی وارد مسیری کند که جایگاه خاصی در آشپزخانه ملل پیدا کنیم.