مهمان جدیدالورود دانشگاه‌ها

وجه اشتراک دست‌هایشان یک نخ سیگار نیم‌سوز است که دست به دست می‌شود و با هر پک، توده‌ای از دود به هوا می‌رود. اگر هم دوستی به جمع‌شان وارد شود، به نشانه صمیمیت، او را در آن نخ سیگار شریک می‌کنند.

این جمع دوستانه را کسی نمی‌‌بیند یا دست‌کم نظر کسی به این حلقه دوستانه جلب نمی‌شود؛ چراکه مدت‌هاست سیگار به سوژه نخ‌نما شده رسانه‌ها تبدیل شده که ورود آن به جمع دانشجویان، دانش‌آموزان و دیگر محافل فرهنگی طبیعی به نظر می‌رسد.

این روزها کسی دغدغه انتظار دانشجویانی را ندارد که برای پایان کلاس این پا و آن پا می‌کنند تا بلافاصله دود سیگارشان فضای راهرو و راه‌پله دانشگاه‌ها را پر کند، حتی گوشی برای شنیدن شکوه دانشجویان غیرسیگاری در خوابگاه‌ها وجود ندارد و نیز همنشینی استاد و دانشجو و سیگار در دانشگاه‌ها، نشانه روشنفکری است.

ورود سیگار به دانشگاه‌ها از چند جهت قابل تامل است؛ نخست این‌که خوابگاه‌ها و کلاس‌های درس دانشجویی سرشار از جوانانی همسن و سال است که به اصطلاح جامعه‌شناسی «گروه‌های همسالان» را شکل می‌دهند.

این گروه‌ها قابلیت الگوپذیری بالایی از محیط و افراد همگروه دارند و معمولا میزان بروز رفتارهای مشترک در این گروه بالاست.

از سوی دیگر استادان دانشگاه در هر کشور جزو گروه‌های مرجعی هستند که به دلیل موقعیت خاص خود نقش الگوی رفتاری را ایفا می‌کنند، بنابراین استعمال سیگار در بین آنها به طور مستقیم ابزار اشاعه سیگار در میان دانشجویان است.

اما استعمال سیگار در دانشگاه‌ها، خود معلول وضعیت مصرف سیگار در کل جامعه است بنابراین نمی‌توان انتظار داشت دانشگاه‌ها مسوولیت منع مصرف سیگار را عهده‌دار شوند، چرا که دانشگاه نه توان پیشگیری از این آسیب را دارد و نه دخالت در امور دانشجویان و استادان را در حیطه وظایف خود می‌داند حتی نهادهای فرهنگی و اجتماعی هم با وجود وضع قوانین صوری مانند منع مصرف سیگار در اماکن عمومی و ممنوعیت فروش سیگار به افراد زیر 18 سال نتوانسته‌اند از رشد استعمال سیگار جلوگیری کنند به طوری که آمارهای رسمی نشان می‌دهد ، طی سال گذشته 60 میلیارد و 400 میلیون نخ سیگار از سوی حدود 12 میلیون ایرانی دود شده که بخش عمده‌ای از آنها افراد زیر 30 سال بوده‌اند و پیش‌بینی می‌شود سال 88، این رقم به بیش از 61 میلیارد نخ هم برسد.

بنابراین فرهنگسازی منع مصرف سیگار و وضع قوانین بازدارنده تاکنون نتایج مثبت نداشته و حتی به بن‌بست رسیده است البته درآمد 3000 میلیارد تومانی دولت از محل تولید و واردات رسمی سیگار و نیز سهم نامشخص و البته هنگفت قاچاق سیگار به ایران هم در نادیده گرفته شدن قوانین بازدارنده بی‌تاثیر نبوده است تا آنجا که فرهنگ منع مصرف سیگار به درج تصاویر کودکانه‌ای از ریه سالم و ناسالم بر بسته‌های سیگار تقلیل یافته است.

با توجه به این که پزشکان قلب و عروق از یک‌سو و کارشناسان اجتماعی از سوی دیگر تاکید می‌کنند سن مصرف سیگار در ایران در حال کاهش است و نیز سیگار مقدمه حرکت به سمت مواد مخدر سنگین است و افراد معتاد در هر رده‌ای اعتیاد خود را مدیون سیگار هستند، نمی‌توان از جمع‌های دوستانه‌ای که سیگار را دست به دست می‌کنند بسادگی و اغماض گذشت.

کتایون مصری