پلیس ‌به‌ دنبال ‌جرائم‌ ‌الکترونیکی‌

سریال هوش سیاه در 13 قسمت، 9 داستان متفاوت را برایمان روایت می‌کند که پای ثابت تمام این داستان‌ها گروهی نیروی پلیس از دایره ویژه 13، به نام دایره جرائم الکترونیکی هستند. در داستانی که در تمام طول 13 قسمت سریال، به عنوان یکی از پرونده‌های پیچیده نیروی انتظامی روایت می‌شود، ما شاهد تلاش پلیس برای به دام انداختن ضد قهرمان ماجرا، کامران، هستیم که او هم در کارهای خلاف رایانه‌ای دست همه خلافکارها را از پشت بسته است.

ساخت این سریال از اول اردیبهشت امسال آغاز شده است. البته هوش سیاه مراحل پیش‌تولید خود را از بهمن‌ماه سال گذشته آغاز کرده بود. این سریال در پنجمین ماه فیلمبرداری به سر می‌برد و براساس پیش‌بینی‌ها و برآوردهای انجام شده می‌باید تا 15‌مهرماه تصویربرداری آن به اتمام برسد. اما شهره فهیمی دستیار اول کارگردان می‌گوید کار با 2 هفته تاخیر و اواخر مهرماه به اتمام می‌رسد و مراحل صداگذاری و موسیقی و تدوین نهایی آن آغاز خواهد شد.

مسعود آب‌پرور کارگردان درباره این سریال می‌گوید: «هوش سیاه یک سریال 13 قسمتی است درباره جرائم الکترونیکی. در اداره آگاهی جدیدا دایره ویژه‌ای افتتاح شده به نام دایره 13 که به صورت تخصصی به جرائم الکترونیکی می‌پردازد.

کارهای پلیسی به خاطر گرفت و گیرها و صحنه‌های اکشن و پرتحرکشان جذابیت خاصی برای علاقه‌مندان دارند، اما سریال آب‌پرور قرار نیست یکی از آن کارهای پلیسی معمولی باشد. به گفته وی تفاوت این کار با کارهای پلیسی دیگر این است که گرفت و گیرهای فیزیکی در هوش سیاه درونی شده‌اند و به شکل رایانه‌ای درآمده‌اند یا در محیط اینترنت اتفاق می‌افتند.

آب‌پرور با اشاره به این‌که یکی از عوارض عمده‌ای که جوامع در حال توسعه را تهدید می‌کند، عکس‌العمل مردم نسبت به پدیده‌های جدید وارداتی مثل فناوری‌های جدید، اینترنت و رایانه است توضیح می‌دهد: «وقتی این فناوری به کشوری وارد می‌شوند، باید فرهنگ آنها نیز همزمان وارد شود که این مساله برای کشورهای در حال توسعه اتفاق نمی‌افتد.»

به گفته آب‌پرور هوش سیاه سعی می‌کند در جهت این فرهنگسازی حرکت کند، تا ضمن آن‌که به فواید و امتیازات داشتن فناوری جدید، رایانه و اینترنت می‌پردازد، به استفاده‌کنندگان از آنها هشدار بدهد.

کارگردان هوش سیاه توضیح می‌دهد: «این سریال می‌خواهد این هشدار را بدهد که دارایی و ثروت شما رفته رفته به یک‌سری اطلاعات و کدرمزهایی که ویژه شماست تبدیل می‌شود. حفاظت از این دارایی‌ها به داشتن یک‌سری اطلاعات و مهارت ها بستگی دارد. در غیر این صورت آسیب می‌بینید.»

این سریال 98 بازیگر اصلی دارد و در نهایت با فیلمبرداری در 109 لوکیشن اصلی و 228 لوکیشن فرعی به پایان می‌رسد.

فهیمی تعدد لوکیشن‌ها را یکی از شاخصه‌های این کار به عنوان یک سریال پلیسی می‌داند و با اشاره به این‌که هوش سیاه یک کار خیلی اکشن به حساب نمی‌آید، می‌گوید: «در این سریال بیشتر از آن‌که به صحنه‌های پر از بگیر و ببند توجه شود، بخش دیگری از کار پلیس به نمایش گذاشته می‌شود.»

تدوین این سریال همزمان با فیلمبرداری آن در حال انجام است و بهرام آب‌پرور کار تدوین را به عهده دارد. تدوین نهایی، صداگذاری و موسیقی کارهای باقیمانده بعد از فیلمبرداری هستند که به گفته فهیمی انجام آنها آنقدرها زمان نمی‌برد.

در سکانسی که ما شاهد تصویربرداری آن هستیم، سودابه بیضایی، لیلا بوشهری و حسین یاری مقابل دوربین هستند. علاوه بر آنها، افشین کتانچی، مجید مشیری و کیکاووس یاکیده هم در سکانس‌هایی که امروز گرفته می‌شوند، ایفای نقش می‌کنند. مجید مشیری نقش دوست قدیمی کامران را بازی می‌کند و اینجا منزل اوست. بیضایی (در نقش سروان عزیزی) و یاری (در نقش سروان احمدی) برای به دست آوردن اطلاعاتی از کامران به این خانه آمده‌اند و سوالاتی از بوشهری می‌پرسند.

یکی از ویژگی‌های این سریال، فیلمبرداری کل آن به صورت دوربین روی دست است. فهیمی با اشاره به این‌که هوش سیاه اولین سریالی است که فیلمبرداری کل آن دوربین روی دست است، می‌گوید: «ما حتی یک پلان ثابت هم نداشتیم. در این 150 روز کار، دوربین موقع فیلمبرداری روی سه‌پایه قرار نگرفته است.»

هاشم گرامی تصویربردار سریال با اعتقاد به این‌که هوش سیاه یک سریال پلیسی متفاوت است، می‌گوید: «در این سریال یک‌سری از کارها برای اولین بار انجام شده است و اصولا کارهایی که برای اولین بار انجام می‌شوند به دلیل ناآگاهی ما درباره‌شان و مشکلاتی که ایجاد می‌کنند، سختی‌های خاص خودشان را دارند.»

او با اشاره به مشکلاتی مانند پشت‌درد برای تصویربردار کار و ثابت نبودن دوربین که نتیجه آن شیوه فیلمبرداری است، می‌گوید: «خیلی از سریال‌ها به این شیوه تولید می‌شود. البته وقتی پشت صحنه‌های این کارها را نگاه می‌کنیم، می‌بینیم اینها چند تصویربردار دارند و فقط یک نفر نیست که این کارها را انجام می‌دهد. در این کار فقط من به عنوان فیلمبردار کار می‌کنم و باید بگویم این کار برای یک نفر در 6 ماه خیلی سنگین است.»

گرامی معتقد است: «انجام کارهایی که تا به حال تجربه نشده، سختی‌های خودش را دارد، اما هر چه زمان می‌گذرد و بیشتر کار می‌کنیم، سختی‌هایش کمتر و انجام کار به شیوه جدید راحت‌تر می‌شود.» این تصویربردار، از مزایای تصویربرداری به شکل دوربین روی دست به تحرک بیشتری که فیلم پیدا می‌کند اشاره کرده و می‌گوید: «من وقتی فیلم‌هایی که روی سه‌پایه تصویربرداری شده است را می‌بینم با خودم تصمیم می‌گیرم دیگر دوربین را روی سه‌پایه نگذارم، البته اگر به من و سلیقه من باشد. به اعتقاد من وقتی دوربین روی دست قرار می‌گیرد کار زنده و بهتر می‌شود. ما همه تلاشمان را می‌کنیم که آن دوربین روی دست بودن توسط مخاطب حس نشود در عین این‌که آن حس هیجان را به بیننده القا می‌کند.»

سریال هوش سیاه به‌طور مشخص به مواردی مثل چت، هک کردن سایت‌های مختلف، تکثیر غیرمجاز نرم‌افزارهای علمی،‌‌آموزشی، حسابداری و... هک کردن سایت‌های بیمه و بانک و... می‌پردازد.

سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی غیرایرانی بسیاری وجود دارند که مسائلی از این دست را دستمایه کارشان قرار می‌دهند و نمونه‌های بسیاری از آنها در دسترس جوانان است. آشنایی مخاطبان جوان ایرانی با موضوعاتی شبیه به این، توقع آنها را از این نوع فیلم‌ها و سریال‌ها بالا برده و رقابت میان ساخته‌های ایرانی با نمونه‌های خارجی‌اش را سخت کرده است.

آب‌پرور در این باره معتقد است: «چون مخاطب اصلی ما جوان‌ها هستند، حاشیه خطرمان زیاد است. همان‌طور که گفتید دسترسی به فیلم‌های جدید روز دنیا خیلی آسان شده، جوان‌ها روزبه‌روز دارند فیلم‌هایی از این دست را می‌بینند، یعنی ما وارد حوزه خطر شده‌ایم. اما این اطمینان را می‌دهم که سریال هوش سیاه باعث سرافکندگی ما نخواهد شد. بیننده‌ها حتما خواهند گفت که تلاش جدی و مناسبی صورت گرفته برای این‌که سنگ بنای محکمی در این زمینه گذاشته شود.»

طراحی صحنه این سریال با توجه به تنوع بالای لوکیشن‌ها و جابه‌جایی‌های بسیار، فضاهای متفاوت و خاصی را می‌طلبد. حسین مجد، طراح صحنه این کار در این باره می‌گوید: «ما فضاها را فضاهای خاص در نظر گرفته‌ایم، چه سایت پلیس چه بقیه لوکیشن‌هایی که داشته‌ایم. لباس‌ها را خیلی رئال در نظر گرفته‌ایم، از فاکتور رنگ خیلی استفاده کرده و از فضاسازی‌های غیرمنطقی دریغ کرده‌ایم.»

سایت پلیس ویژه دایره 13، لوکیشنی غیرواقعی است که به صورت دکور ساخته شده است. مجد درباره دکور این سریال می‌گوید: «چیزی که به عنوان سایت پلیس برای این سریال طراحی کردیم چیزی است که در اداره پلیس ما به صورت واقعی وجود ندارد. یعنی یک‌سری تجهیزات و اسکرین‌ها در این سایت‌ها کار گذاشته‌ایم که بسیار مدرن و حرفه‌ای است. از رنگ‌آمیزی خاصی برای سایت استفاده کردیم. با پارتیشن‌بندی و فضاسازی‌هایی که انجام داده‌ایم، علاوه بر این‌که این حس را می‌دهد که پلیس به همه چیز اشراف دارد، به نوعی فضای دوستانه‌ای به‌وجود آورده‌ایم که سنگین نباشد. سایت دو را هم به همین منوال می‌سازیم.»

افشین کتانچی نقش حسام پورهادی را بازی می‌کند که یک افسر پرتحرک اداره آگاهی است و در دایره 13 کار می‌کند. کتانچی با اشاره به این‌که عمده بازی‌اش با حسین یاری و سودابه بیضایی است، درباره بازی‌اش در این سریال می‌گوید: «من پیش از این هم نقش پلیس را بازی کرده‌ام که نقشی ایستا بود و بیشتر وظیفه رهبری را به عهده داشتم، اما حالا خود این شخص درگیر پرونده‌ها می‌شود و تحرک دارد.»

او قصه این سریال را بسیار جذاب می‌داند و می‌گوید: «اولین باری که فیلمنامه را به من دادند تا بخوانم و جواب بدهم، دو روز بیشتر وقت نداشتم. من فکر کردم نمی‌توانم در 2 روز همه فیلمنامه را بخوانم. وقتی شروع به خواندن فیلمنامه کردم دیدم که تا آخر داستان را می‌روم. بعد از خواندن هر قسمت دلم می‌خواست بدانم در قسمت‌های بعدی چه اتفاقی می‌افتد. می‌توانم بگویم جذاب‌ترین فیلمنامه‌ای است که تا به حال کار کرده‌ام.»

کتانچی معتقد است مهم‌ترین ویژگی این سریال مدرن بودن آن است. او با اشاره به این‌که بسیاری از اتفاقاتی که پیش می‌آید و خیلی از تجهیزات مورد استفاده در سایت پلیس در واقع وجود خارجی ندارند، می‌گوید: «ما با تجهیزات و نرم‌افزارهایی کار می‌کنیم که پلیس‌های ما ندارند. البته این تجهیزات واقعی نیستند، اما بسیار پیشرفته و خلاقانه است.»

جلوه‌های ویژه رایانه‌ای نقش مهمی در این سریال بازی می‌کند. محمدرضا ذبیحی که پیش از این هم سابقه همکاری با آب‌پرور را داشته، درباره کارش در این سریال می‌گوید: «همه فکر می‌کنند کار ما همان اسپشیال افکت است، اما کاری که ما می‌کنیم ویژوال افکت است. یعنی جلوه‌های بصری رایانه. یعنی اتفاقاتی که در رایانه‌ها و در سایت ویژه جرائم الکترونیکی اداره پلیس می‌بینیم، تمام اتفاقات نرم‌افزاری فیلم، هر چیزی که در تمام ال‌‌سی‌‌دی‌ها و تلویزیون‌ها دیده می‌شود، بخصوص چیزهایی که در اداره آگاهی در تمام مانیتورها نمایش داده می‌شود، ویژوال افکت است.»

او با تاکید بر این‌که این کار برای اولین بار است که در ایران انجام می شود، می‌گوید: «ما یک سیستم ردیابی را شبیه‌سازی کرده‌ایم که مثلا پلیس از طریق اینترنت یک خلافکار را پیگیری و پیدا می‌کند. ما تمام این نرم‌افزارها را اینجا نداریم و تمام این اتفاقات شبیه‌سازی شده است. همه‌اش هم عملا منطقی نیست.»

سودابه بیضایی که نقش سروان عزیزی یکی از اعضای ثابت گروه پلیس در سایت ویژه جرائم الکترونیکی را بازی می‌کند، از این‌که در نقش یک پلیس ظاهر شده احساس رضایت می‌کند. او می‌گوید: «همیشه دوست داشتم نقش یک پلیس را بازی کنم و حالا این نقش را دوست دارم. نقشی است که در موقعیت‌های مختلف فرق می‌کند. یعنی این آدم یک کار ثابت انجام نمی‌دهد و به خاطر کارش هر بار فعالیت و عکس‌العمل جدیدی دارد. این از جذابیت‌های نقشی است که بازی می‌کنم.»

بیضایی در هوش سیاه در صحنه‌های اکشن هم ایفای نقش می‌کند. البته نقش‌های اکشن او طوری نبوده که لازم باشد از بدلکار برایش استفاده کنند. با این حال سروان عزیزی این سریال با خودش اسلحه حمل می‌کند و ماموریت‌های خطرناک انجام می‌دهد.

سمیه مومنی