روزنامه‌نگاری زیر سایه فناوری اطلاعات روزنامه نگاری آنلاین

روزنامه‌ها که تا پیش از پیدایش فضاهایی مانند وب، تنها به‌صورت چاپی و کاغذی منتشر می‌شدند، ساختاری مشخص و تقریبا یکسان داشتند و علاوه بر اینها قوانین حاکم بر محیط کاری آنها بسیار کند، سخت و مراحل تهیه خبر از سراسر جهان بسیار طولانی و شاید بتوان گفت طاقت‌فرسا بود. اما با شروع کار شبکه‌‌هایی مانند اینترنت، روزنامه و روزنامه‌نگاری به‌کلی متحول شد. این تحول برای روزنامه‌نگاری در دو بخش رخ داد، اول تولد روزنامه‌نگاری آنلاین و دوم ایجاد محتوای جدید و وسیع برای روزنامه‌های چاپی.

روزنامه‌نگاری آنلاین را بسیاری با وبلاگ‌نویسی اشتباه می‌گیرند. در حالی که این دو موضوعاتی کاملا جدا و اساسا متفاوت هستند. البته برخی که این دو موضوع را یکی می‌دانند دلیل آن را یکسان بودن محیط انتشار می‌دانند که این نشانه‌ای از بی‌اطلاعی آنها از وسعت خدمات رسانه‌ای در دنیای فناوری اطلاعات است و به این نکته توجه ندارند که اینترنت یک زیرساخت است و روی این زیرساخت بسیاری کارهای مختلف می‌توان انجام داد.

‌ ‌در روزنامه‌نگاری آنلاین براساس امکانات دنیای مجازی به‌صورت مستقیم اخبار با همان قوانین و قواعد روزنامه چاپی جمع‌آوری، ویراستاری و در صفحه قرار می‌گیرد، یعنی در این فضا نیز می‌توان خبر را دریافت، ویرایش، سردبیری و سپس منتشر کرد.

‌ ‌روزنامه‌های آنلاین خبر‌گزاری نیز نیستند و با آنها نیز تفاوت دارند. در روزنامه‌نگاری آنلاین مطالب و گزارش‌ها به‌صورت خلاصه‌تر از روزنامه‌های چاپی استفاده می‌شود (البته بهتر است بگویم باید این‌گونه باشد) و آن نیز به دلیل خاصیت کندتر بودن سرعت مطالعه از روی نمایشگر نسبت به صفحه کاغذ است. روزنامه‌هایی مانند گاردین، تایمز و دیلی‌میل از پیشکسوتان روزنامه‌نگاری آنلاین هستند. اتحادیه اخبار آنلاین ‌(ONA)‌ نیز یکی از قدیمی و معتبرترین مراکز همفکری در این زمینه است. برای دیدن نمونه‌ای از یک روزنامه آنلاین یا همان روزنامه سایبر به ‌jamejamonline.ir‌ سر بزنید. در این رسانه‌ها اخبار به‌صورت گزینشی از خبرگزاری‌ها انتخاب شده و پس از تصدیق صحت آنها در بخش‌های مختلف روزنامه آنلاین قرار می‌گیرد. همچنین نسخه الکترونیکی روزنامه چاپی هر روز در فرمت‌های مختلف روی سایت قرار می‌گیرد تا بازدیدکنندگان از تمام محتوای تولیدی به ساده‌ترین روش بهره‌مند شوند.

نکته: روزنامه‌ها آنلاین شاید به‌عنوان رقیب روزنامه‌های چاپی باشند، اما هیچ‌گاه نخواهند توانست جای آنها را بگیرند. روزنامه‌های چاپی دارای خصوصیات (مانند اعتبار اسنادی) و محتوای خاص خود هستند و بعید است تا پایان نیمه اول قرن 21 نسل کاغذی‌ها برچیده شود.

کتاب‌هایی با قابلیت‌های ویژه

مفهوم کتاب الکترونیکی به‌‌دلیل گستردگی کاربرد آن‌قدر پیچیده شده که برخی آن را یک محیط چند‌رسانه‌ای مستقل می‌دانند. کتاب‌های الکترونیکی از جمله منابع اطلاعاتی با محتوای تعاملی به‌شمار می‌آیند. این کتاب‌ها که با فرمت‌های استانداردی مانند ‌pdf‌ تولید می‌شوند، توانسته‌اند جایگاه خوبی در صنعت نشر برای خود پیدا کنند. کتاب الکترونیکی به‌عنوان جایگزین جزوات درسی در دانشگاه‌ها قابلیت حفظ و انتقال اطلاعات را برای استادان و دانشجویان فراهم آورده است. کتابخانه‌های مجازی و دیجیتال نیز که در مقاله‌ای جدا به آنها خوهیم پرداخت، وجود خود را مدیون همین کتاب‌های الکترونیکی هستند. دیگر برای کتاب‌ها کمتر درختان قطع می‌شوند و نیز برای تولید یک کتاب زمانی در حدود تایپ مطالب آن نیاز است و نه بیشتر. کتاب‌های الکترونیکی با همان تصویر و صورت کتاب‌های معمولی تولید می‌شوند و تنها با یک تفاوت و آن این‌که این کتاب‌ها را باید در نمایشگر خواند. ‌ ‌

محل کارمان را بشناسیم

اگر قرار است در محیط دیجیتال کار و زندگی کنیم باید آن را شناخته و با آن رابطه‌ای تعاملی برقرار کنیم. وب تقریبا اصلی‌ترین مکان برای کار و مبادلات الکترونیکی است. پس آن را باید خوب بشناسیم تا هم بتوانیم بهره لازم را از آن ببریم و هم بتوانیم از حریم خصوصی و منافع خود به خوبی حفاظت کنیم.

وب 2 و 3 قوی‌تر از انتشارات کاغذی

در نسل اولیه وب، سایت‌ها را با مجموعه‌ای از عکس، نوشته، صدا و یا تصویر پر می‌شدند و یک صفحه هر قدر هم که متنوع ‌بود به‌هیچ عنوان برای کاربر قابل تغییر نبود. اما نسل دوم وب بسیار تعاملی‌تر گردید و کاربران توانسستند صفحات را به‌گونه‌ای که می‌خواهند تغییر دهند و یا محتوا را بر حسب امکانات سایت برای خود کاربردی‌تر کنند. این نسل آنچنان رشد و محبوبیت یافت که مبتکران عرصه وب امکاناتی را بر آن افزودند که به‌عقیده بسیاری نسل سوم وب به‌شمار می‌آید. در این نسل علاوه بر ظاهر سایت‌ها محتوای آنها نیز توسط کاربران تغییر می‌کند. سایت‌های اشتراک محتوا مانند یوتیوب توانسته‌اند از این زمینه استفاده فراوانی ببرند. اما خاصیت‌های محتوایی وب سایت‌های جدید آن‌قدر جذاب است که هر کدام به‌عنوان یک انتشارات بزرگ می‌تواند طیف گسترده‌ای از مخاطبان را پوشش دهد. ‌ ‌

باز هم موبایل

در دنیای وب و فناوری اطلاعات تلفن همراه جایگاه خاصی پیدا کرده است. حتی در دنیای نشر دیجیتال تلفن‌های هوشمند و حتی معمولی با داشتن قابلیت‌های چندرسانه‌ای، اتصال به اینترنت از طریق ‌ GPRS‌ و وای‌فای و نیز قابلیت نمایش کتاب‌های الکترونیکی و امثال آن چیزی از رایانه کم نداشته و می‌توانند به‌دلیل همراه و سیار بودن به‌عنوان جایگزین کیف دستی به‌شمار آیند. بسیاری از روزنامه‌های دیجیتالی بزرگ یا نسخه موبایل خود را فراهم کرده‌اند و یا با ورود به دنیای فناوری اطلاعات نرم‌افزارهای مخصوص موبایل خود را برای استفاده همگان از وب سایتشان تولید کرده‌اند. گوشی‌های هوشمند در این میان نقش اصلی را دارند. ‌ ‌

پادکست یعنی رسانه ‌ ‌

‌ ‌پادکست که از ابتکارات غول نوآوری یعنی شرکت اپل است. پس از آن ابداع شد که دستگاه پخش موسیقی اپل به‌نام ‌‌iPod‌ وارد بازار شد و از آن برای حضور در دنیای نشر الکترونیکی استفاده گردید. با الهام از نام آیپاد، "پادکست" ابداع شد که در حقیقت خلاصه اخبار مهم است که در یک فایل صوتی ذخیره شده و معمولا روی یک پخش‌کننده موسیقی دیجیتال توسط کاربران دریافت و پخش می‌شود. ‌ ‌

طرز کار آن نیز به این صورت است که می‌توانید محتوای یک پادکست را روی یک‌ Player 3MP‌ ذخیره کرده و به آنها گوش دهید که البته برخی از آنها همراه با فایل متنی نیز هستند. پادکست‌ها را آنلاین هم می‌توان استفاده کرد. اما قابلیت عمده آنها امکان استفاده آفلاین است، چرا که رادیوهای اینترنتی نیز باید به‌صورت آنلاین استفاده شوند و استفاده از محتوای آن نیز به‌دلخواه مخاطب نیست اما پادکست براساس وقت و کاربر اطلاعات را در اختیار می‌گذارد و به‌دلیل استفاده از خروجی ‌RSS‌ می‌توانند بسیار فراتر از رادیوهای اینترنتی عمل کنند. ‌ ‌

نسل جدید پادکست که وادکست نام دارد امکان انتقال تصاویر را نیز فراهم می‌کند و می‌توان گزارش‌های تصویری روز را در یک پخش‌کننده تصویر ذخیره کرد و در طول روز از آنها استفاده کرد.

منابع: dailymail.net‌، ‌press.net‌، ‌ournews.com‌ و ‌washangtonpostdaily.com

سعید نوری آزاد ‌ ‌