نظرسنجی‌های انتخاباتی

با نظرسنجی می‌توان افکار ، عقاید ، گرایش‌ها ، تمایلات ، ‌نیازها و تقاضای مردم، کوشندگان و فعالان سیاسی ، احزاب و تشکل‌های سیاسی را مورد بررسی قرار داد.

افزون بر این با شناخت افکار عمومی است که می‌توان حوادث یا رخدادهای آینده را تا حدودی پیش‌بینی و تحلیل کرد و از همه مهم‌تر یافته‌ها و نتایج نظرسنجی‌ها و کاربست آنها در اداره امور بخصوص برای سفارش‌کنندگان و مخاطبان می‌باشد.

هرچند انجام نظرسنجی در عرصه‌های مختلف بخصوص در انتخابات در غرب از سابقه نسبتا طولانی برخوردار است، اما در ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی و بویژه در سالیان اخیر و هنگامه انتخابات از اهمیت مضاعفی برخوردار شده است.  در بحث نظرسنجی در امر انتخابات توجه به چند نکته بسیار مهم است:

یکم)‌ موسسات و نهادهای ذی‌ربط: در ایران نهادهایی چون وزارت اطلاعات، خبرگزاری‌هایی چون ایرنا و فارس و ایسنا، دانشگاه آزاد اسلامی، نیروی مقاومت بسیج، نیروی انتظامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و نیز برخی نهادهای زیرمجموعه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و قلیلی از نهادهای غیردولتی اقدام به نظرسنجی می‌کنند.

جامعه آماری، تیم پرسشگر و تحلیلگر، توان و قابلیت علمی، تجربه و قدمت فعالیت، روایی و صحت عملکرد، جانبدارانه نبودن و رعایت بی‌طرفی، طبقه‌بندی و رعایت همه ضوابط علمی از جمله معیارهایی است که می‌توان عملکرد این نهادها را مورد بررسی و نتایج نظرسنجی‌ها را مورد توجه قرار داد.

به طور مثال نهادی که در انتخابات دوم خرداد 76 و نیز سوم تیر 84 از پیروزی نامزدی غیر از (خاتمی و احمدی‌نژاد)‌ که برندگان انتخابات بودند در نظرسنجی‌ها سخن گفت به همان میزان از اعتبار و جایگاه خود کاسته است و نتایج این قبیل موسسات را باید با شک و تردید نگریست.

دوم)‌ تحلیل درست یافته‌ها: در یک پژوهش علمی که رساله دکتری در علوم سیاسی است رفتار انتخاباتی شهروندان ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش مربوط به نظرسنجی‌ها و تحلیل یافته‌ها معلوم شد که در نظرسنجی‌ها باید به گزاره‌های زیر به دقت توجه شود:

1- کاندیداها و نامزدهایی که در اکثر نظرسنجی‌ها در رتبه اول قرار دارند الزاما کاندیدای نهایی انتخابات نیستند. پیروزی محمد خاتمی در دوم خرداد 76 و محمود احمدی‌نژاد در سوم تیر 84 تنها دو نمونه از اثبات این گزاره است. این دو نفر در دوران انتخابات از رقیبان خود پایین‌تر بودند. 

2- توجه به گزاره‌ای که در نظرسنجی‌ها مردم به آن نامزد رای نمی‌دهند یک اصل مهم است. در بسیاری از نظرسنجی‌های انتخاباتی از مردم سوال می‌شود که به چه کسی حتما رای نخواهید داد.

میانگین افرادی که رای نمی‌دهند باید برای همه بویژه نامزدهای مورد نظر به طور ویژه برای موسسات نظرسنجی‌ در تحلیل یافته‌ها یک اصل اساسی تلقی گردد. معنای این سخن این است که «مردم قاطعانه به آن چیزی که نمی‌خواهند و رای نخواهند داد رسیده‌اند.»

3- در نظرسنجی‌های انتخاباتی معلوم گشته است که رابطه معناداری میان گزاره «آنهایی که رای نمی‌دهند» یا «آنهایی که هنوز تصمیم نگرفته‌اند» وجود دارد.

به بیان دیگر افزایش یا کاهش مشارکت و بالتبع آن افزایش یا کاهش رای کاندیدایی خاص در گرو این گزاره است. در حالی که در اکثر یافته‌های نظرسنجی‌ها این نکته بخوبی مورد واکاوی قرار نگرفته است.

سوم)‌ تاثیر تبلیغات بر نظرسنجی‌ها:  پژوهش‌ها نشان داده است که تبلیغات، اطلاع‌رسانی، برقراری ارتباط چهره به چهره میان کاندیداها با مردم و بخصوص استفاده از رسانه ملی تاثیر جدی بر نظرسنجی‌ها داشته است.

این رابطه از آنجا مستفاد می‌گردد که میان شناخت و آگاهی بیشتر مردم با نامزدها رابطه مستقیم وجود دارد.
انتخابات 22 خرداد 88 و دهمین دوره انتخابات ریاست ‌جمهوری محک و آزمون مهمی برای امر نظرسنجی‌ و موسسات ذی‌ربط می‌باشد.

علی دارابی