نرم‌افزارهای نوین‌ کپی‌برداران را رسوا می‌کنند

در این میان، هر از گاهی پای محققان طراز اول جهان که تحقیقات و رساله‌های علمی خود را در نشریات متوسط و معتبر علمی جهان منتشر می‌کنند به این جنجال باز می‌شود، البته نه به عنوان محکوم بلکه به نام یک قربانی. اریک لی بورگ، از محققان فرانسوی و متخصص در زمینه بررسی امراض مرتبط با پیری از این دسته از افراد است. چندی پیش تحقیقات و نه نام این محقق فرانسوی در یکی از مقالات ارائه شده در یکی از نشریات علمی کره جنوبی مورد استفاده قرار گرفت تا هر چه بیشتر بر این آشفته بازار افزوده شود. نکته قابل تامل این است که تمام مقاله اصلی (که به لی بورگ تعلق دارد) ازجمله تصاویر و نمودارها نیز کپی‌برداری شده بود و این مساله حیرت لی بورگ را به همراه داشت تا آنجا که خودش می‌گوید: «از دیدن آن از روی صندلی به زمین افتادم... این یک سرقت تمام‌عیار علمی و تحقیقاتی است. من حیرت‌زده شده‌ام، چون در مقاله نشریه کره‌ای تنها شاهد یک سری فرآیندهای کپی و چسباندن بوده‌ام و دیگر هیچ!».

مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند کپی‌برداری از آثار علمی و تحقیقاتی با درجات مختلفی صورت می‌گیرد. با این حال مورد یاد شده که در آن تقریبا تمام مقاله کپی‌برداری شده است بیشتر به یک رسوایی شباهت دارد. این عقیده هارولد گارنر از محققان مرکز پزشکی دانشگاه ساوت وسترن تگزاس در دالاس است که طی سال‌های اخیر و با توجه به رواج خیره‌کننده چنین اقداماتی به دنبال ارائه فناوری‌های کاربردی برای شناسایی و به دام انداختن کپی‌برداران بوده است. تیم تحقیقاتی وی بتازگی از نرم‌افزار تطبیق‌دهنده متنی موسوم به eTBLAST استفاده کرده تا نرم‌افزار کاربردی Deja Vu را ارائه کند. این نرم‌افزار بیشتر شبیه یک پایگاه اطلاعاتی است که به صورت پیاپی به روز شده و هم‌اکنون نیز بالغ بر 75 هزار چکیده مقاله در آن به ثبت رسیده است که در سطوح بالایی با یکدیگر شباهت دارند. نکته جالب توجه این است که تیم تحقیقاتی وی تاکنون ده‌ها مقاله و تالیف علمی و تحقیقاتی را با استفاده از این نرم‌افزار پیدا کرده‌اند که می‌توان آنها را مقالات صددرصد شبیه‌سازی شده از یکدیگر عنوان کرد.

برآورد محققان این پروژه بر این است که از 181 مقاله کپی‌برداری شده‌ای که به وسیله این نرم‌افزار شناسایی شده‌اند، 85 درصد متون شباهت‌های فاحشی داشته، اما عجیب‌تر از آن تطابق تقریبا صددرصدی یک‌چهارم از این مقالات است. در این پایگاه اطلاعاتی هم‌اکنون نام 22 کپی‌بردار آثار علمی و تحقیقاتی به ثبت رسیده است. این شبه مولفان افرادی هستند که حداقل 2 مقاله کپی‌برداری شده ارائه کرده‌اند، بی‌آن که نام و نشانی از محقق و مرجع اصلی اثر شبیه‌سازی شده خود به میان آورده باشند. مقاله لی بورگ تحت عنوان «مروری بر آثار جاذبه بر پیری و طول عمر» در نشریه Elsevier به چاپ رسید و تنها به فاصله یک سال پس از آن هاک روی کیم که خود را منتسب به دپارتمان زیست‌شناسی دانشگاه سئول معرفی کرده است، نسخه کاملا کپی‌برداری شده آن را در نشریه کره‌ای علوم زیست‌شناسی منتشر کرد.

گرچه در این باره، محقق اصلی طرح و دست‌اندرکاران نشریه Elsevier تلاش زیادی را برای انجام تحقیقات در این زمینه آغاز کردند، اما راه به جایی نبردند؛ چون به عقیده کارشناسان ابزار و فناوری‌های لازم در این خصوص توسعه چندانی نیافته است. نکته قابل توجه دیگر در چنین موضوعاتی سرانجام نشریه‌ای است که به چاپ مقاله کپی‌برداری شده اقدام کرده است. درخصوص مقاله لی‌بورگ، با مشخص شدن حقیقت نهفته در کپی‌برداری از مقاله وی، حیات نشریه علوم زیست شناسی کره جنوبی متوقف شد. گفته می‌شود در چنین شرایطی مسوولان چنین نشریاتی به دلیل از دست دادن اعتماد و اقبال عمومی و مهم‌تر آن که با قشر تحصیلکرده و دانشگاهی داخل و خارج در ارتباط هستند، انتخاب بهتری جز توقف انتشار نشریه ندارند.

ارائه بانک مقالات Deja Vu  و دیگر ابزارهای مشابه درحالی صورت می‌گیرد که در نقطه مقابل کپی‌برداران آثار علمی و تحقیقاتی با آگاهی از توسعه نسبی دانش طراحی چنین نرم‌افزارهایی بر پیچیدگی نگارش و شبیه‌سازی مقالات می‌افزایند تا ضریب شناسایی آنها به صفر نزدیک شود.

اما این تقابل هر روز رنگ تازه‌ای به خود می‌گیرد. بتازگی برخی ناشران نشریات علمی به استفاده از ابزار ضد سرقت آثار علمی و تحقیقاتی موسوم به Crosscheck روی آورده‌اند که با استفاده از بعضی الگوریتم‌های تعریف شده به تطابق و شناسایی آثار علمی شبیه‌سازی شده می‌پردازد. این ابزار کاربردی از سوی محققان شرکت نرم‌افزاری iParadigms در کالیفرنیای آمریکا ارائه شده و سهم قابل توجهی نیز در رسوایی کپی‌برداران داشته است.
با این حال Deja Vu می‌تواند دریچه‌ای تازه به سوی مقابله سرسختانه تر با چنین اقداماتی در نظر گرفته شود. بسیاری از نسخه‌های شبیه‌سازی شده‌ای که به وسیله Deja Vu شناسایی شده‌اند، متعلق به کشورهای غیرانگلیسی زبان بوده‌اند. در این میان گروه‌های مختلفی از دانشمندان که شاید شمار آنها نیز چندان کم نباشد ضمن رد نکردن توجیه چنین کپی‌برداری‌هایی، بخشی از آن را برای ارتقای کیفیت زبان انگلیسی مولفان ضروری می‌دانند!

مقاله‌نویس نشریه معتبر نیچر نیز در گزارشی که بتازگی در این خصوص منتشر کرده، شرمندگی و رسوایی کپی‌برداران این آثار را زیر ذره بین قرار داده و می‌نویسد: هنگامی که کپی‌برداران رسوا می‌شوند، تنها برخی از آنها شرمنده می‌شوند. یکی از این افراد که مقاله‌اش اقتباس 99 درصد شبیه‌سازی شده‌ای از یک مقاله علمی دیگر بوده است، خطاب به تیم تحقیقاتی طرح Deja Vu  می‌نویسد: من از این فرصت برای تبریک گفتن به مولفان مقاله اصلی استفاده می‌کنم، درحقیقت آنها الهام‌بخش ما در ارائه این اثر شبیه‌سازی شده بوده‌اند!

مهدی پیرگزی‌