فرصتی ‌کوتاه ‌برای‌ نجات ‌زمین ‌باقی ‌است‌

پروتکل کیوتو اگرچه سندی مورد تفاهم بود اما نقش قابل قبولی را ایفا می‌کند. زنگ‌های‌ خطر از مدتی‌ پیش شروع به نواختن کرده‌اند. در میزگرد بین‌المللی‌ در مورد آب و هوا که به وسیله سازمان ملل برگزار شد دکتر راجندرا پاچوری‌ اعلام کرد علل بروز آلودگی‌ آب و هوا به تراز خطرناکی‌ ارتقا یافته‌اند. به دنبال این اعلام یک گروه از محققان در دانشگاه آکسفورد در بزرگترین تحقیقاتی‌ که تاکنون در مورد تغییرات آب و هوا به انجام رسیده گزارش داد که فوریت و خطرناک بودن شرایط دو برابر حادتر از پیش‌بینی‌های‌ میزگرد سازمان ملل است. این گروه در گزارش خود هشدار دادند که در صورتی‌ که اقدامات مناسبی‌ به انجام نرسد ظرف 10 سال آینده بشریت می‌تواند به نقطه غیر قابل بازگشت در ارتباط با خرابی‌ آب و هوا برسند و اگر دولت‌ها عاجلا اقدامات مناسبی‌ به اجرا در نیاورند فاجعه رخ خواهد داد.

نشست دانشگاه اکستر فرصتی‌ فراهم آورد تا همه اطلاعات پراکنده‌ای که در مورد تغییرات آب و هوا جمع‌آوری‌ شده بود در یک چشم‌انداز جامع مورد توجه قرار گیرد. به اعتقاد کارشناسان اگر اقدامات مناسب به موقع به مورد اجرا گذارده شود می‌توان با هزینه کم و فناوری‌ غیر پیچیده می‌توان از نتایج خطرناک جلوگیری‌ به عمل آورد. برخی‌ از ناظران بر این نکته تاکید دارند که در گذشته نیز نظایر اینگونه هشدارها داده شده، اما اقدامات مناسبی‌ به دنبال آن صورت نگرفته است. به عنوان مثال در سال 1986 و پس از فاجعه نیروگاه چرنوبیل متخصصان هسته‌ای جهان در وین گرد آمدند تا عوارض این فاجعه را بررسی‌ کنند. در آن گردهمایی‌ نیز دانشمندان ضرورت در پیش گرفتن اقدامات عاجل را به دولت‌ها توصیه کردند، اما علی‌رغم جدی‌ بودن خطر، اقدامات مناسبی‌ به انجام نرسید. با این حال به اعتقاد متخصصانی‌ که در دانشگاه اکستر گرد آمدند، در حال حاضر شرایط خسارت باری‌ که در اثر تغییرات آب و هوایی‌ به‌وجود می‌آید نظیر خشکسالی‌، سیل، و توفان‌های‌ دریایی‌، تا میزان سه برابر بیشتر از عوامل خسارت باری‌ مانند زمین لرزه در ایجاد تحولات فاجعه بار در سطح سیاره زمین دخالت دارند. در کنفرانس اکستر نکات زیادی‌ درباره جنبه‌های مختلف تغییرات آب و هوا و عوارض مخاطره‌آمیز آن مطرح شد. از جمله این مسائل آنکه در طی سال‌های گذشته شمار جمعیت پرندگان دریای‌ شمال از حد قابل تداوم نیز پایین‌تر رفت.

این امر بدان علت بود که مارماهی‌هایی‌ که خوراک این پرندگان محسوب می‌شدند به علت بالا رفتن دمای‌ آب از این منطقه به بخش‌های‌ سردتر مهاجرت کردند. یک گروه از محققان با ارائه مدل تازه‌ای درباره نحوه تغییرات در اقیانوس‌ها هشدار داده‌اند که وجود دی‌ اکسید کربن اضافی‌ در هوا که ناشی‌ از سوزاندن سوخت‌های‌ فسیلی‌ است، نه تنها سبب ازدیاد آلودگی‌ هوا می‌شود که به واسطه اسیدی‌ کردن آب اقیانوس‌ها و دریاها، حیات انواع گونه‌های آبزی‌ را در معرض خطر جدی‌ قرار می‌دهد. کاهش گونه‌های آبزی‌ موجب می‌شود از شمار ماهی‌های‌ صید شده که قوت لایموت تعداد قابل ملاحظه‌ای از ساکنان سیاره زمین به شمار می‌آید تا حد زیادی‌ کاسته شود. به اعتقاد برخی‌ از متخصصان طی 35 سال آینده همه صخره‌های مرجانی‌ در اقیانوس‌های‌ زمین از بین می‌روند. این امر ناشی‌ از ازدیاد دمای‌ زمین نیست بلکه اسیدی‌ شدن آب دریا عامل آن به شمار می‌آید.

در ضمن گازکربنیک در اثر مخلوط شدن با آب تولید اسید کربنیک می‌کند و این اسید اقیانوس‌های‌ آلکالین‌دار را از درجه اسیدی‌ بودن بالاتری‌ برخوردار می‌سازد. خزه‌ها و پلانکتن‌ها و جانوران ذره‌بینی‌ موجود در آب اقیانوس‌ها طی‌ میلیون‌ها سال خود را با درجه معینی‌ از اسیدی‌ بودن تطبیق داده بودند. بر اساس محاسبات محققان بیش از نیمی‌ از 800 میلیارد تن گاز کربنیکی‌ که از آغاز انقلاب صنعتی‌ تا کنون به وسیله بشر وارد محیط زیست شده به وسیله پلانکتن‌های‌ موجود در اقیانوس‌ها جذب شده است. بخش اعظم کربن در صدف نوعی‌ از پلانکتن‌ها به نام کوکولیتفورز جذب می‌شود. این جانوران آبزی‌ در تعداد زیاد در سطح آب اقیانوس جای‌ دارند و پس از مرگ به کف اقیانوس سقوط می‌کند و کربنی‌ را که جذب کرده اند با خود به همراه می‌برند. البته این جانداران نمی‌توانند در آبهایی‌ که درجه اسیدی‌ بودن آنها در حال افزایش است دوام بیاورند. بنابراین با از بین رفتن این آبزیان، عمل دفن کربن نیز متوقف می‌شود.

اقیانوس‌ها همچون ریه‌های سیاره زمین عمل می‌کنند و با از کار افتادن آنها سیاره نیز دچار خفگی‌ می‌شود. اسیدی‌ بودن آب اقیانوس‌ها با توجه به میزان ph آب اندازه‌گیری‌ می‌شود. درجه ph را از یک تا 14 اندازه می‌گیرند. درجه 7ph خنثی‌ است. بالاتر از آن محیط آلکاینی‌ است و پایین‌تر اسیدی‌. در گذشته ph اقیانوس‌ها 8/2 بود و اکنون میزان آن به 8/1 تقلیل یافته و این سقوط ادامه دارد بر اساس آمار موجود دریاهای‌ اطراف انگلیس از درجه اسیدی‌ بودن بیشتری‌ در قیاس با دیگر دریاها برخوردارست. آزمایش‌ها نشان می‌دهد حتی‌ اندکی‌ ازدیاد در میزان اسیدی‌ بودن موجب کاهش توان زاد و ولد پلانکتن‌ها و صدف ماهی‌ها و مرجان‌ها می‌شود.

به اعتقاد دانشمندان ازدیاد مواد آلوده ساز در آب و هوا انواع شرایط مخاطره‌آمیز را برای‌ ساکنان سیاره زمین به‌وجود می‌آورد. از جمله مهمترین این سناریوها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد: کاهش بارندگی‌ به همراه ازدیاد جمعیت موجب تحلیل رفتن منابع آب آشامیدنی‌ در نقاط مختلف می‌شود و این امر به نوبه خود خصومت‌های‌ قومی‌ و منطقه‌ای را در مقیاسی‌ گسترده دامن خواهد زد. هم اکنون بر اساس تخمین‌های رسمی‌ پیش‌بینی‌ می‌شود در مناطقی‌ که پیشاپیش از منابع آبی‌ اندک برخوردار بوده‌اند، تا حد 25 درصد بر شمار جمعیت افزوده خواهد شد و این در حالی‌ است که منابع آبی‌ زیرزمینی‌ به واسطه تغییرات آب و هوایی‌ دچارنقصان جدی‌ شده است.

امیر ابراهیم‌کیا