گفته می‌شود ابومحمد الجولانی - که خود را به‌عنوان رئیس‌جمهور سوریه معرفی کرده است- در خرداد ۱۴۰۴ طی سفری رسمی به شهر درعا در جنوب سوریه، در معرض ریسک ترور توسط نیروهای وابسته به گروهک تکفیری داعش قرار گرفته است. برای اولین بار، رسانه‌ای تحت عنوان «شرکت خبرپراکنی بین‌المللی لبنان» (LBCI) از این اتفاق پرده برداشت و بلافاصله این موضوع در کانون توجه خبرگزاری‌های دیگر کشورهای غرب آسیا قرار گرفت. ارتش جولانی و دستگاه‌های اطلاعاتی ترکیه اعلام کردند که به‌موقع از این توطئه آگاه شده و آن را در نطفه خنثی کردند. آنها مدعی‌اند که تنها یک روز پیش از عزیمت جولانی به درعا، رهبر هسته تکفیری این شهر را شناسایی و او را پیش از ارتکاب هرگونه عملی دستگیر کرده‌اند. البته ظاهرا در خصوص وجود چنین برنامه‌ای از سوی داعش، میان دستگاه‌های دولتی دمشق اتفاق نظر و هماهنگی وجود ندارد؛ زیرا «آژانس خبری عرب سوری» (سانا) که خبرگزاری رسمی این کشور محسوب می‌شود، در این خصوص از وزارت اطلاعات رژیم جولانی پرسش کرد و با انکار مسأله از طرف آنها مواجه شد.
ظهور مجدد داعش؟
با‌این‌حال، این بار اول نیست که رسانه‌ها از چنین اقدامی پرده بر‌می‌دارند. مقامات دمشق، پیش‌تر در اسفندماه هم مدعی شده بودند که برنامه‌هایی برای کشتن جولانی وجود داشته است. تام باراک، فرستاده ویژه آمریکا به سوریه نیز، در اوایل خرداد اظهار کرده بود که آمریکا از امنیت جانی جولانی نگران است. داعش، جولانی، تروریست پیشین را به «پشت‌کردن به جهاد» محکوم کرده و در تلاش است اعضای ناراضی و مردد «هیأت تحریرالشام» را به خود جذب کند. اکنون می‌توان بیش از هر زمان دیگری از حدود اسفند سال ۱۳۹۷، تهدید داعش در سوریه را جدی گرفت. ظاهرا این گروه طی این بازه شش‌ساله، با سوءاستفاده از شکاف‌های امنیتی به‌ویژه پس از خروج اسد، در حال بازسازی خود و جذب نیرو بوده تا در صورت بروز مخالفت با دولت، بتواند آن را به چالش بکشد.
جولانی، رقیبی برای داعش
ابومحمد الجولانی، به‌عنوان چهره برجسته تکفیری، بی‌ارتباط به گروه‌های تروریستی نیست. او پیش‌تر از اعضای شاخص «جبهه النصره» بوده؛ گروهی که شاخه سوری القاعده به‌شمار می‌رفته اما طی جنگ داخلی سوریه، جبهه‌النصره از معارضینی بود که در رقابت و حتی دشمنی با داعش، قصد داشت حاکمیت حزب بعث بر کشور را به چالش کشیده و با تصرف اراضی استراتژیک و کلیدی، در ایجاد مناطق خارج از کنترل دولت مرکزی نقش داشته باشد. بعدا جبهه‌النصره با همراهی برخی گروه‌های تکفیری دیگر مانند احرارالشام، جنبش نورالدین زنکی و سایر گروه‌های افراط‌گرای کوچک و بزرگ، یک گروه مادر به نام «هیأت تحریرالشام» را ایجاد کردند.
از آن‌جا که ایدئولوژی این گروه جدید، در حال فاصله‌گیری از القاعده و داعش و نزدیکی روزافزون به اخوان‌المسلمین سوریه بود، مورد پشتیبانی حاکمان کشور همسایه یعنی ترکیه قرار گرفت. تحریرالشام با کمک‌های نظامی-اطلاعاتی ترکیه موفق شد از دی‌ماه۹۷ در استان ادلب درشمال‌غربی سوریه به خودمختاری دست پیدا کندوتشکیلاتی تحت عنوان «حکومت نجات سوریه» برپا کند. با تصرف شهرهای کلیدی نوار شمالی-جنوبی سوریه در آذرماه ۱۴۰۳، جولانی که سابقا رهبر یک تشکیلات تروریستی بود، ناگهان خود را رئیس شورای انتقالی و رئیس‌جمهور به‌اصطلاح «موقت» خواند.
از زمان بر سر کار آمدن او، سوریه در گردابی از خشونت سیاسی و تروریسم دولتی فرو رفته است. حاکمان خودخوانده دمشق، درگیری‌های مرگباری با اقلیت‌های علوی و دروزی داشته‌اند که با کشته‌های چهار رقمی همراه بوده، هر‌چند جولانی همواره ادعای تشکیل دولت همه‌شمول و رعایت حقوق اقلیت‌های مذهبی را دارد. این ادعاها تا امروز واقعیت نداشته‌اند اما داعش را نگران کرده‌اند که مبادا در مسیر افراط‌گرایی، سرکوب مذاهب و دستیابی به خلافت اختلال ایجاد شود و سوریه جدید، تبدیل شود به مجری صرف سیاست‌های اخوانی آنکارا و برای عادی‌سازی روابط خود با غرب به اندیشه‌های تکفیری پشت کند.
نگرانی دیگر داعش، روابط در حال گسترش حاکمان دمشق با واشنگتن و تل‌آویو است. جولانی برای تظاهر به اعتدال، رهایی از تحریم‌های غرب و همچنین جذب کمک‌های مالی خارجی، تلاش کرد تشکیلات خود را به آمریکا نزدیک کند. اظهارات نمایشی او نتیجه داد و در ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۴، دیداری با دونالد ترامپ در ریاض ترتیب داده شد. در این ملاقات، ترامپ وعده داد که تحریم‌هایی که آمریکا بر سوریه وضع کرده را بردارد و عادی‌سازی روابط را با این کشور در پیش بگیرد، مشروط به این‌که حاکمان دمشق جهادی‌های خارجی و گروه‌های فلسطینی را اخراج کنند، از تکمیل مجازات زندانیان داعشی اطمینان حاصل کنند و عضو پیمان ابراهیم شوند، یعنی اسرائیل را به رسمیت بشناسند. در نهم تیرماه، ترامپ رسما فرمان اجرایی لغو تحریم‌ها را امضا کرد و قرار شد وزارت خزانه‌داری آمریکا تا انتهای روز دهم تیر این فرمان را در خصوص ۵۱۸ شخص حقیقی و حقوقی سوری اجرا کند.
عواقب خطرناک روابط احتمالی دمشق-تل‌آویو
زمزمه‌هایی از آمال رژیم‌صهیونیستی در خصوص سوریه به گوش می‌رسد. تل‌آویو به‌دنبال این است که طی ماه‌های آینده، عربستان سعودی، لبنان و سوریه را به پیمان ابراهیم ملحق کند تا مطمئن شود که از جانب همسایگان عرب، تهدیدی وجود ندارد. مقامات صهیونیست می‌گویند «گفت‌وگوهای پیشرفته» جهت تسکین خصومت‌ها با سوریه جریان دارد. رژیم جدید سوریه نیز خود را برای عادی‌سازی با رژیم اسرائیل مهیا کرده تا از این طریق شاید بتواند نداشتن پشتوانه مردمی خود را با تکیه به یک قدرت نامشروع جبران کند. طی جنگ ۱۲روزه با ایران، یک هواپیمای ترابری اسرائیل بر فراز سویدای سوریه دیده شد. دمشق می‌گوید حاضر است رابطه با تل‌آویو برقرار کند، به شرط توقف حملات هوایی، تخلیه پایگاه‌های زمینی اسرائیل در سوریه، توافق درباره ارتفاعات جولان اشغالی و حفظ تمامیت ارضی کشور. البته گِدعون سَعَر، وزیر امور خارجه اسرائیل اعلام کرده بود این رژیم حتی در صورت تحقق عادی‌سازی، جولان را حفظ خواهد کرد. همه اینها یعنی همچنان سوریه پسااسد رنگ آرامش را نخواهد دید و هر روز احتمال یک انفجار در منطقه شامات وجود دارد.
