عمق ارادت مردم در آیین‌های سنتی محرم

به گزارش جام‌جم‌آنلاین از ایرنا، آیین‌های سوگواری محرم در کشور هرساله پس از سپری شدن قرن‌ها زمان از واقعه عاشورا با شور و حال وصف ناشدنی برگزار می‌شود، اما اینجا که سکونتگاه گلچینی از اقوام ایرانی از بندری، اصفهانی، آبادانی، ترک، بهبهانی و بختیاری در کنار ساکنان لر بومی است را می‌توان آیینه عشق ایران به شهیدان دشت کربلا دانست.

شب‌های دهه نخست محرم سوز ناله‌های زنان کهگیلویه و بویراحمد در آیین‌های کهن شروه‌خوانی، گهواره حضرت علی اصغر (ع) و حجله امام قاسم (ع) و روح حماسی در سنت‌های کهن سوگواری‌های محرم مردمان این استان در هیات‌های سینه‌زنی، زنجیرزنی و تعزیه‌خوانی جلوه‌گری می‌کند.

اما هم سوز ناله‌های بانوان و هم جلوه‌های حماسی‌های عزاداری‌های سنتی مردان نشان از عمق ارادت مردم کهگیلویه و بویراحمد به سرور آزادگان جهان حضرت اباعیدالله حسین (ع) دارد.

یکی از مشهورترین نوحه‌ها که با گویش لری در محافل عزاداری‌های حسینی در کهگیلویه و بویراحمد خوانده می‌شود شعری است که در توصیف رشادت‌های حضرت عباس (ع) سروده شده است.

ابوالفضل علمدار حسینم چه کنم

مشک او موند ککا دست نیارم چه کنم

رقیه او و مو خاس اومم سیش او بویرم

لویلش تشنه و خشکه مو چطو او بوریم

دل دریا زم اومم سر او، او ببرم

مشکمه دردنه دستمل بریدن چه کنم

مشک دندون بگرم مل مو نیدن چه کنم

نگاهی به آیین‌های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد

پرشورترین آیین‌های عزاداری حسینی در کهگیلویه و بویراحمد سینه‌زنی سنتی است که در بسیاری از هیات‌ها همچنان به سبک و سیاق قدیم انجام می‌شود جایی که مردان به شکل دایره‌ای آیین سنتی سینه‌زنی را برگزار می‌کنند.

گهواره گردانی حضرت علی اصغر (ع)

گهواره گردانی به یاد حضرت حضرت علی اصغر (ع) (به گویش محلی تهته) از دیگر آیین‌های سنتی محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که در رثای طفل ۶ ماهه شهید دشت کربلا رواج دارد.

در این آیین زنان به‌صورت دایره‌ای دور گهواره می‌نشینند و برای حضرت علی‌اصغر (ع) و شهیدان کم سن و سال عاشورا نوحه (شروه) به گویش لری خوانده و سوگواری می‌کنند و بعد از آن نیز با وصل کردن سنجاق یا گره زدن پارچه بر گهواره از طلب حاجت می‌کنند.

بانوان در روز عاشورا به شکل کاروانی یا تکی گهواره حضرت علی اصغر (ع) را  روی سر خود می‌گذارند و آن را با کاروان دلسوختگان حسینی تا گلزار شهدای مناطق مختلف استان حمل می‌کنند.

آیین شروه‌خوانی

شروه‌خوانی بانوان کهگیلویه و بویراحمد که بیشتر در مناطق روستایی برگزار می‌شود یکی از سوزناک‌ترین آیین‌های زنان این دیار در رثای مظلومیت امام حسین (ع) و یاران با وفای آن حضرت است.

شروه‌خوانی زنان نوعی نوای غمگینانه به معنای گریستن بر جان‌باختگان و بیان کار‌های شایسته اوست، این نوع موسیقی آوازی با لحنی اندوه بار و سوز درونی از سوی زنان و دختران به گویش‌های مختلف بصورت تک خوان اجرا می‌شود.

در این آیین زنان و دختران ایلی و عشایری با بستن کمربند‌ها و شال‌بند‌های سیاه اطراف زن نوحه‌خوان حلقه می‌زنند و در غم مظلومیت شهدای کربلا سوگواری می‌کنند.

آیین‌های عزاداری بانوان

در آیین‌های سینه‌زنی بانوان که در برخی روستا‌های کهگیلویه و بویراحمد مرسوم است بانوان حلقه بزرگی ایجاد می‌کنند و یکی از زنان سالخورده وسط این حلقه گوشه‌های چادرش را بالا و پایین می‌برد و دیگر بانوان با وی هماهنگ می‌شوند، این آیین را در زبان لری «هوی هوی» هم می‌گویند.

در این آیین بانوان لباس‌های تیره می‌پوشند و چادرهایشان را به نشانه عزا برای عزیران به صورت ضربدری دور گردن می‌زنند و گوشه آن را مثل زنجیر بالا و پایین می‌برند.

این مدل چادر بستن در کهگیلویه و بویراحمد مختص مادران تازه داغدار است و وقتی پیر و جوان اینگونه چادرشان را می‌بندند بدان معناست که داغ حسین (ع) تازه است در این آیین زنان چنان از ته دل شیون می‌کنند و شروه می‌خوانند که قلب هر انسان آزاده‌ای را به درد می‌آورد و گویا فرزند جوان خود را از دست داده‌اند.

آیین کُتل‌بندی

کـُتل‌بندی و سیاهپوش کردن نیز از دیگر شیوه‌های سنتی و آیین‌های عزاداری در ایام حزن انگیز محرم به ویژه در شب تاسوعا و روز عاشورای حسینی در این خطه از ایران اسلامی است که در بسیاری از نقاط غبار فراموشی گرفته است.

در این آیین، اسبی را به‌عنوان اسب امام حسین (ع) زین و تزئین می‌کنند و بین هیات‌ها می‌گردانند، نوحه‌خوانان نوحه می‌خوانند و گاهی تعزیه واقعه کربلا را به تمثیل اجرا می‌کنند و زن‌ها نیز با دیدن این نمایش‌ها به رسم‌های محلی شیون می‌کنند که این آیین به «کتل» مشهور است.

آیین دیرینه تعزیه‌خوانی

حماسی‌ترین آیین‌های عزاداری سالروز شهادت عبدالله حسین (ع) در کهگیلویه و بویراحمد در آیین‌های تعزیه جایی جلوه‌گری می‌کند.

آیین تعزیه‌خوانی یکی از برنامه‌های فاخر ماه محرم در کهگیلویه و بویراحمد است که به‌طور معمول از سال ۱۲۸۷ در میان اقوام، ایلات و مناطق عشایرنشین این خطه اجرا می‌شود.

مقتل‌خوانی و تعزیه‌خوانی در حقیقت شرح حال تاسوعا و عاشورای سال ۶۱ هجری در دشت نینوا و ذکر مصیبت‌های اهل بیت پیامبر (ص) در کربلا است، این نوع ذکر مصیبت به‌صورت نوحه برای مردم بیان می‌شود و سوگواران برای آنچه بر امام حسین (ع) و یارانش گذشته به سوگواری و سینه زنی می‌پردازند.

رنگ بوی محرم امسال در کهگیلویه و بویراحمد

مردم کهگیلویه و بویراحمد امسال هم، چون سال‌های گذشته در نخستین روز‌های محرم سوگوار تاسوعا و عاشورای حسینی و اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند که این مهم در آیین شیرخوارگان حسینی متجلی شد به طوری که همزمان با نخستین جمعه محرم همایش شیرخوارگان حسینی با حضور مادران و نوزادان در بیش از ۳۰ نقطه استان کهگیلویه و بویراحمد برگزار شد.

شهروندان کهگیلویه و بویراحمد امسال با سیاه پوش کردن خیابان ها، مساجد، حسینیه‌ها و سر در خانه‌های خود و راه‌اندازی بیش از یکهزار هیات عزاداری رنگ و بوی عاشورایی به خود گرفته است.

سوگواری‌های محرم در بقاع متبرکه

مدیرکل اوقاف و امور خیریه کهگیلویه و بویراحمد از برگزاری ویژه‌برنامه‌های فرهنگی و مذهبی محرم در ۴۰ بقعه شاخص استان خبر داد.

حجت‌الاسلام عباس نصیرالاسلامی تاکید کرد: با هدف تقویت پیوند نسل‌ها با سیره اهل بیت (ع) و روایت صحیح قیام امام حسین (ع)، چهار برنامه‌محوری شامل «بصیرت عاشورایی»، «احلی من العسل»، «شیرخوارگان حسینی» و «رهروان زینبی» در طول ایام محرم برگزار می‌شود.

مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان افزود: در قالب طرح بصیرت عاشورایی، بیش از ۴۰ بقعه شاخص میزبان سخنرانی‌های سیاسی، عزاداری‌های تبیینی و آیین‌های نمادین است.

وی با اشاره به بهره‌گیری از ظرفیت تبلیغی روحانیون بیان داشت: در این ایام، ۲۲ مبلغ اعزامی از شهر مقدس قم و بیش از ۲۰ مبلغ بومی در استان حضور یافته‌اند که در اجرای برنامه‌ها، پاسخگویی به مسائل شرعی و مشاوره دینی فعالیت خواهند داشت.

این مسئول استان گفت: ویژه‌برنامه «احلی من العسل» با محوریت شخصیت حضرت قاسم بن‌الحسن (ع) در روز ششم محرم، مخاطبان نوجوان و خانواده‌ها را هدف قرار می‌دهد.

نصیرالاسلامی عنوان کرد:آیین «رهروان زینبی» در روز سیزدهم محرم با حضور بانوان و دختران به تبیین نقش حضرت زینب (س) و جایگاه زنان می‌پردازد.