بر پایه گزارش اتاق بازرگانی ایران، شدت مصرف انرژی در ایران حدود سه‌برابر میانگین جهانی است. این یعنی برای هر واحد تولید ناخالص داخلی (GDP)، کشور ما سه‌برابر بیشتر از میانگین جهانی انرژی مصرف می‌کند. در نتیجه، بخش قابل‌توجهی از انرژی تولیدی کشور عملا تلف می‌شود. این موضوع نه‌تن‌ها یک ضعف فنی، بلکه تهدیدی جدی برای اقتصاد ملی و امنیت انرژی محسوب می‌شود که در ادامه ابعاد ناترازی انرژی را بررسی خواهیم کرد.
ناترازی برق، گاز و بنزین
بر اساس داده‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، در زمستان ۱۴۰۱، ناترازی گاز طبیعی کشور به ۳۱میلیون مترمکعب در روز رسیده بود. این رقم در زمستان ۱۴۰۲ به حدود ۲۸۰میلیون مترمکعب کاهش یافت که عمدتا ناشی از افت مصرف در برخی صنایع به‌دلیل محدودیت‌های اعمال‌شده بود، نه اصلاح ساختار مصرف. پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که اگر تغییری در روند تقاضا، بهره‌وری و توسعه زیرساخت‌ها صورت نگیرد، ایران تا سال ۱۴۱۵ به واردکننده گاز در فصول سرد تبدیل خواهد شد.
مصرف بنزین کشور از مرز ۱۲۵میلیون لیتر در روز گذشته و طبق گزارش رسمی مرکز پژوهش‌های مجلس، ایران در سال ۱۴۰۲ به‌طور متوسط روزانه ۱۲۵ میلیون لیتر کسری بنزین داشته است. این کسری از محل واردات جبران شده و با ادامه این روند، بار مالی واردات سوخت بر بودجه کشور روزبه‌روز سنگین‌تر خواهد شد. در تابستان ۱۴۰۲، تقاضای برق کشور به حدود ۷۲هزار مگاوات رسید، درحالی‌که توان عملی شبکه برق در همان زمان حدود ۶۰هزار مگاوات بود. کسری ۱۲هزار مگاواتی موجب شد بسیاری از صنایع با محدودیت مواجه شوند و خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در برخی استان‌ها اعمال شود. طبق گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، رشد مصرف در برخی صنایع انرژی‌بر مانند فولاد، سیمان و پتروشیمی بدون افزایش متناسب ظرفیت تولید، توازن عرضه و تقاضا را برهم زده است. این ناترازی در تابستان‌های آینده نیز ادامه خواهد یافت، مگر این‌که اقدامات فوری برای بهینه‌سازی و تولید صورت گیرد. براساس گزارش وزارت نیرو ناترازی برق در پیک مصرف امسال به بیش از ۲۰ هزار مگاوات خواهد رسید. هرچند دولت برای افزایش تولید و استفاده از انرژی‌های نو برنامه‌ریزی کرده است، اما باید برای کنترل روند رشد مصرف نیز اقداماتی انجام شود؛ زیرا دوباره میزان مصرف از تولید پیشی خواهد گرفت.
نفت می‌فروشیم تا انرژی وارد کنیم
در قانون بودجه سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۴۰هزارمیلیارد تومان معادل حدود چهارمیلیارد دلار برای واردات فرآورده‌های نفتی پیش‌بینی شده بود. با توجه به افزایش تقاضای داخلی و کاهش ظرفیت خالص پالایشی، برآورد می‌شود رقم واردات بنزین و سایر سوخت‌ها در سال جاری به هشت‌میلیارد دلار برسد؛ هرچند در قانون بودجه امسال برای این موضوع شش‌میلیارد دلار پیش‌بینی شده است. مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی رسمی هشدار داد که در صورت تداوم روند مصرف فعلی و عدم سرمایه‌گذاری در بهره‌وری انرژی، کشور به‌تدریج وارد مرحله‌ای خواهد شد که صادرات انرژی برای جبران کسری داخلی صرف می‌شود و تراز ارزی کشور دچار اختلال جدی خواهد شد.
اولویت دولت مدیریت مصرف انرژی است
الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت چندی پیش گفته بود که اولویت دولت باید کنترل و مدیریت مصرف انرژی باشد، زیرا وقتی مصرف کنترل نشود، هرچقدر هم تولید را افزایش دهیم، مؤثر نیست. رئیس‌جمهور تصمیم گرفته با کمک مردم این مهم را به سرانجام برساند. وی ادامه داد: سال گذشته چهارمیلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کردیم و احتمالا امسال به شش‌میلیارد دلار می‌رسد که اگر همین روند ادامه یابد سال آینده به هشت‌میلیارد دلار خواهد رسید؛ لذا هیچ راهی برای کنترل ناترازی‌ها جز مدیریت مصرف نداریم.
ریشه‌های بحران انرژی
۱. شدت بالای مصرف انرژی و عدم اصلاح الگوی مصرف
۲. قیمت‌گذاری غیرواقعی حامل‌های انرژی و یارانه‌های پنهان
۳. فرسودگی پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها
۴. عدم توسعه متوازن زیرساخت‌ها در حمل‌ونقل، توزیع و ذخیره‌سازی
۵. ناتمام‌ماندن پروژه‌های افزایش ظرفیت تولید گاز از میادین مستقل و پارس جنوبی
۶. ضعف سیاست‌گذاری در حوزه بهره‌وری انرژی
کارشناسان حوزه انرژی راهکار‌هایی ازجمله اصلاح تدریجی و هدفمند نظام یارانه‌ای و قیمت‌گذاری انرژی، نوسازی زیرساخت‌های پالایشگاهی و نیروگاهی، سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر و برق‌آبی، حمایت از توسعه حمل‌ونقل عمومی و خودرو‌های برقی، اجرای کامل و هدفمند ماده ۱۲ قانون رفع موانع تولید برای بهینه‌سازی مصرف و فرهنگ‌سازی و اصلاح الگوی مصرف خانگی و صنعتی پیشنهاد می‌کنند تا بتوان ناترازی انرژی را کنترل کرد.
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
«جام‌جم» در گفتوگو با معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بررسی کرد
بهروز سلطانی در گفتوگو با «جام‌جم» آنلاین:
گلستان جعفریان معتقد است نقش زنان در جنگ و مقاومت هنوز به اندازه کافی در ادبیات دیده نشده است
