شکوه ایران

ایرانیان همیشه یکتاپرست بوده‌اند. در «وَندیداد» می‌خوانیم: «ای آفریننده جهان،‌ای یگانه پاک، چهارمین جایی که زمین شاد و خوشبخت است، کجاست؟»

هرودوت می‌نویسد ایرانیان برخلاف ما یونانیان به چندخدایی باورندارند. آنان پرستش چند خدا را نشانه و مایه حماقت می‌شمارند. این تفکر بنا به دریافت من از آن‌جا برمی‌خیزد که ایرانیان، خدا را دارای پیکر و کالبد و جسم نمی‌دانند. 
سنگ‌نبشته‌های همدان، پاسارگاد، پارسه، قصروان، ترکیه و.. بر یکتایی خدا تاکید دارند. در گنجنامه همدان از خشایارشاه می‌خوانیم: «خدای بزرگ است اهورامزدا که این زمین را آفرید، آن آسمان را آفرید که شادی را برای مردم آفرید.»
ولتر فیلسوف فرانسوی می‌گوید ایرانیان نخستین مردمی بودند که به وجود خدای یکتا، اهریمن، بهشت، دوزخ، رستاخیز و برزخ پی‌بردند و به آن ایمان آوردند. سپس این اندیشه‌ها را در سراسر جهان گستردند و بر تکامل و تحول ادیان تأثیرگذاشتند. ایرانیان هرگز آتش‌پرست نبودند بلکه نادانی و غرض‌ورزی اروپاییان به آنان چنین اتهامی زده. موبدان هرگز منشا اهریمن را نمی‌پرستیدند و اهریمن برای‌شان همان شیطان در نظر ما بوده. 
در دومین کنگره مهرشناسی (پژوهش میتراییسم)، اُگو بی‌یانچی اعلام داشت: «پادشاهان آغازین هخامنشی نه نامی از میترا می‌بردند نه ایزدی دیگر و همه دیو‌ها را محکوم می‌کردند؛ آن‌ها فقط از اهورامزدا یاد می‌کردند. کل نظام مزدایی در یکپارچگی و بی‌نیازی و او از آفرینه‌گانش بوده.»

به‌نوشته استاد مطهری «درباره اَشوزرتشت و دین مَزدیسنا و اوستا، اگرچه مجهولات کم نیست...، اما باورمندان به شخصیت تاریخی و راستین اشوزرتشت تاکید دارند که وی در جامعه خود اصلاحات اقتصادی و اجتماعی و اعتقادی انجام داده. اَشوزرتشت به پرستش اهورامزدای یگانه فقط دعوت می‌فرموده و دیوان را پلید و ملعون و غیرقابل پرستش می‌دانسته.» 

نگارنده قصد پژوهش در ادیان و آیین‌های کهن ایران را ندارد؛ تنها با ذکر شواهدی برآن است متذکر وجود جریان جهان‌بینی توحیدی در کارنامه باستانی ایرانیان شود. 

مرحوم استادپورداوود و دکترمعین نیز نوشته‌اند «آیین حقیقی اشوزرتشت را باید در گاتا‌ها (گاهان) جستجو کرد. گاتا‌ها از نظر تاریخی و انتساب به زرتشت از معتبرترین بخش‌های اوستاست. سروده خود اشوزرتشت و معقول‌ترین بخش آن‌ها است.»

به‌قول شهید مطهری «درباره اشوزرتشت محقق است که به توحید در عبادت دعوت می‌کرده. اهورامزدا از نظر او خدای نادیده و خالق جهان و انسان است و تنها وجود قابل پرستش است.» 

محمد جریر طبری در تاریخ خود آورده «شاهنشاهان باستانی ایران از کیومرث تا بیشتاسب، اکثرا با دادگری فرمانروایی کردند، اما از بیشتاسب تا زمان ما فرمانروایی به‌وسیله دادگری و نظام دینی اشوزرتشت هردو هماهنگ اداره می‌شد.»
فردوسی از قول بهرام گور آورده «همه بندگانیم و ایزد یکی‌ست/ پرستش، جز او را سزاوار نیست/ بهشت است و هم دوزخ و رستخیز / ز نیک و ز بد نیست جای گریز/ کسی نگرود کو به روز شمار / مر او را تو با دین و دانا مَدار!»
گزنوفون، مورخ یونانی پیش از میلاد در زیست‌نامه کوروش آورده «کودکان پارس برای آموختن داد و عدالت و انصاف به مکتب می‌روند و از قرار، همان‌طور که ما بچه‌ها را برای آموزش ادبیات به مکتب می‌فرستیم، در پارس نیز برای آموختن دادگری و انصاف به مکتب فرستاده می‌شوند. در پارس باوردارند که انسانِ نمک‌نشناس از خدا غفلت می‌کند. ایرانیان به فرزندان خود ... راستگویی می‌آموزند.»

مرتضی راوندی به نقل از استادش درباره اهمیت دادگری و عدل از نگاه کوروش آورده «داد و عدل آن است که به مقتضای حق و قانون باشد و هرچه از راه حق منحرف شود، ستم و بی‌عدالتی است و قاضی دادگر یا عادل آن است که حکمش به‌اعتبار قانون و مطابق با حق باشد.»

به تأیید همه مورخان و فرزانگان شرقی و غربی، تاریخ بشریت، هیچ قومی را نمی‌شناسد که این همه ویژگی و فضیلت را در خود جمع داشته و به آن‌ها آگاهی داشته باشد.»
آرتور کریستین‌سن در ستایش ایرانیان ویژگی‌های پهلوانی و پارسایی و دانایی‌شان را ستوده، اما سخن افلاطون از این‌ها جامع‌تر می‌نماید: «پارسیان ذاتا دادگرترین و میانه‌روترین و دلیرترین مردمان هستند. آموزگار از همان نخست آن‌ها را با تعالیم اشوزرتشت آشنا می‌سازد. آموزگار دوم دادگری و روش نیک در زندگی را و آموزگار سوم به آموزش میانه‌روی و اعتدال و چیرگی بر دلبخواه‌ها و شهوات و دوری از خوی خودپرستی را و آموزگار چهارم به آموزش دلیری و توانایی به آن‌ها می‌پردازد.»

در یسنا می‌خوانیم «بشود که همه از بهترین دانش و خرد آگاه شویم، زیرا دانش و خرد که اهورامزدا به ما می‌آموزد، بی‌هیچ گمان که مقدس و پاک و سودمند است.»

در مینوی خرد می‌خوانیم «تواناترین، کسی است که با دلبخواه و هوا و هوس جنگید و این پنج نارسایی و عیب را از خود به‌دور داشت: حسد یا رشک، طمع یا آز، ننگ خشم یا غضب، ناسپاسی یا کفران.»