عبور کنکور از آزمون شایعات

البته محمدی معتقداست طبق‌بررسی‌های پلیس فتاوسازمان‌سنجش،حتی یک‌موردسؤال ازمخازن‌بیرون‌نرفته وفروش دفترچه‌های سؤالات کنکور در شبکه‌های مجازی، مربوط به سال‌های گذشته است و تنها یک‌بار از سر جلسه عکس گرفته شده که آن هم شناسایی گردیده اما در این بین شبکه‌های مختلف کلاهبرداری از آب گل‌آلود ماهی می‌گیرند؛ از کانال‌های تلگرامی گرفته تا صفحات اینستاگرامی که ادعای فروش سؤالات کنکور یا امتحانات نهایی را دارند و گویا هرسال فعال‌‌تر از قبل می‌شوند. 
شایعات لورفتن سؤالات حتی اگر واقعیت نداشته باشد، تأثیر عمیقی بر روح و روان داوطلبان دارد. البته این تمام ماجرا نیست چراکه تأثیر سوابق تحصیلی و استرس امتحانات نهایی از یک‌سو و حواشی لورفتن سؤالات کنکور از سوی دیگر_ حتی به دروغ_ ذهن داوطلبان را درگیر می‌کند. در اینجا نه‌تنها بحث امنیت آزمون سرنوشت‌ساز کنکور بلکه امتحانات نهایی نیز مطرح است چراکه تأثیر آن در کنکور، دغدغه کنکوریان را دوچندان می‌کند اما پرسشی که مطرح می‌شود این است که شایعات مربوط به لورفتن سؤالات کنکور چه تأثیراتی بر روح و روان شرکت‌کنندگان می‌گذارد و چگونه می‌توان این آزمون را عادلانه‌تر و قابل‌اعتمادتر کرد؟

داوطلب‌نماها در میدان 
هر سال با نزدیک شدن به روزهای برگزاری کنکور، موجی از نگرانی و شایعات درباره لورفتن سؤالات در فضای مجازی جامعه را فرامی‌گیرد. با وجود این‌که شعار امسال آزمون سراسری «کنکور سالم، دانشگاه و جامعه پیشرو»ست و سازمان سنجش تمهیدات ویژه‌ای را در این خصوص در نظر گرفته اما ادعای فروش سؤالات، اعتماد داوطلبان و خانواده‌‌های‌شان را به چالش کشیده.  حسن مروتی، معاون سابق امور آزمون‌های سازمان سنجش ‌در گفت‌وگو با «جام‌جم» بر این باور است که بالغ بر ۹۰درصد این موارد و حتی بیشتر از آن کلاهبرداری افرادی است که خواهان خالی کردن جیب داوطلبانند.  او در ادامه می‌گوید: روندی که در سازمان سنجش از گذشته تاکنون وجود داشته به‌گونه‌ای است که امکان لورفتن سؤالات وجود ندارد. یعنی سؤالات در امنیت کامل طرح، تصحیح، چاپ و به حوزه‌ها ارسال می‌شوند. مروتی با اشاره به این‌که نزدیک به ۱۲۳هزارنفر دربرگزاری کنکورفعال هستند، می‌گوید: درگذشته گزارش‌های معدودی منتشر شده که نیم‌ساعت پیش از آزمون، سؤالات لو رفته. البته این موضوع عملا فرصتی برای داوطلبان ایجاد نمی‌کرد. زیرا این اتفاق توسط برخی افراد سودجو که خود را داوطلب جا می‌زدند رخ می‌داد؛ افرادی که اصلا قصد شرکت در کنکور را نداشتند بلکه تنها دنبال انتقال سؤالات به بیرون بودند. آنها با استفاده از ابزارهای مختلف، از جمله عینک و خودکارهای دوربین‌دار، اقدام به ثبت و ارسال سؤالات می‌کردند. برخی حتی گروه‌هایی تشکیل داده بودند تا سؤالات را برای داوطلبان یا به‌‌اصطلاح خریداران ارسال کنند.  اما در حال حاضر قوانین به‌گونه دیگری رقم خورده چراکه رئیس سازمان سنجش از تشدید مجازات افراد متخلف در شبکه‌ها و گروه‌ها خبر داده و گفته ارتکاب هر یک از اعمال متخلفانه به‌ویژه تلاش برای افشای سؤالات مرتبط با آزمون سراسری در قالب همکاری در یک گروه یا شبکه به تناسب نوع جرم می‌تواند به حبس از یک تا پنج سال منجر شود. 

داوطلبان نگران نباشند 
آزمون سراسری امسال در ۴۱۰شهرستان، ۵۶۵حوزه امتحانی دانشگاه و ۱۷۱۴حوزه فرعی برگزار می‌شود. داوطلبان زیادی که با ماه‌‌ها تلاش شبانه‌روزی و تحمل فشارهای روانی خود را برای این رقابت سرنوشت‌‌ساز آماده کرده‌اند اما زمزمه‌‌های نشت سؤالات در شبکه‌‌های اجتماعی باعث نگرانی آنها شده است. با این حال، مروتی می‌گوید: در گذشته دفترچه‌های آزمون چهار عدد بوده اما در حال حاضر تنوع دفترچه‌ها یعنی جابه‌جایی سؤالات و گزینه‌های پاسخ براساس الگوهای علمی به‌حدی افزایش‌یافته که امکان لورفتن سؤالات را به صفر می‌رساند.وی می‌افزاید: به‌طور منصفانه امنیت کنکور نسبت به گذشته به‌‌طور قابل ‌توجهی افزایش‌یافته و داوطلبان نباید نگران هدررفتن زحمات‌شان باشند چراکه مسئولان برگزاری کنکور نیز تمام تلاش خود را به‌کار گرفته‌اند تا مستعدترین افراد براساس آزمون، وارد دانشگاه‌ها شوند. 
حتی رئیس سازمان سنجش این اطمینان خاطر را به داوطلبان داده که همه گروه‌‌ها و کانال‌های مدعی تقلب، تحت رصد مستمر نهادهای امنیتی و انتظامی هستند. با این وجود حواشی مربوط به این آزمون اضطراب داوطلبان را تشدید می‌کند و حتی روی عملکردشان در جلسه آزمون تأثیرگذار است. 
حسین نصیری، پژوهشگر نیز در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: اگر این اتفاقات و حواشی لورفتن سؤالات کنکور کنترل نشود، مطمئنا اعتماد و انگیزه شرکت‌کنندگان از بین می‌رود. با این حال باید در نظر داشت که سازمان سنجش به وظیفه‌اش به‌درستی عمل می‌کند و تلاش‌های اثربخشی در این راستا انجام داده و در حال حاضر این موضوع به حداقل ممکن رسیده است.   

نبرد با تقلب دیجیتال 
در سال‌های گذشته اینترنت محدوده برگزاری آزمون سراسری قطع می‌شد اما خبر خوبی که رضا محمدی داده این است که به‌منظور حفظ سلامت آزمون‌‌ها، علاوه بر اقدامات قضایی_ امنیتی و سیگنال‌یاب کشف تقلب سازمان سنجش آموزش کشور، نیازی به قطع اینترنت در کنکور نداریم اما حالا سؤال اینجاست که آیا این روش‌های جایگزین در بحث امنیت کنکور به‌اندازه کافی مؤثر و قابل اعتماد هستند؟ حسن مروتی با بیان این‌که امنیت سؤالات حتی تا حوزه‌های فرعی هم با دقت بیشتری بررسی می‌شود، می‌گوید: در حوزه‌های فرعی برگزاری آزمون سراسری، نیروهایی برای حفاظت از آزمون مستقر می‌شوند. از سوی دیگر، سازمان سنجش با استفاده از دستگاه‌های سیگنال‌‌یاب تلاش می‌کند وسایل الکترونیکی‌ای را که توسط شرکت‌کنندگان وارد حوزه امتحانی می‌‌شوند شناسایی و کشف کند.  نصیری که با مروتی هم‌نظر است، می‌‌گوید: سیستم‌‌های سازمان سنجش نسبت به سال‌های گذشته پیشرفته‌تر و بهبودیافته‌تر شده‌اند به‌‌طوری که امکان فروش و تقلب سؤالات_ حتی در صورت وجود_ به حداقل رسیده. در حال حاضر، دستگاه‌های خاصی برای امنیت برگزاری آزمون در نظر گرفته شده و سؤالات به‌‌صورت شخصی‌‌سازی ‌شده طراحی می‌شوند به‌‌گونه‌ای که سال گذشته، میزان تقلب در کنکور صفر بوده. البته تجربه ۵۰ساله سازمان سنجش نقش مهمی در این روند ایفا کرده و باعث شده روز‌به‌روز عملکرد کیفی این سازمان بهبود یابد و موارد مربوط به امنیت آزمون به حداقل برسد.  با همه این تفاسیر و این امنیت خاطرها، کنکور سراسری آزمونی است که باید دروازه‌ای به‌سوی عدالت آموزشی باز کند اما هرساله نزدیک به کنکور، درگیر حاشیه‌هایی می‌شود که اعتماد داوطلبان را نشانه می‌گیرد. شایعات لورفتن سؤالات، فعالیت کلاهبرداران و ضعف‌های احتمالی در امنیت آزمون‌ها، همگی مواردی هستند که در ایجاد حس بی‌عدالتی و بی‌انگیزگی در میان داوطلبان نقش دارند. شاید بهتر باشد مسئولین و متولیان امر برای خدشه‌دار نشدن اعتماد داوطلبان نسبت به این فرآیند، شفافیت، نظارت دقیق و اصلاحات ساختاری را بیشتر مورد توجه قرار دهند چرا‌که آینده آموزش عالی ایران نه‌تنها به امنیت سؤالات بلکه به باور داوطلبان به عدالت در این سیستم بستگی دارد.