نگاه ترامپ به بریکس؛ هراس از افول هژمونی دلار

دونالد ترامپ، رئیسجمهور پیشین ایالات متحده و نامزد انتخابات آتی این کشور، در طول دوران ریاست جمهوری و حتی پس از آن، بارها به شکل مستقیم و غیرمستقیم به تهدیدات و اقدامات این بلوک واکنش نشان داده است. او اخیراً در واکنش به تلاش بریکس برای ایجاد یک ارز مشترک، تهدید کرد که کشورهایی که بخواهند دلار را در معاملات خود جایگزین کنند، با تعرفههای تجاری سنگین مواجه خواهند شد. بریکس و نظام مالی جهان بریکس با سهمی قابلتوجه از جمعیت، زمین و تولید ناخالص داخلی جهان، وزنهای مهم در اقتصاد جهانی محسوب میشود. اعضای این بلوک از مدتها پیش بر لزوم کاهش سلطه دلار تأکید داشته و اقدامات جدی برای ایجاد یک ارز مشترک به منظور تسهیل مبادلات تجاری بین اعضا انجام دادهاند. در نشستهای اخیر این بلوک، ایده جایگزینی دلار در مبادلات تجاری میان اعضا و حتی برخی از کشورهای غیرعضو، بیش از پیش مورد بحث قرار گرفت. ایده حذف دلار از معاملات بینالمللی نهتنها جنبهای اقتصادی بلکه پیامدهای ژئوپلیتیکی گستردهای دارد. سلطه دلار به ایالات متحده امکان میدهد تا از اهرم مالی بهعنوان ابزار قدرت در سیاست خارجی خود استفاده کند. تحریمهای اقتصادی که علیه کشورهایی مانند ایران و روسیه اعمال شده، نمونهای از این ابزارهاست. کاهش وابستگی به دلار میتواند این ابزار را تضعیف کرده و موازنه قدرت را به نفع کشورهای بریکس تغییر دهد. ترامپ و نگرانی از افول دلار ترامپ در واکنش به تحرکات بریکس، بهویژه ایده ایجاد یک ارز مشترک، اظهار داشت که هر کشوری که بخواهد به حذف دلار از معاملات بینالمللی بپردازد، با تعرفههای 100 درصدی مواجه خواهد شد. این تهدیدات نشاندهنده هراسی عمیق از کاهش نقش دلار بهعنوان ارز ذخیره جهانی است. ترامپ در شبکه اجتماعی "تروث" نوشت: "هیچ شانسی وجود ندارد که بریکس دلار آمریکا را در معاملات بینالمللی جایگزین کند و هر کشوری که چنین کاری کند باید با اقتصاد آمریکا خداحافظی کند." این لحن تهاجمی ترامپ بازتابی از دیدگاه او نسبت به نظام مالی جهانی و جایگاه دلار در آن است. واکنشها به اظهارات ترامپ اظهارات ترامپ واکنشهای متعددی را به دنبال داشت. از جمله، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اعلام کرد که "توسل آمریکا به زور و تحریم برای اجبار کشورها به استفاده از دلار، نتیجه معکوس خواهد داشت." او همچنین اشاره کرد که روند تحلیل جایگاه دلار آغاز شده و در حال شتاب گرفتن است. از سوی دیگر، کارشناسان اقتصادی نیز معتقدند که اقدامات تهاجمی ترامپ میتواند به تسریع دلارزدایی منجر شود. فشار اقتصادی و تحریمها میتواند کشورهای بیشتری را به سوی یافتن جایگزینهایی برای دلار سوق دهد. بهعنوان مثال، همکاری اقتصادی چین و روسیه و مبادلات تجاری با ارزهای محلی در سالهای اخیر افزایش یافته است. بریکس در مسیر استقلال مالی بلوک بریکس بهرغم چالشهای داخلی و فشارهای خارجی، در مسیر کاهش وابستگی به ارزهای غربی گام برمیدارد. نشستهای اخیر این بلوک نشان داده که کشورهای عضو با وجود تفاوتهای فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، در هدف مشترک خود برای استقلال مالی همسو هستند. تلاش برای ایجاد یک ارز مشترک، یکی از اصلیترین اقدامات این بلوک برای مقابله با سلطه دلار است. این اقدامات با استقبال کشورهای دیگر نیز مواجه شده است. گسترش اعضای بریکس به کشورهایی مانند ایران و عربستان سعودی، نشان از جذابیت این بلوک برای کشورهایی دارد که بهدنبال کاهش وابستگی به ساختارهای اقتصادی غرب هستند. چشمانداز آینده به نظر میرسد تهدیدات ترامپ و سایر سیاستمداران آمریکایی علیه بریکس، بهجای تضعیف این بلوک، ممکن است به همبستگی بیشتر اعضای آن منجر شود. از سوی دیگر، تحرکات بریکس برای کاهش وابستگی به دلار میتواند پیامدهای عمیقی برای نظام مالی جهانی داشته باشد. اگرچه دلار همچنان بهعنوان ارز غالب جهانی باقی خواهد ماند، اما روند کاهش سلطه آن آغاز شده و بهتدریج شتاب بیشتری خواهد گرفت. در نهایت، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، این است که بریکس نهتنها یک بلوک اقتصادی بلکه نماینده تغییرات ساختاری در نظام بینالملل است. این بلوک با حرکت بهسوی استقلال مالی، نهتنها اقتصاد جهانی را متحول میکند بلکه تأثیرات سیاسی و ژئوپلیتیکی گستردهای نیز خواهد داشت. در این میان، رویکرد ترامپ و سیاستمداران مشابه او ممکن است بهجای جلوگیری از این تغییرات، آن را تسریع کند.