درحالحاضر پایش محصول نهایی از نظر باقیمانده سموم در دنیا منسوخ شده و صنعت کشاورزی ایران باید به سمت تولید فرآیندمحور و مراقبت از ابتدای چرخه کاشت یعنی از مزرعه تا سفره برود. با توجه به اتفاقات سالهای اخیر و مرجوعشدن بسیاری از محصولات صادراتی کشاورزی ایران از دیگر کشورها چنین به نظر میرسد که باید آموزش و پیشگیری بهعنوان دو اصل مهم در سلامت تولیدات زراعی مد نظر قرار بگیرد. مواردی که برای دستیابی به آن نیازمند یک عزم ملی هستیم. کارشناسان تاکید میکنند که برای اطمینان از سلامت محصولات، باید آنها قابلیت ردیابی و شناسایی داشته باشند و مزارع و باغات شناسنامهدار شوند.
حدود سه سال پیش بود که بازگشت محمولههای صادراتی محصولات کشاورزی ایران در صدر خبرها قرار گرفت. موضوعی که نهتنها خسارت سنگینی را به تولیدکننده و صادرکننده وارد کرده، شائبههای زیادی را در خصوص سلامت مردمی که مصرفکننده همیشگی این محصولات هستند، مطرح کرد.در آن زمان بازگشت محمولههای سیبزمینی از ترکمنستان، فلفلدلمهای از روسیه و کیوی از هند تمام اذهان را به خود مشغول کرده بود، چراکه وقتی محصولات دستچینشده اینطور مهر دیپورت میخوردند، پس وضعیت محصولات موجود در بازار و سلامت آنها را چه کسی باید تعیین میکرد؟
وقتی هر محصولی به ایران برمیگشت دلیلی برای آن ذکر میشد، اما نقطه مشترک همه آنها آلودگی و سموم غیراستانداردی است که در زمان تولید استفاده میشود.
ترکمنستان ۳۵۰۰ تن سیبزمینی ایران را بهخاطر آلودگی خطرناک برگشت زد و سازمان حفظ نباتات و قرنطینه هندوستان هم بهدلیل وجود ذرات سفید روی کیویهای صادراتی ایران آن را قبول نکرد.در همان موقع، روسیه واردات فلفلدلمهای از ایران را بهدلیل استفاده از چهار نوع سم که در آنجا ثبت نشده، ممنوع کرد. بههرحال در این بازگشتها به غیر از بیاعتمادشدن کشورهای هدف به محصولات ایران، خسارت تولیدکنندگان و مهمتر از همه سلامت مردم مطرح میشود. موضوعی که مردم ایران را هم در مصرف این محصولات با تردید روبهرو کرده و گروهی معتقدند یکی از علل رواج سرطانهای مختلف، مصرف همین محصولات است و سلامت همه شهروندان به نوعی با خطر مواجه شده است.
مصرف بیضابطه سموم و کودها
متاسفانه میزان مصرف سموم و کودهای شیمیایی و آفتکشها در ایران بهشدت بالاست و نکته مهمتر اینکه این اقلام نه کیفیت درستی دارند و نه کسی بر نحوه و میزان مصرف آنها نظارت میکند.کشاورز خودش هرطور و هرزمان که ترجیح بدهد آنها را مصرف میکند. بهعنوانمثال فقط در قزوین سالانه بین ۹۰۰ تا ۱۰۰۰ تن آفتکش در سطح ۴۵۰هزار هکتار از اراضی زراعی و باغی این استان مصرف میشود.
این آمار را یوسف درخشان، مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی استان قزوین اعلام کرده و میگوید: «رویکرد سازمان حفظ نباتات حذف سموم پرخطر از فهرست سموم مجاز کشور و ثبت سموم کمخطر و سازگار با محیط زیست است. در این راستا تاکنون بیش از ۱۴۰ نوع آفتکش حذف شدهاند و ۳۰ نوع آفتکش از دیماه امسال مشمول استاندارد اجباری خواهند شد.»
مهندس امین سمندری، کارشناس کشاورزی با گریزی به علت برگشتخوردن محصولات کشاورزی ایران از کشورهای مختلف میگوید: «در نگاه اول باید بیتوجهی به تولید ۲۵درصدی محصولات سالم در برنامه پنجم توسعه، نبود شناسنامه تولیدی برای محصولات کشاورزی و نبود متولی در بحث توسعه صادرات غیرنفتی را دلیل ایجاد شرایط سخت برای محصولات کشاورزی ایران مطرح کنیم. بنده معتقدم تا زمانی که تمهیداتی برای رفع این مشکلات اندیشیده نشود، صادرات محصولات کشاورزی به جایگاه اصلی خود نمیرسد.»او ادامه میدهد: «در کمال تاسف بسیار میشنویم وقتی محصولات ایران بهدلیل غیراستاندارد بودن، مرجوع میشوند، بهجای منهدمکردن به سفره مردم میرسند. یعنی درنهایت مردم مجبور به استفاده از محصولات بیکیفیت میشوند و جالب آنکه در پی برگشتخوردن محصولات کشاورزی وزارت بهداشت گفته ما استاندارد را از جهادکشاورزی میخواهیم. از سوی دیگر، جهادکشاورزی میگوید وظیفه ما تولید است و مشکل را به بخش دیگری واگذار میکند. بخش سموم نیز میگوید ما سموم استاندارد را وارد کردیم و درنهایت کسی نیست که پاسخگوی مشکلات بهوجودآمده باشد.»ضرر سموم و کودها فقط به محصولات کشاورزی نمیرسد، بلکه دیگر جانداران هم تحتتاثیر این مخربها قرار دارند. ماهیان و دیگر جانداران آبزی ممکن است توسط آب آلوده به سموم آسیب ببینند. روانآبهای سطحی که به کودهای شیمیایی و سموم مختلف آلوده شدهاند به رودخانهها و نهرها میرسند و میتوانند برای آبزیان بسیار کشنده باشند و گاهی همه ماهیان یک جریان آبی خاص را تلف میکنند.کاربرد علفکشها در آبها میتواند گیاهانی را که ماهیان برای زیستگاهشان به آنها وابسته هستند، از بین ببرد.آفتکشها میتوانند از طریق استنشاق ذرات معلق در هوا، گردوغبار و بخار دارای این سموم وارد بدن شوند؛ از طریق قرارگرفتن در معرض خوراکی با مصرف غذا یا آب و از طریق تماس مستقیم با پوست. این مواد مضر در خاک و آبهای زیرزمینی منتشر میشوند که میتوانند به آب آشامیدنی ختم شوند و اسپری آفتکشها هم هوا را آلوده میکند.
