بورسِِ گران‌فروشی خودرو

در کنار قیمت‌گذاری دستوری که خودروسازان تلاش دارند بر اساس قیمت بازار تعیین شود، در چند سال گذشته شاهد قرعه‌کشی‌های فروش خودرو (لاتاری) بوده‌ایم. این موضوع به‌دلیل این واقعیت است که قیمت خودرو در بازار، دوبرابر قیمت کارخانه‌ای آن است و افراد به‌منظور کسب سود، اقدام به ثبت‌نام و شرکت در این قرعه‌کشی‌ها می‌کنند. این شرایط ادامه داشت تا این‌که برای نخستین‌بار سال ۱۴۰۱ خودرو در بورس کالا توسط خودروسازان جاده‌مخصوص عرضه شد، اما با گذشت چند ماه، شورای رقابت به‌عنوان یکی از نهادهای ناظر بر بازار و صنعت خودرو دی‌ماه ۱۴۰۱ دستورالعمل تنظیم بازار خودروی سواری را ابلاغ کرد که طبق آن، عرضه خودرو در بورس متوقف شد. البته از آن زمان تاکنون همواره عرضه دوباره خودرو در بورس مطرح می‌شود که اجرایی نشده است. آن زمان ۶۸هزار دستگاه خودرو در بورس عرضه شد که قیمت فروش آنها بین ۱۰ تا ۲۰درصد کمتر از قیمت بازار بود. خریداران قیمت کمتری نسبت به بازار پرداخت می‌کردند، اما خودروسازان محصول خود را با قیمت بیشتری می‌فروختند.
   
آمادگی برای عرضه خودرو در بورس
اکنون با گذشت دو سال از توقف عرضه خودرو در بورس، این موضوع دوباره مطرح شده و وزارت اقتصاد و سازمان بورس و اوراق بهادار، آمادگی خود را برای عرضه دوباره خودرو در بورس کالا اعلام کرده و بر این موضوع تاکید دارند. حجت‌ا.. صیدی پس از این‌که سکان سازمان بورس و اوراق بهادار را بر عهده گرفت، موضوع عرضه خودرو در بورس را دوباره مطرح و اعلام کرد عرضه خودروهای داخلی و وارداتی در بورس کالا را به‌صورت جدی پیگیری خواهد کرد که می‌تواند به شفافیت بازار خودرو کمک کند. البته برخی کارشناسان بر این باورند که تأکید وزارت اقتصاد و سازمان بورس بر وضعیت فعلی بازار سهام تأثیرگذار است. به‌طوری‌که این اقدام می‌تواند باعث افزایش سودآوری خودروسازان، به‌عنوان لیدرهای بازار سهام و در نتیجه صعودی‌شدن روند این بازار شود. عبدالناصر همتی، وزیر امور اقتصادی و دارایی ضمن اعلام حمایت کامل خود از طرح عرضه خودرو در بورس کالا تاکید کرد: عرضه خودرو در بورس کالا به هماهنگی سازمان بورس و اوراق بهادار، وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین شورای رقابت نیاز دارد. صیدی در مورد مخالفت شورای رقابت نیز تاکید کرد: تلاش می‌کنیم شورای رقابت را هم قانع کنیم. اساسا بورس به معنای رقابت است ودرنتیجه، طبیعتا شورای رقابت نمی‌تواند با آن مخالف باشد. سپهر دادجوی ‌توکلی، سخنگوی شورای رقابت اعلام کرد: عرضه خودرو در بورس کالا مغایر با دستورالعمل این شوراست و از نظر شورای رقابت، بازار خودرو همچنان انحصاری است.
   
موافقان و مخالفان چه می‌گویند؟
موافقان معتقدند این اقدام سبب شفافیت در بازار خودرو خواهد شد و هرگونه فساد و رانت از بین خواهد رفت و از تشدید زیان خودروسازان جلوگیری می‌کند. آنها می‌گویند با این اقدام تولیدکننده، مصرف‌کننده و دولت نفع می‌برند. مخالفان بر این باورند که سازوکار بورس به گونه‌ای است که برای عرضه هر تعداد خودروی عرضه‌شده، دوبرابر آن متقاضی وجود دارد و عدم پاسخگویی به همه متقاضیان سیگنالی را به بازار خواهد داد که به افزایش قیمت در بازار خودرو منجر می‌شود. منتقدان همچنین می‌گویند قیمت منصفانه و عادلانه نیز در این میان مطرح است و چون دولت تنظیم‌گری بازار خودرو را به‌خوبی انجام نمی‌دهد، با عرضه خودرو در بورس، سود کلانی به جیب تولیدکننده می‌رود و در حق مصرف‌کنندگان اجحاف می‌شود. البته برخی تنها راه‌حل مشکل تولید و عرضه خودرو را آزادسازی قیمت آن می‌دانند.
   
​​​​​​​چه زمانی باید خودرو در بورس عرضه شود؟
امروز بازار خودرو دچار عدم تعادل و عدم توازن در عرضه و تقاضاست. بخشی از تقاضا دربازار خودرو کاذب است، چراکه خودرو تبدیل به کالایی سرمایه‌ای شده و بیشتر افراد، خرید آن را با نگاه سرمایه‌گذاری و حفظ ارزش پول خود انجام می‌دهند. بااین‌حال برخی کارشناسان تاکید دارند در شرایطی که میزان عرضه و تقاضای خودرو تعادل ندارد، عرضه خودرو در بورس باعث افزایش قیمت خواهد شد و به ضرر خریداران است و معتقدند عرضه کالا در بورس زمانی می‌تواند به‌عنوان یک سازوکار پایدار و مثبت باشد که میزان عرضه بیشتر از میزان تقاضا باشد. اگر این‌گونه نباشد و میزان تقاضا از عرضه بیشتر باشد، باعث می‌شود قیمت به‌صورت مرتب افزایش پیدا کند.

ورود مجلس به عرضه خودرو در بورس
دبیر کمیسیون صنایع و معادن مجلس شورای اسلامی با اشاره به عرضه خودرو در بورس کالا گفت: این موضوع در دستورکار کمیسیون صنایع و معادن قرار دارد و مقرر شد مطرح و بررسی شود تا بر اساس نظر کارشناسی، به نفع مردم باشد. علی حدادی در گفت‌وگو با خبرنگار جام‌جم بیان کرد: بحث ما این است که کیفیت‌بخشی و رقابت‌پذیری در تولید خودرو اتفاق می‌افتد و در نهایت قیمت با توجه به کیفیت، به نفع مردم باشد. وی تاکید کرد: عرضه خودرو در بورس باید در کمیسیون صنایع مورد بررسی قرار گیرد و از مرکز پژوهش‌های مجلس و کارشناسان مرتبط با آن، نظرخواهی خواهد شد تا با یک جمع‌بندی، نظر کارشناسی کمیسیون اعلام شود. الان لایحه بودجه در مجلس درحال بررسی است و امیدواریم در حاشیه بررسی آن، بتوانیم موضوع عرضه خودرو در بورس را بررسی کنیم و در دستورکار قرار دهیم. عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس ادامه داد: یکی از مهم‌ترین محورهایی که هم در بحث واردات خودرو و هم در بخش تولید داخل باید به آن توجه شود، این است که نباید به مردم آسیب برسد و در تولید خودرو، ایجاد رقابت‌پذیری و مباحث مختلف آن، باید اتفاقات خوبی به نفع مردم رخ دهد. حدادی گفت: امروز واردات خودروی نو و کارکرده قانون شده است و اگر این قانون درست اجرا شود، مطمئنا شاهد اتفاقات خوبی در بازار خودرو به نفع مردم خواهیم بود. آن‌زمان حتی ضرورتی در خصوص عرضه خودرو در بورس نخواهیم داشت. وی اظهار داشت: دولت باید تسهیل‌گری و تنظیم‌گری را در بخش صنعت خودرو انجام دهد و  از مدیریت تولید خودرو فاصله بگیرد و آن را به بخش خصوصی واگذار کند.