اقدامات آموزش پرورش در راستای کاهش ترک تحصیل

متن جوابیه روابط عمومی وزارت آموزش و پرورش به شرح زیر است:
ترک تحصیل یا وجود افراد بازمانده از تحصیل موضوع ناخوشایندی است که سابقه آن به اندازه سابقه آموزش و پرورش است. البته امروز با وجود سامانه‌های به روز و برخط و اتصال آن به سامانه‌های ثبت احوال عدد و رقم آن بسیار شفاف شده است. آمار و ارقام نشان می‌دهد با وجود افزایش تعداد دانش آموزان در سنوات گذشته (بیشتر از ۴ میلیون افزایش دانش آموز) افزایش محسوسی در تعداد افراد تارک تحصیل نه تنها دیده نمی‌شود بلکه نسبت به چند سال گذشته کاهشی هم بوده است. نرخ بازماندگی از تحصیل دوره دوم متوسطه (گروه سنی ۱۵ تا ۱۷ سال) با ۰.۸۱ درصد کاهش از ۱۶.۹۳ درصد در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به ۱۶.۱۲ درصد در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ رسیده است.

هرچند یک نفر تارک تحصیل هم قابل قبول نیست و باید برای جذب بازماندگان از تحصیل که به دلایل مختلف ممکن است اتفاق بیافتد، آموزش و پرورش و همه دستگاه‌های کشور وظایف خود را انجام دهند چراکه این موضوع فقط به آموزش و پرورش بر نمی‌گردد و عوامل متعددی برای ترک تحصیل و بازمانده از تحصیل شدن دانش آموزان وجود دارد.

در وزارت آموزش و پرورش امروز موضوع جلوگیری از ترک تحصیل دانش آموزان و جذب بازماندگان از تحصیل به عنوان یک موضوع بسیار مهم در حال پیگیری است و به عنوان یک برنامه برای جذب بازماندگان از تحصیل اقدامات قابل توجهی انجام می‌پذیرد، که نمونه آن طرح شهید محمودوند به عنوان طرحی برای شناسایی و جذب بازماندگان از تحصیل در حال اجراست. اما برای جذب دائمی دانش آموزان تارک تحصیل در آموزش و پرورش می‌بایست ابتدا دلایل ترک تحصیل و عوامل ایجاد این موضوع را پیدا کرد و نسبت به رفع آن اقدام نمود.

عوامل مؤثر در ترک تحصیل

مهم‌ترین عوامل مؤثر در ترک تحصیل دانش‌آموزان عبارتند از:
۱) عامل فردی            ۲) عامل اجتماعی
هرکدام از این عوامل خود زیر مجموعه‌های دارد.
عامل فردی

مهم‌ترین عوامل فردی تأثیرگذار بر ترک تحصیل دانش‌آموزان، به شرح زیر است:

الف) جابجایی محل زندگی یا تحصیل:
یکی از مهم‌ترین عناصر، جابه‌جایی دانش‌آموز است: چه جابه جایی محل اقامت (تغییر محل سکونت) و چه جابه جایی تحصیلی (تغییر مدرسه)، خطر ترک تحصیل را افزایش می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد اکثر دانش‌آموزانی که از دبیرستان جدا می‌شوند، حداقل یک بار قبل از انصراف، جابه‌جا شده اند، در حالی‌که اکثر آن‌هایی که فارغ التحصیل می‌شوند، این کار را نکرده‌اند.

ب) عدم پیشرفت تحصیلی
عدم پیشرفت تحصیلی است و بنیه علمی‌ضعیف، محرکی قوی برای ترک تحصیل است. بنیه علمی‌اولیه و دل مشغولی اولیه به تحصیل در دوره دبستان و راهنمایی، به پیش‌بینی ترک‌تحصیل در دبیرستان کمک می‌کنند.

ج) مردودی
یکی دیگر از عواملی که توجه زیادی را به خود جلب کرده است مردودی است. مردودی، تأثیرات زیادی بر کیفیت تحصیلی می‌گذارد و حتی در سطوح پایین‌تر تحصیلی به طرز محسوسی بر تمایل به ترک تحصیل تأثیرگذار است.

 عامل اجتماعی
از مهم‌ترین جنبه‌های اجتماعی که در‌تر ک تحصیل دانش‌آموزان مؤثر است، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
الف) عوامل خانوادگی: 
وضعیت اقتصادی – اجتماعی که با سطح سواد و درآمد والدین سنجیده می‌شود، عامل مهمی‌در پیش‌بینی موفقیت تحصیلی و رفتار ترک تحصیل است.
مطالعات نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که تنها یک سرپرست دارند یا تحت تکفل پدر یا مادر ناتنی‌اند، بیشتر از دانش‌آموزانی که دارای دو سرپرست پدر و مادر واقعی‌اند، ترک تحصیل می‌کنند.

ترک تحصیل دانش‌آموزان با وضعیت اقتصادی جامعه و خانواده در ارتباط می‌باشد. عواملی، چون پایین بودن درآمد، مسکن نامناسب، عدم سرپرستی و حضور پدر و مادر در خانواده و کثرت فرزندان بر ترک تحصیل فرزندان تأثیر دارد. مشکلات والدین در راه کوشش و تلاش برای معاش و گرفتاری‌های بی شمار آن‌ها در این رابطه معمولا والدین را از اوضاع و احوال فرزندان خود غافل می‌نماید و در حقیقت رابطه صحیحی را که لازمه یک زندگی سالم است مختل می‌سازد و اثرات این نوع زندگی در ظرف چند سال موجب تخریب نیرو‌های بالقوه آنان می‌گردد.

توانایی اجتماعی که منظور از آن رابطه‌ای است که والدین با فرزندانشان، خانواده‌های دیگر و مدرسه دارند، مستقل از تأثیر سرمایه انسانی – مالی می‌تواند بر موفقیت تحصیلی تأثیر بگذارد.

دانش آموزانی که والدین‌شان فعالیت‌های آن‌ها را تنظیم می‌کنند، از آنان حمایت معنوی می‌کنند، آن‌ها را به تصمیم‌گیری‌های مستقل تشویق می‌کنند و در مسائل‌شان خود را درگیر می‌نمایند، احتمال ترک تحصیل‌شان کمتر است.

حضور مؤثر و منطقی والدین در مراحل مختلف تحصیل دانش‌آموزان؛ خانواده در هر جایگاه و موقعیت اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... که باشد نقش بسزایی در موفقیت یا شکست تحصیلی دانش آموز دارد. آموزش رفتار‌های صحیح فردی و اجتماعی؛ تشویق دانش‌آموز برای ادامه تحصیل؛ فراهم‌کردن زمینه مناسب برای ادامه تحصیل فرزندان؛ رفع مشکلات آموزشی و پرورشی با همکاری اولیای مدرسه و ...، همگی عوامل مؤثری برای ادامه تحصیل و موفقیت دانش‌آموز است. اگر این حمایت‌ها از دوران کودکی و حتی پیش از شروع درس و مدرسه آغاز شود، بی شک نتیجه بهتری را نیز به همراه خواهد داشت. به عقیده پژوهشگران نقش والدین، حتی از عملکرد اولیای مدرسه نیز شاخص‌تر و تأثیرگذارتر است.

ب) حمایت
همراهی والدین و اولیای مدرسه و به طور کلی همه افرادی که به شکلی در آموزش و پرورش دانش آموز نقش دارند، شاخصی برای تضمین موفقیت تحصیلی دانش‌آموز است. «اطمینان» از اینکه در شرایط بحرانی همواره فرد یا افرادی دانش‌آموز را «حمایت و هدایت» خواهند کرد، او را به ادامه مسیر دلگرم می‌کند؛ که خوشبختانه این موضوع (همراهی والدین و اولیای مدرسه) در دوسال گذشته با توجه به وجود آمدن شرایط خاص به ویژه در دوره‌های تحصیلی پایین‌تر کاملاً مشهود می‌باشد.

ج) سواد والدین
یکی از عوامل مهم در پیشرفت یا ترک تحصیل دانش‌آموزان، سواد والدین محسوب می‌شود. اگر بچه‌ها در محیط خانوده احساس پشت‌گرمی نمایند و هرگاه از نظر درسی مشکلی برایشان پیش آید مطمئن باشند که اولیای آن‌ها کمک می‌کنند، در این صورت با دلگرمی بیشتری درس می‌خوانند و دچار افت تحصیلی نخواهند شد. چون تحصیلات والدین تاثیر بسزایی در موفقیت تحصیلی فرزندان دارد، در این راستا سازمان نهضت سوادآموزی امکانات لازم برای باسواد شدن اولیای بی سواد وآموزش و پرورش نیز با توسعه مدارس، بزرگسالان و آموزش از راه و آزمون داوطلبان آزاد زمینه ارتقای سواد آنان را فراهم آورده است.

عوامل مدرسه‌ای

۱- ترکیب دانش‌آموز ۲- امکانات مدرسه ۳- فرایند و شیوه‌های مدرسه
ابتلا به بیماری:ابتلای دانش آموزان و یا والدین آن‌ها به بیماری، عاملی دیگر برای ترک تحصیل دانش‌آموز است.
اقدامات انجام شده: 
-ارتقای کیفیت مدارس شبانه‌روزی دوره متوسطه و جذب دانش‌آموزان در دبیرستان‌های شبانه‌روزی
-کمک به هزینه رفت و آمد دانش‌آموزان روستایی برای دسترسی به واحد‌های آموزشی
-اجرای طرح روستا مرکزی جهت ادامه تحصیل دختران و پسران مناطق محروم
-جذب دانش‌آموزان در خوابگاه مرکزی
-ایجاد تسهیلات برای ثبت نام و ادامه تحصیل دانش‌آموزان دختر ازدواج کرده در مدارس روزانه و بزرگسال مطابق ماده ۶۹ آیین نامه اجرایی مدارس
-انعطاف‌بخشی به شیوه‌های آموزشی از جمله توسعه آموزش از راه دور و نیمه حضوری
-ارتقای سطح کیفی آموزش‌ها 
-آموزش به متولیان آموزشی و توانمندسازی نیروی انسانی
-آموزش به مدیران مدارس در جهت تلاش برای شناسایی و جذب بازماندگان و تارکان از تحصیل 
و ...

همچنین لازم به ذکر است در بخش ابتدایی: 
به استناد آمار و اطلاعات سامانه سیدا (تا ساعت ۱۳ روز یکشنیه مورخ ۲۹ مهرماه) تعداد ۹۱۹۳۵۲۵ دانش آموز در مدارس دوره ابتدایی ثبت نام شده¬اند. از مجموع دانش آموزان دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳، تعداد ۱۴۹۱۷۱۴ نفر در مدارس غیردولتی (۱۶.۲۳ درصد) و مابقی در مدارس دولتی مشغول به تحصیل می‌باشند. 
در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲، تعداد ۱۰۶۰۴ آموزشگاه دولتی دوره ابتدایی با آمار زیر ۱۰ نفر در مدارس، فعال بوده اند که این تعداد نشان از تلاش آموزش و پرورش برای تحت پوشش قراردادن تمامی لازم التعلیمان در مدارس در راستای اصل ۳۰ قانون اساسی و اسناد بالادستی می‌باشد. 

تعداد ۱۷۵۶۹۶ دانش آموز دارای شرایط تکرارپایه در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بوده اند؛ که این عدد در مقایسه با سال قبل از آن، حدود ۵۳ هزار نفر کاهش یافته است. 
پوشش واقعی دوره ابتدایی طی سال‌های تحصیلی بهبود یافته است که بهبود این شاخص، در کاهش نرخ بازماندگی موثر است. با توجه به اینکه تعداد بازماندگان از تحصیل دوره ابتدایی روند کاهشی داشته است نرخ پوشش واقعی دوره ابتدایی در سال تحصیلی ۱۴۰۳-۱۴۰۲ برابر با ۹۷.۹۰ و نرخ بازماندگی از تحصیل برابر با ۲.۱۰ می‌باشد. 
لازم به ذکراست علاوه بر مشکلاتی که آموزش و پرورش هر ساله با آن‌ها مواجه بوده است، متأسفانه دو سال فراگیری بیماری کرونا و شیوع ویروس کوید ۱۹، لزوم جایگزینی شیوه‌ی آموزش به طریق غیرحضوری به جای آموزش حضوری و عدم وجود زیر ساخت‌های ارتباطی لازم جهت دسترسی به اینترنت و فضای مجازی در مناطق کمتر توسعه یافته، علی رغم تلاش‌های زیادی که در زمینه‌ی فراهم نمودن امکان تحصیل برای تمامی لازم التعلیمان انجام شد، امکان دسترسی به آموزش را بیشتر ازپیش دچار چالش کرد و آثار مخرب آن بر کیفیت آموزشی و همچنین افزایش ترک تحصیل در تمامی دوره‌های آموزشی همچنان بر تنه‌ی آموزش و پرورش به جا مانده است که امید است با برنامه ریزی‌های صحیح و اجرای مطلوب آن‌ها در طولانی مدت این مشکلات برطرف گردد.

خواهشمنداست دستور فرمایید طبق قانون مطبوعات و رسانه¬ها نسبت به درج جوابیه این مرکز در همان صفحه و با همان قلم اقدام لازم صورت گیرد.