نوجوانی،دورهای حساسوتعیینکننده درزندگی فرداست که میتواند مسیر آیندهاش راشکل دهد.دراین دوره،خلاقیت و استعدادهای منحصربهفرد، بهوضوح بروز میکنند و شناسایی این ویژگیها میتواند به توسعه فردی و اجتماعی کمک شایانی کند. شناخت بهموقع و البته هدایت در مسیر درست و اصولی رشد و پرورش استعدادها درنهایت نهتنها به رشد فردی نوجوان و موفقیتش در آینده منجر خواهد شد بلکه تضمینی برای آینده کشور با بهرهگیری از توان نخبگان و نیروهای انسانی کارآمد در زمینههای مختلف خواهد بود. اقدامی که در رویکرد جدید معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان ریاست جمهوری و بنیاد ملی نخبگان با جدیت در حال پیگیری است. درسفر استانی معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیسجمهور به استان گیلان طی جلسه دیدار با نخبگان استان، دانشآموزی معرفی شد که موفق به اختراع عینکی هوشمند بر مبنای فناوری هوش مصنوعی شده است. یسنا کامران از آن دست نوجوانانی است که در مسیر تحصیلیاش همواره تلاش کرده تا از تواناییها، دانش و امکاناتی که در اختیار داشته به بهترین شکل بهرهبرداری کند تا بتواند سرعت گام برداشتنش به سوی موفقیت را ارتقا دهد. در ادامه کمی بیشتر با این دانشآموز مستعد گیلانی آشنا خواهیم شد.
مهاجرت نخبگان از جمله معضلاتی است که سالهاست به چالشی مزمن در کشور تبدیل شده است؛ جوانان مستعدی که در خاک کشور رشدمیکنند امابهدلیل فراهمنبودن زمینه رشدبیشتروشکوفاییشان دربسیاری مواردتصمیم به جلای وطنمیگیرند. متأسفانه واقعیت این است که در بیشتر موارد جوانانی که در سنین کم اقدام به مهاجرت میکنند، با توجه به اینکه شخصیت حرفهایشان در کشور دیگری رشد پیدا میکند و وابستگی شغلی و تخصصیشان در بیرون از مرزهای کشور شکل میگیرد، با نرخ بسیار پایینی اقدام به مهاجرت معکوس خواهند کرد. فراهمکردن زمینه رشد و شکوفایی متناسب با استعدادهای نوجوانان مستعد میتواند ضمن شکوفاکردن استعدادها، دلگرمی بیشتری برای آنان بهوجود بیاورد که ظرفیتها و توانمندیهایشان در داخل کشور کشف شده و درآینده زمینه فعالیت در داخل کشور و استفاده از توانمندیهایشان درجهت رفع مشکلات کشور فراهم خواهد بود. شناسایی و پرورش نخبگان از سنین کودکی و نوجوانی ازجمله اهدافی است که دکتر حسین افشین از روز اول انتصاب بر آن تأکید داشته وهمواره طی برنامههای مختلفی طی چندماه گذشته درسازمانهای تحت هدایتش بهاجرا درآورده است. درهمین راستا در سفر استانی معاون علمی و فناوری به استان گیلان درهفته گذشته، پس از آشنایی با نوجوان نخبه گیلانی و طرح اختراعش، ضمن تقدیر از او، حمایت کامل از طرح اختراعش در دستور کار بنیاد نخبگان استان قرار گرفت.
علمآموزی در کانون خانواده
یسنا کامران متولد ۴ دی ۱۳۸۵ و درحال حاضر دانشآموز مقطع دوازدهم مدرسه فرزانگان شهر رشت است. او از ابتدای نوجوانی و درواقع از زمانی که رزومه تحصیلیاش برایش مفهوم پررنگتری پیدا کرد، تصمیم گرفت تا علاوه بر موفقیتهای معمول یک دانشآموز دستاوردهای جانبی دیگری را نیز با توجه به توانمندیها و استعدادهایی که داشت کسبوکار کند و بهقولی دوران تحصیل دانشآموزیاش را پربارتر از آنچه انتظار میرفت طی کند.
او درخصوص انگیزهای که باعث شده او در زمینههایی فراتر از دروس مدرسه تلاش به کسب دانش و مهارت و بهدنبال آن نوآوری کند، به پیشران میگوید: «من در خانوادهای بزرگ شدهام که همواره توجه و تمرکز بر کسب علم بوده است. پدر و مادرم دانشآموخته فیزیک هستند و پدرم دبیر فیزیک است.این موضوع موجب شد که از دوران کودکی همواره کتاب و محتوای آموزشی جایگاه ویژهای در خانه ما داشته باشد، مادرم همیشه برایم کتاب میخواند و از سنین کم برنامهریزی را به من آموزش داد. شاید همین جو حاکم بر فضای خانه زمینهساز شد تا من هم در ادامه که به برنامهنویسی و الکترونیک علاقهمند شدم، با جدیت بیشتری آنها را دنبال کنم و در دورههای آموزشی مرتبط شرکت کنم.»
یسنا حالا در آستانه کنکور و ورود به دانشگاه قرار دارد. او در پاسخ به این سوال که چه برنامهای را برای آینده تحصیلی و شغلیاش متصور است، میگوید: «امیدوارم بتوانم در یکی از رشتههای مورد علاقهام یعنی مهندسی نرمافزار یا مهندسی صنایع در دانشگاه شریف پذیرفته شوم.»
آیندهسازی در المپیادهای بینالمللی
یسنا درخصوص نحوه هدایتشدنش بهسمت نوآوری و ثبت اختراع میگوید: «با جستوجویی که در فضای وب با توجه به علایق خودم داشتم چند زمینه برای ساختن یسنایی که دوست داشتم میتوانست کمککننده باشد. اولین مورد شرکت در المپیادهای بینالمللی و دیگری شرکت در جشنواره اختراعات بود.»
او برای آمادهسازی خود برای شرکت در المپیادهای بینالمللی بهصورت خودآموز دروس مورد نظر را مطالعه کرده و با حل آزمونهای مشابه موجود در وبگاههای رسمی، تلاش کرده تا به آمادگی مورد نیاز دست یابد.یسنا تاکنون موفق به کسب مدال برنز المپیاد ریاضی مؤسسه AMO در سالهای۲۰۲۲ و۲۰۲۳، مدال طلای المپیاد ریاضی سینگا در سال۲۰۲۳ و مدال نقره همین مسابقات در سال ۲۰۲۴، مدال نقره المپیاد ریاضی ساسمو در سال ۲۰۲۳ و مدال بنز این مسابقات درسال۲۰۲۴، و مدال نقره مسابقه فیزیکدانان جوان ۲۰۲۴ شده است.او در کنار مطالعه و آمادهسازی برای شرکت در المپیادهای خارجی با روشهای ایدهپردازی برای اختراعات آشنا شده است و با کمک این روشها ایدههای مختلفی را برای اختراعی که بتواند پاسخی برای یکی از چالشهای زندگیاش باشد را مورد آزمون و خطا قرار داده است.
عینک هوشمند برای حفظ سلامت برنامهنویسان
یسنا درخصوص ایدههای مختلفی که دراین زمینه پیش برده است میگوید:«ایدههای مختلفی رادرحوزههاییکه به آنهاعلاقه داشتم ازموسیقی تا برنامهنویسی مورد بررسی قرار دادم. در نهایت ایدهای که به مرحله بلوغ رسید، براساس یک نیاز شخصی بود.»
وی میافزاید: «من علاقه زیادی به برنامهنویسی و مهندسی کامپیوتر دارم و دوست دارم اینکار را بهصورت حرفهای در آینده دنبال کنم. بنابراین قرار است سالهای زیادی از عمرم را پشت سیستمهای کامپیوتری و نمایشگرها بگذارنم که این موضوع میتواند آسیبهایی درپی داشته باشد. اختراع من درواقع در پاسخ به این چالش شکل گرفت.»
یسنا موفق شده نوعی عینک هوشمند برای استفاده از صفحات نمایشگر و وسایل هوشمند طراحی کند که نور آبی تولید میکند و با استفاده از الگوریتمهای هوش مصنوعی و تلفیق آن با الکترونیک میزان تابش ورودی به چشمها را ازمحدوده مضر به محدوده قابل قبول کنترل میکند و بهاین ترتیب مانع از آسیب به چشمها درحین استفاده از لپتاپ و کامپیوتر و...میشود.
این طرح درحال حاضر در مرحله داوری برای ثبت اختراع در مرکز مالکیت معنوی است. علاوه بر این یسنا با ارائه این طرح در فدراسیون بینالمللی مخترعین یا به اختصار IFIAبه عضویت این فدراسیون درآمده است و همچنین موفق به کسبوکار مدال طلای جشنواره اختراعات IFIA و مدال طلای جشنواره اختراعات آسیایی در اندونزی در سال ۲۰۲۴ نیز شده است.
او درخصوص ساخت نمونه اولیه این طرح میگوید: «درحال حاضر، با توجه به محدودیت زمانی و حجم درسهایم و شرکت در کنکور از یک طرف، و از طرف دیگر هزینه بالای تجهیزات مورد نیاز برای ساخت این طرح، برنامهای برای ساخت نمونه اولیه آن ندارم تا بعد از کنکور با فراغت بیشتری بتوانم تمرکزم را روی این موضوع معطوف کنم.»
ضرورت پیوند مؤثر میان بنیاد ملی نخبگان و مدارس سمپاد
از یسنا در خصوص امکانات و دورههایی که درمدرسه به او دراین مسیر کمک کرده بود پرسیدیم؛وی در پاسخ میگوید: «با توجه به اینکه من در شهر نسبتا کوچکی زندگی میکنم با وجود اینکه در مدرسه سمپاد تحصیل میکنم چنین امکانات و کلاسهای فوقبرنامهای در مدرسه ارائه نمیشود. تمرکز اصلی روی درس است نه فعالیتهای پژوهشی و فوق برنامه. با این وجود دوست داشتم که در سالهای اخیر دورههای مرتبط با اختراعات را برای دیگردوستانم درمدرسه برگزار کنم و آنچه خودم کسب کردهام را به آنها نیز انتقال دهم که بهدلیل کمبود زمان کافی برای این کار موفق نشدم.»
به نظر میرسد برگزاری دورههای فوق برنامه متناسب با اقتضائات روز و فناوریهای پیشرو در تمام مدارس سمپاد مانند دورههایی که در بسیاری از مدارس شهرهای بزرگ فرصت آشنایی و محک را برای دانشآموزان فراهم میکند، میتواند در شناسایی ظرفیت و توانمندی دانشآموزان به صورت برابر و هدایت آنها به سمت موفقیت و پیشرفت نقش مؤثری داشته باشد.
یسنا در این خصوص تصریح میکند: «از ویژگیهای مثبت دانشآموزان سمپاد این است که همه به پیشرفت هم کمک میکنند و تبادل اطلاعات و اشتراکگذاری دانش میان دانشآموزان میتواند بسیاری از کمبودهای موجود را پوشش دهد. باوجود این، اگر ارتباط مؤثرتری میان بنیاد ملی نخبگان و مدارس سمپاد بهویژه در دوره اول متوسطه که دانشآموزان زمان آزاد بیشتری دارند شکل بگیرد و امکانات مناسبتر و دورههای آموزشی مختلفی برایشان فراهم شود، میتواند زمینه شکوفایی استعدادهای بیشتری را در شهرهای مختلف کشور در زمان مناسب فراهم کند.»
کارتوشه فرصت طلایی برای سمپادیها
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانشبنیان رئیسجمهور همزمان با آغاز سال تحصیلی جدید از برنامهای با عنوان «کارتوشه» رونمایی کرد که قرار است از پایان سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ آغاز بهکار کند. طرح کارتوشه با هدف ورود فارغالتحصیلان مستعد و نخبه سمپاد به شرکتهای دانشبنیان بهصورت داوطلبانه در بازه زمانی سه تا شش ماه طراحی شده است. این برنامه بستری را فراهم میکند تا دانشآموزان با بهرهگیری از استعداد و تواناییهای خود، وارد فضای کاری واقعی شوند و توانمندیها و مهارتهای فنی و نرم خود را برای آمادهسازی بهترجهت ورود به بازارکارتقویت کنند. از طرف دیگر شرکتهای دانشبنیان نیز از ورودی بسیار باکیفیت و نیروی انسانی جوان و خالق بهرهمند خواهند شد.
از یسنا پرسیدیم کارتوشه تا چه حد میتواند در شکلگیری آینده شغلی او و همسالانش مؤثر باشد؛ وی در پاسخ میگوید: «من اطلاعی از راهاندازی چنین طرحی نداشتم اما اگر واقعا چنین فرصتی برای ما فراهم شود،بدون شک، فرصتی طلایی و بینظیر خواهد بود.من بهشدت علاقه دارم فضای کار درزمینه مورد علاقهام راتجربه کنم واگر برنامهای برای کارآموزی در شرکتهای دانشبنیان مورد حمایت قرار بگیرد، قطعا برای ما بسیار کاربردی و زمینهساز خواهد بود تا همزمان با شروع تحصیل دانشگاهی بتوانیم فضای کسبوکار را نیز تجربه کنیم.»