مافیای شجاعان ؛ ضد وحشت!
فیلم «مافیای شجاعان» به‌کارگردانی مریم مدرس از جمله فیلم‌هایی است که امسال در سی‌و‌ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودک و نوجوان حاضر شده است.
این اولین فیلم بلند سینمایی مدرس است و او پیش از این فیلم‌های کوتاهی مانند «پاک‌باخته» و «صبح حلب» را درباره داعش ساخته و اخیرا نیز فیلم «تیغ اطهر» را کارگردانی کرده است.حضور این کارگردان در جشنواره امسال بهانه‌ای شد که با او درباره فرازونشیب ساخت فیلم‌های ویژه نوجوانان صحبت کنیم که در‌ادامه از نظر می‌گذرانید:
چه انگیزه‌ای موجب شد به‌سمت ساخت فیلم مافیای شجاعان بروید؟
من خودم را چندان کارگردان کودک‌و‌نوجوان نمی‌دانم، چون یک حوزه بسیار تخصصی است، اما این نکته برای من خیلی مهم بود که ما در ژانر ترسناک و رازآلود، اثری برای گروه کودک‌و‌نوجوان نداریم. این‌روزها نوجوانان برای دیدن فیلم‌هایی که مقداری پس‌زمینه رازآلود دارند، خیلی به‌سمت فیلم‌های خارجی می‌روند.خب علاقه به چنین فضایی به‌اقتضای سن‌شان است، اما ما این علاقه‌مندی و نیاز بچه‌ها را با تولیدات‌مان جواب ندادیم. از‌طرفی هم این برای تهیه‌کنندگان سخت است که بتوانند فیلمی را با چنین موضوعی به مرحله اکران برسانند.بنابراین طبیعی است که دراین حوزه تولید فیلم کم باشد. به‌همین دلیل فکر کردیم شروع کارمان با چنین موضوعی باشد که البته خیلی کارسختی است،چون نمونه کارهای ترسناک ورازآلود در ایران و به‌خصوص اصفهان خیلی‌کم انجام شده است. به‌دلیل ناشناخته‌بودن این ژانر، هیچ‌کس به‌این موضوع آگاهی نداشت که چکار باید انجام دهیم یا چه نیازهایی داریم. با تمام این سختی‌ها، بالاخره بعد سه سال فیلمبرداری «مافیای شجاعان» در سال۱۴۰۰ شروع شد توانستیم آن را به‌پایان برسانیم و به جشنواره ارائه کنیم. در‌واقع، با‌کمک سازمان‌ها فیلم را برای جشنواره آماده کردیم و خیلی این‌کار فرازونشیب داشت.
با‌توجه به این‌که فیلم فضایی ترسناک و رازآلود دارد، چطور آن را برای مخاطبان کودک و نوجوان ساختید که هم بتوانند با فیلم ارتباط برقرار کنند و هم دچار ترس و تشویش نشوند؟
برای ساخت فیلم و در‌آوردن این فضا به چند موضوع دقت کردیم؛ یکی از آنها همین موضوعی است که شما به آن اشاره کردید و جزو دغدغه‌های من هم بود. تلاش کردیم در نمایش نشانه‌های ترسناک زیاده‌روی نکنیم و در‌حد کنترل‌شده باشد، به‌نحوی که برای مخاطب کودک‌و‌نوجوان قابل پذیرش باشد و آسیب‌زا نشود. به‌همین دلیل احساس می‌کنم مافیای شجاعان بیشتر از این‌که ترسناک باشد، رازآلود است. از‌طرفی هم ما تلاش کردیم در نیمه دوم فیلم از مقوله‌های ترسناک، ترس‌زدایی کنیم و به‌همین دلیل نیمه دوم فیلم ترسناک نیست و ترس شخصیت فیلم از عوامل محرک ترس می‌ریزد.
سینمای کودک مدت‌ها با دست‌اندازهای مختلفی از قبیل بودجه و اکران روبهرو بوده است. شما هم درگیر ماجرای بودجه بودید یا خیر و آیا سازمانی برای ساخت فیلم از شما پشتیبانی نکرد؟
ابتدا فیلم را مستقل ساختیم و با این مشکلاتی که به آن اشاره کردید، مواجه شدیم. مسائل بسیاری گریبانگیر ساخت فیلم‌هایی است که نوجوانان در آن حضور دارند، چون اکثر این نوع فیلم‌ها نمی‌توانند از حضور بازیگران چهره بهره ببرند. معمولا در فیلم نوجوان، کم اتفاق می‌افتد که مردم بتوانند چهره‌های مورد علاقه‌شان را در فیلم‌ها ببینند. از طرف دیگر، ممکن است فیلم‌های زیادی برای کودکان وجود داشته باشد و خانواده‌ها دست فرزندان‌شان را بگیرند و ببرند، اما چنین فضایی برای فیلم‌های نوجوانان وجود ندارد و به‌همین دلیل تهیه‌کنندگان چندان راغب نیستند که به‌سمت تهیه فیلم نوجوانان یا سرمایه‌گذاری روی آن بروند. همین مسأله باعث شده تا ما یک مقطع سنی مهم را از محتوای درخور توجه تهی کنیم.
چرا تهیه‌کنندگان کمتر روی فیلم‌هایی با محوریت نوجوانان سرمایه‌گذاری کرده‌اند؟
یکی از عوامل اصلی دخیل در این موضوع، به پخش و توزیع فیلم مربوط می‌شود که اگر فیلم به‌درستی پخش نشود، به تهیه‌کننده ضربه زیادی وارد می‌کند و این ترس از برنگشتن سرمایه وجود دارد. از‌طرف دیگر، نوجوانان در سنی هستند که هنوز به آزادی عمل نرسیدند تا بتوانند بلیت سینما را برای تماشای یک فیلم تهیه کنند و البته پدر و مادر هم چندان دنبال این نیستند که خوراک فرهنگی نوجوانان را تأمین کنند. موضوع دیگر این‌که کار با گروه کودک‌و‌نوجوان واقعا سخت است. به‌عنوان مثال، اگر قرار باشد تهیه‌کننده یک فیلم کمدی با چندچهره شناخته شده بسازد،هم راحت ساخته می‌شود وهم راحت فروش می‌کند. به‌همین دلیل تهیه‌کنندگان به این راحتی راضی نمی‌شوند که از فضای یک کار آسان به سمت تهیه یک کار دشوار بروند و طبیعی است کار نوجوان کم شده و به‌هرحال، فیلم ترکیب هنر و صنعت است و به اندازه ابعاد هنری، ابعاد اقتصادی، فرهنگی و ادبی آن هم اهمیت دارد.
برای ساخت این فیلم دچار چه مشکلات و چالش‌هایی بودید؟
همین‌که فیلم درسال۱۴۰۰ فیلمبرداری شده والان به جشنواره می‌رود، نوعی سوگنامه از انواع مشکلات محسوب می‌شود. فیلمسازی هنوز در اصفهان جا نیفتاده است و زیرساخت‌های آن فراهم نیست. به‌هر حال، در هر‌کاری که می‌خواهیم بسازیم با مجموعه‌ای از این مشکلات روبهرو می‌شویم. متأسفانه هنرمندان شهرستانی که با این مشکلات مواجه می‌شوند، به تهران می‌روند و باز‌هم شهر با خلأ مواجه می‌شود. ما هم اصرار داشتیم که فیلم در اصفهان ساخته شود و از هنرمندان خود این شهر استفاده کنیم. همین موضوع ما را با مشکلات بسیاری مواجه کرد. از‌طرفی در دوره کرونا هم بود و مقداری نگران سلامتی بچه‌ها بودیم و علاوه‌بر این، برای دریافت مجوز هم با موانعی روبهرو شدیم. همه این مسائل موجب شد کارمان بیشتر از مدتی که انتظار داشتیم، طول بکشد.
با توجه به این‌که با نوجوانان کار کردید، فکر می‌کنید چه ویژگی‌ای در آنها نسبت به نوجوانان نسل گذشته بارز است؟
صحبت‌کردن درباره نوجوانان نیاز به تخصص دارد. البته بچه‌های فیلم ما خیلی تلاش کردند خود را با شرایط وفق دهند و خیلی سختی کشیدند و بالاخص بازیگر نوجوان ما همت فوق‌العاده‌ای داشت و از شهر بوئین میاندشت سر فیلمبرداری می‌آمد و این مسیر سخت را برای تمرین یک‌بار در هفته به‌جان می‌خرید. از لحاظ خلق‌و‌خو نیز به‌طور کلی نوجوانان نسل امروز باهوش‌ترند، اما به‌لحاظ هوش هیجانی و اجتماعی به‌نظر نمی‌رسد به اندازه نسل قدیم باشند. به‌عنوان مثال، به‌دلیل حضور در فضای مجازی نسبت به برقراری ارتباط با اطرافیان دچار مشکل هستند و پاسخگو و مسئولیت‌پذیر نیستند.
بعد از ساخته‌شدن فیلم هیچ سازمانی برای حمایت از فیلم پیش‌قدم نشد؟
بله، سازمان سینمایی سوره پیش‌قدم شد، اما با فاصله زیادی از تولید اتفاق افتاد؛ یعنی حدود یک‌سال‌و‌نیم پیش، سازمان سینمایی سوره این فیلم را دید و از آن استقبال کرد و گفت که ما از آن حمایت می‌کنیم.
شما از معدود فیلمسازان زن جشنواره کودک‌و‌نوجوان هستید. چه مسائلی پیش روی فیلمسازان زنی که در شهرستان فیلم می‌سازند، وجود دارد؟
قطعا مشکلات و موانع برای فیلمسازی زنان بیشتر است و انواع مشکلات فرهنگی و اقتصادی به‌وجود می‌آید و به‌همین دلیل است که تعداد فیلمسازان زن نسبت به مرد کمتر است. این موضوع برای هنرمندان شهرهای دیگر هم بیشتر است، زیرا تجمیع اتفاقات در تهران است و کمتر به سایر شهرها توجه می‌شود.
جشنواره فیلم کودک‌و‌نوجوان به روایت یک هنرمند اصفهانی
جشنواره فیلم کودک‌و‌نوجوان برای ما که اهل اصفهان هستیم، حس دیگری دارد، چون با آن بزرگ شده‌ایم. هرسال که این جشنواره برگزار می‌شود، شور خاصی در اصفهان اتفاق می‌افتد. به‌همین دلیل برگزاری این جشنواره برای ما خیلی حس عجیب‌و‌غریبی دارد و هرسال خاطره‌ای برای ما زنده می‌شود.
چه انگیزه‌ای موجب شد به‌سمت ساخت فیلم مافیای شجاعان بروید؟
من خودم را چندان کارگردان کودک‌و‌نوجوان نمی‌دانم، چون یک حوزه بسیار تخصصی است، اما این نکته برای من خیلی مهم بود که ما در ژانر ترسناک و رازآلود، اثری برای گروه کودک‌و‌نوجوان نداریم. این‌روزها نوجوانان برای دیدن فیلم‌هایی که مقداری پس‌زمینه رازآلود دارند، خیلی به‌سمت فیلم‌های خارجی می‌روند.خب علاقه به چنین فضایی به‌اقتضای سن‌شان است، اما ما این علاقه‌مندی و نیاز بچه‌ها را با تولیدات‌مان جواب ندادیم. از‌طرفی هم این برای تهیه‌کنندگان سخت است که بتوانند فیلمی را با چنین موضوعی به مرحله اکران برسانند.بنابراین طبیعی است که دراین حوزه تولید فیلم کم باشد. به‌همین دلیل فکر کردیم شروع کارمان با چنین موضوعی باشد که البته خیلی کارسختی است،چون نمونه کارهای ترسناک ورازآلود در ایران و به‌خصوص اصفهان خیلی‌کم انجام شده است. به‌دلیل ناشناخته‌بودن این ژانر، هیچ‌کس به‌این موضوع آگاهی نداشت که چکار باید انجام دهیم یا چه نیازهایی داریم. با تمام این سختی‌ها، بالاخره بعد سه سال فیلمبرداری «مافیای شجاعان» در سال۱۴۰۰ شروع شد توانستیم آن را به‌پایان برسانیم و به جشنواره ارائه کنیم. در‌واقع، با‌کمک سازمان‌ها فیلم را برای جشنواره آماده کردیم و خیلی این‌کار فرازونشیب داشت.
با‌توجه به این‌که فیلم فضایی ترسناک و رازآلود دارد، چطور آن را برای مخاطبان کودک و نوجوان ساختید که هم بتوانند با فیلم ارتباط برقرار کنند و هم دچار ترس و تشویش نشوند؟
برای ساخت فیلم و در‌آوردن این فضا به چند موضوع دقت کردیم؛ یکی از آنها همین موضوعی است که شما به آن اشاره کردید و جزو دغدغه‌های من هم بود. تلاش کردیم در نمایش نشانه‌های ترسناک زیاده‌روی نکنیم و در‌حد کنترل‌شده باشد، به‌نحوی که برای مخاطب کودک‌و‌نوجوان قابل پذیرش باشد و آسیب‌زا نشود. به‌همین دلیل احساس می‌کنم مافیای شجاعان بیشتر از این‌که ترسناک باشد، رازآلود است. از‌طرفی هم ما تلاش کردیم در نیمه دوم فیلم از مقوله‌های ترسناک، ترس‌زدایی کنیم و به‌همین دلیل نیمه دوم فیلم ترسناک نیست و ترس شخصیت فیلم از عوامل محرک ترس می‌ریزد.
سینمای کودک مدت‌ها با دست‌اندازهای مختلفی از قبیل بودجه و اکران روبهرو بوده است. شما هم درگیر ماجرای بودجه بودید یا خیر و آیا سازمانی برای ساخت فیلم از شما پشتیبانی نکرد؟
ابتدا فیلم را مستقل ساختیم و با این مشکلاتی که به آن اشاره کردید، مواجه شدیم. مسائل بسیاری گریبانگیر ساخت فیلم‌هایی است که نوجوانان در آن حضور دارند، چون اکثر این نوع فیلم‌ها نمی‌توانند از حضور بازیگران چهره بهره ببرند. معمولا در فیلم نوجوان، کم اتفاق می‌افتد که مردم بتوانند چهره‌های مورد علاقه‌شان را در فیلم‌ها ببینند. از طرف دیگر، ممکن است فیلم‌های زیادی برای کودکان وجود داشته باشد و خانواده‌ها دست فرزندان‌شان را بگیرند و ببرند، اما چنین فضایی برای فیلم‌های نوجوانان وجود ندارد و به‌همین دلیل تهیه‌کنندگان چندان راغب نیستند که به‌سمت تهیه فیلم نوجوانان یا سرمایه‌گذاری روی آن بروند. همین مسأله باعث شده تا ما یک مقطع سنی مهم را از محتوای درخور توجه تهی کنیم.
چرا تهیه‌کنندگان کمتر روی فیلم‌هایی با محوریت نوجوانان سرمایه‌گذاری کرده‌اند؟
یکی از عوامل اصلی دخیل در این موضوع، به پخش و توزیع فیلم مربوط می‌شود که اگر فیلم به‌درستی پخش نشود، به تهیه‌کننده ضربه زیادی وارد می‌کند و این ترس از برنگشتن سرمایه وجود دارد. از‌طرف دیگر، نوجوانان در سنی هستند که هنوز به آزادی عمل نرسیدند تا بتوانند بلیت سینما را برای تماشای یک فیلم تهیه کنند و البته پدر و مادر هم چندان دنبال این نیستند که خوراک فرهنگی نوجوانان را تأمین کنند. موضوع دیگر این‌که کار با گروه کودک‌و‌نوجوان واقعا سخت است. به‌عنوان مثال، اگر قرار باشد تهیه‌کننده یک فیلم کمدی با چندچهره شناخته شده بسازد،هم راحت ساخته می‌شود وهم راحت فروش می‌کند. به‌همین دلیل تهیه‌کنندگان به این راحتی راضی نمی‌شوند که از فضای یک کار آسان به سمت تهیه یک کار دشوار بروند و طبیعی است کار نوجوان کم شده و به‌هرحال، فیلم ترکیب هنر و صنعت است و به اندازه ابعاد هنری، ابعاد اقتصادی، فرهنگی و ادبی آن هم اهمیت دارد.
برای ساخت این فیلم دچار چه مشکلات و چالش‌هایی بودید؟
همین‌که فیلم درسال۱۴۰۰ فیلمبرداری شده والان به جشنواره می‌رود، نوعی سوگنامه از انواع مشکلات محسوب می‌شود. فیلمسازی هنوز در اصفهان جا نیفتاده است و زیرساخت‌های آن فراهم نیست. به‌هر حال، در هر‌کاری که می‌خواهیم بسازیم با مجموعه‌ای از این مشکلات روبهرو می‌شویم. متأسفانه هنرمندان شهرستانی که با این مشکلات مواجه می‌شوند، به تهران می‌روند و باز‌هم شهر با خلأ مواجه می‌شود. ما هم اصرار داشتیم که فیلم در اصفهان ساخته شود و از هنرمندان خود این شهر استفاده کنیم. همین موضوع ما را با مشکلات بسیاری مواجه کرد. از‌طرفی در دوره کرونا هم بود و مقداری نگران سلامتی بچه‌ها بودیم و علاوه‌بر این، برای دریافت مجوز هم با موانعی روبهرو شدیم. همه این مسائل موجب شد کارمان بیشتر از مدتی که انتظار داشتیم، طول بکشد.
با توجه به این‌که با نوجوانان کار کردید، فکر می‌کنید چه ویژگی‌ای در آنها نسبت به نوجوانان نسل گذشته بارز است؟
صحبت‌کردن درباره نوجوانان نیاز به تخصص دارد. البته بچه‌های فیلم ما خیلی تلاش کردند خود را با شرایط وفق دهند و خیلی سختی کشیدند و بالاخص بازیگر نوجوان ما همت فوق‌العاده‌ای داشت و از شهر بوئین میاندشت سر فیلمبرداری می‌آمد و این مسیر سخت را برای تمرین یک‌بار در هفته به‌جان می‌خرید. از لحاظ خلق‌و‌خو نیز به‌طور کلی نوجوانان نسل امروز باهوش‌ترند، اما به‌لحاظ هوش هیجانی و اجتماعی به‌نظر نمی‌رسد به اندازه نسل قدیم باشند. به‌عنوان مثال، به‌دلیل حضور در فضای مجازی نسبت به برقراری ارتباط با اطرافیان دچار مشکل هستند و پاسخگو و مسئولیت‌پذیر نیستند.
بعد از ساخته‌شدن فیلم هیچ سازمانی برای حمایت از فیلم پیش‌قدم نشد؟
بله، سازمان سینمایی سوره پیش‌قدم شد، اما با فاصله زیادی از تولید اتفاق افتاد؛ یعنی حدود یک‌سال‌و‌نیم پیش، سازمان سینمایی سوره این فیلم را دید و از آن استقبال کرد و گفت که ما از آن حمایت می‌کنیم.
شما از معدود فیلمسازان زن جشنواره کودک‌و‌نوجوان هستید. چه مسائلی پیش روی فیلمسازان زنی که در شهرستان فیلم می‌سازند، وجود دارد؟
قطعا مشکلات و موانع برای فیلمسازی زنان بیشتر است و انواع مشکلات فرهنگی و اقتصادی به‌وجود می‌آید و به‌همین دلیل است که تعداد فیلمسازان زن نسبت به مرد کمتر است. این موضوع برای هنرمندان شهرهای دیگر هم بیشتر است، زیرا تجمیع اتفاقات در تهران است و کمتر به سایر شهرها توجه می‌شود.
جشنواره فیلم کودک‌و‌نوجوان به روایت یک هنرمند اصفهانی
جشنواره فیلم کودک‌و‌نوجوان برای ما که اهل اصفهان هستیم، حس دیگری دارد، چون با آن بزرگ شده‌ایم. هرسال که این جشنواره برگزار می‌شود، شور خاصی در اصفهان اتفاق می‌افتد. به‌همین دلیل برگزاری این جشنواره برای ما خیلی حس عجیب‌و‌غریبی دارد و هرسال خاطره‌ای برای ما زنده می‌شود.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
جنگ تبلیغاتی رژیم صهیونیستی و تکرار حرف‌های بدون پشتوانه
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سناریوی رژیم صهیونیستی برای تحریک ترامپ
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
تغییری در شرایط نامناسب رژیم صهیونیستی ایجاد نمی‌شود
گفت و گو
ابراهیم قاسمپور در گفتوگو با جام‌جم مطرح کرد؛
فوتبال ما حیران و سرگردان است
ضرورت اصلاح سهمیه‌های کنکور در گفت‌وگوی «جام‌جم»با دبیر کمیسیون آموزش دیدبان شفافیت و عدالت