صفر و یک‌های نظام آموزش

تعطیلی مدارس به‌دلیل شیوع بیماری کرونا سبب شد، نرم‌افزار‌هایی برای آموزش مجازی تهیه و در اختیار دانش‌آموزان و دانشجویان قرار بگیرد تا از طریق آن از فرآیند آموزش دور نمانند. نرم‌افزار‌هایی مانند ادوبی کانکت و شاد از این دست بودند. امروزه با ریشه‌کن شدن کرونا و برگشت شرایط عادی، فضای آموزش مجازی بسته نشده و بسیاری از دانشجویان و دانش‌آموزان، کلاس‌های درسی یا کمک درسی خود را از این طریق دنبال می‌کنند؛ زیرا هم در هزینه و هم در زمان بسیار می‌توانند صرفه‌جویی کنند. با این حال گفتنی است این شیوه آموزش هنوز در کشور‌های در حال توسعه مانند ایران به‌دلیل مشکلات زیرساختی و نرم‌افزاری با چالش‌هایی روبه‌روست که لازم است برای اثربخش‌تر ساختن این شیوه آموزش و عقب نماندن از کشور‌های پیشرو اقدامات و برنامه‌هایی مناسب اندیشیده شود. قصه آموزش مجازی البته که تنها محدود به چالش‌های زیرساختی و فنی نیست و معضلات بسیار و بیشتری به همراه دارد، به‌عنوان مثال در یک پژوهش صورت گرفته دانشجویان ایرانی اعلام کرده‌اند فارغ از مشکلات قطعی و سرعت پایین و البته گران اینترنت، این شیوه در حوزه‌هایی همچون یادگیری و انتقال مفاهیم اختلال ایجاد می‌کند و البته که در ادامه چالش‌های حاشیه‌ای‌تری همچون فرار از مشارکت و افزایش تقلب در میان دانشجویان به همراه داشته است. این موضوع، اما در سطح مدارس هم به‌عنوان چالشی مهم به چشم می‌خورد. آموزش مجازی اقتضائات خاص خود را دارد و ورود به این فضا نیازمند تغییر در نگرش معلمان و حتی دانش آموزان است؛ شاید به همین دلیل نیاز بود که از سال‌ها قبل بستر‌های آموزش در فضای مجازی فراهم می‌شد تا با اتفاقاتی مانند کرونا غافلگیر نشویم. البته وقتی حرف از آموزش مجازی می‌زنیم ذهن ما ناخواسته این موضوع را محدود به اینترنت می‌کند، در صورتی که اینترنت تنها ابزار لازم برای این نوع آموزش نیست و دسترسی دانش‌آموزان ایرانی به ابزاری همچون کامپیوتر یا تبلت هم آن‌طور که تصور می‌کنیم سهل نبوده است. سه مؤلفه اصلی آموزش در این‌باره عبارتند از: دسترسی دانش‌آموزان به کامپیوتر و اینترنت، آمادگی نرم‌افزاری و سخت‌افزاری مدارس، توانمندی معلمان در آموزش‌های از راه دور. داده‌های موجود در رابطه با این مولفه‌ها نتایج قابل‌تاملی به همراه دارد که تا حدودی چالش‌های مهم در این حوزه را برای ما مشخص می‌کند. با وجود دسترسی ۹۰‌درصدی به اینترنت در ایران، دسترسی به ابزار‌های الکترونیک یادگیری دیجیتال در ایران ۶۰ تا ۷۰‌درصد تخمین زده می‌شود؛ همچنین با توجه به عدم ارائه آموزش‌های مرتبط ضمن خدمت، آمادگی آموزشی و فنی معلمان برای ارائه طرح درس‌های از راه دور دیجیتال همچون سایر کشور‌های در حال توسعه بین ۳۰ تا ۴۰‌درصد برآورد شده است.