از مدال‌آوری تا توسعه اقتصاد دانش‌بنیان

در این دوره ۱۳۰۰شرکت‌کننده در چهار دسته اصلی رقابت‌های فیرا و درقالب ۱۱لیگ دانشجویی و۱۰ لیگ دانش‌آموزی در دو بخش U۱۴ و U۱۹ به رقابت پرداختند.ایران نیزدربخش دانش‌آموزی با ۱۵تیم و دربخش دانشجویی با حضور هفت تیم در این رقابت‌ها حضور داشت. درپایان رقابت‌ تیم‌ها در بخش‌های دانش‌آموزی ودانشجویی، تیم‌های ایرانی حاضر در مسابقات جهانی رباتیک و هوش‌مصنوعی فیرا ۲۰۲۴ موفق به کسب ۹ مقام قهرمانی، ۷ مقام نایب‌قهرمانی و یک مقام سومی این رقابت‌ها شدند. در بخش سمپوزیوم علمی فیرا ۲۰۲۴ امسال نیز مقاله محققان نخبه ایرانی ازدانشگاه صنعتی امیرکبیر به‌عنوان مقاله برتر در میان تمام مقالات ارائه‌شده از کشورهای مختلف انتخاب شد. قطعا کسب چنین دستاوردها و حضور گروه‌های موفق ایرانی در رقابت‌های بین‌المللی می‌تواند در شکل‌گیری فعالیت‌های مشترک با دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر دنیا موثر واقع شود، به شرط این‌که مجموعه‌های مختلف در راستای حمایت‌های مادی و معنوی و تقویت این قبیل فعالیت‌ها گام بردارند.

امروزه علم رباتیک در دنیا کاربردهای بسیار زیادی در صنایع مختلف پیدا کرده است؛ علمی که علاوه بر توسعه اقتصاد مبتنی بر فناوری و ایجاد خودکفایی در بسیاری از صنایع، به نخبگان برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا کمک می‌کند. نقش پراهمیت این علم در اقتصاد باعث شده کشورهای دنیا و همچنین منطقه نگاه ویژه‌ای به حوزه رباتیک و هوش مصنوعی داشته باشند و برنامه‌هایی راهبردی پیرامون این مسأله تدوین کنند. راه‌اندازی سازمان ملی هوش مصنوعی و گام‌هایی که بخش‌های مختلف دولتی و خصوصی در حوزه هوش مصنوعی و علوم وابسته به آن درکشور برداشته‌اند نیز افق روشنی را برای کشور در این زمینه ترسیم می‌کند. طبیعتا اگر این فعالیت‌ها با سرعت بیشتری ادامه پیدا کند و برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری درست و نگاه ویژه‌ای پیرامون ترویج دانش رباتیک و آموزش‌های مهارتی این حوزه در میان نسل جوان داشته باشیم، می‌توانیم ضمن کشف استعدادها و هدایت دانش‌آموزان و دانشجویان به سمت نیازهای واقعی کشور، با بهره‌گیری از ظرفیت تمام نخبگان کشور توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در کشور را رقم بزنیم.
 
گذر اقتصاد از مسیر مسابقات بین‌المللی 
دکتر سروش صادق‌نژاد، پژوهشگر مهندسی مکانیک، نایب‌رئیس فدراسیون جهانی رباتیک و هوش مصنوعی فیرا و رئیس کمیته ملی رباتیک ایران فیرا در این خصوص به جام‌جم می‌گوید: اکنون درعصر هوش مصنوعی به سرمی‌بریم. طی چند سال آینده نیز زمینه‌ای فراهم خواهد شد که تمام دانش و کاربردهای هوش مصنوعی روی سیستم‌های سخت‌افزاری فعال شود. رباتیک از جمله علومی است که نقش مهمی در حوزه‌های علمی و اقتصادی دنیا ایفا می‌کند. وی می‌افزاید: در ایران نیز فعالیت‌های سازمان هوش‌ مصنوعی و شکل‌گیری ستادهای مختلف معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری پیرامون حوزه رباتیک و اقتصاد دیجیتال هوشمند نشان‌دهنده این امر است که درک خوبی نسبت به علم رباتیک در کشور به وجود آمده، اما اگر قصد داریم به واسطه این علم اقتصاد را متحول سازیم، باید چند زیرساخت مهم در کشور فراهم شود. اول، کسب دانش فنی است که به واسطه دانشگاه‌ها و سال‌ها تجربه در این حوزه و همگامی حوزه‌های آموزشی با دنیا فراهم می‌شود. دوم، بهره‌گیری از منابع انسانی ماهر است. منابع انسانی باید از دو فیلتر «ترویج فضا و آگاهی جامعه نسبت به این موضوع» و «ایجاد بسترهای لازم آموزشی برای علاقه‌مندان» عبور کنند تا در نهایت با شکل‌گیری فضای مهارتی بتوانند در این فضا فعالیت کنند.وی عنوان می‌کند: چنانچه مهارت‌های انسانی وجود داشته باشد، می‌توانیم زمینه‌های اجرای برنامه‌های راهبردی کشور را تدوین و براساس سند چشم‌اندازمان اقتصاد دانش‌بنیان ایجاد کنیم. امروزه بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیانی که در حوزه رباتیک فعالیت دارند در همین فضاها بوده‌اند، بنابراین برگزاری چنین رویدادها و فعالیت‌هایی که در کشور از دیرباز بوده و دنبال می‌شود، جایگاه بسیار مهمی در کشور دارد. کما این‌که دنیا نیز این مسیر را دنبال می‌کند؛ مسیری که غلط نیست و کسی نمی‌گوید چرا دانش‌آموزان در این مسابقات شرکت می‌کنند یا به خارج اعزام می‌شوند. شاید این موضوع از نظر برخی عبث و بیهوده باشد، اما مسیر تکامل حوزه اقتصادی است که باید شکل بگیرد و اکنون در دنیا نیز پیرامون این مسأله سرمایه‌گذاری‌های جدی صورت می‌گیرد.
 
اگر تجهیزات نداشته باشیم از قطار توسعه فناوری عقب می‌مانیم
صادق‌نژاد می‌گوید: درحال‌حاضر برای برگزاری این مسابقات با دو ــ سه چالش مواجه هستیم. اول، به علت اعمال تحریم‌ها برای تامین تجهیزات دانش‌آموزان با چالش مواجه هستیم. امیدواریم با بهبود روابط اقتصادی دسترسی بهتری به منابع سخت‌افزاری داشته باشیم. دوم، مسائل اقتصادی باعث شده‌اندروزبه‌روز فعالیت ما دراین دوره‌ها کمتر شود. متاسفانه مسأله اقتصادی، بودجه‌های پژوهشی دانشگاه‌ها را تضعیف کرده است و این مسأله به کشورمان آسیب بسیاری واردمی‌کند.رباتیک موضوع سخت‌افزاری و تعامل‌محوری است واگر به‌روز دنبال نشودوتجهیزات به‌روزی نداشته باشیم ازقطار توسعه فناوری عقب خواهیم ماند.نایب‌رئیس فدراسیون جهانی رباتیک وهوش‌مصنوعی فیرامی‌افزاید: این گروه‌ها باید موردحمایت قرار گیرند تا در مجامع بین‌المللی حضور پیدا کنند. همان‌گونه که اگر قرار است ایران به‌عنوان کشوری پیشتاز و شناخته‌‌شده در حوزه ورزش باشد باید روی جوانان حوزه ورزشی سرمایه‌گذاری کند، برای درخشش جوانان این حوزه درعرصه‌های بین‌المللی نیز باید سرمایه‌گذاری داشته باشد.وی بیان می‌کند: حضور در مسابقات بین‌المللی بعد علمی، فناوری و پژوهشی دارد، امابعدمهم دیگر آن تبادل فرهنگی است.با شرکت در این رقابت‌ها، ضمن معرفی و مطرح‌کردن کشور،جایگاه ایران رابه دنیا نشان می‌دهیم. چنین امری باعث می‌شود میزان تعاملات ما با کشورهای دیگر افزایش پیدا کند. در خلال این تعاملات، اتفاق‎های مثبت و خوب دیگری نیزرخ می‌دهد،زیرا این موضوع علمی، فناوری و اقتصادی است. تنها با نگاه‌کردن به خودمان شاید نتوانیم این فعالیت‎ها رابه‌راحتی دنبال کنیم،زیرا ما دنبال اقتصاد دانش‌بنیان و صادراتی هستیم. 
 
نگرش مثبت معاون علمی برای کشف استعداد دانش‌آموزان نخبه
رئیس کمیته ملی رباتیک ایران، فیرا می‌گوید: نسل ما نخستین نسلی بود که طی سال‎های ۱۳۸۰ الی ۱۳۸۲ درگیر این مسابقات شد و این قضیه را دنبال کرد. اکنون اثر این فعالیت‎ها را درشرکت‌های دانش‌بنیان ومجموعه‌‎های اقتصاد فناوری ــ به‌ویژه مجموعه‎هایی که در حوزه رباتیک فعالیت می‏کنند ــ مشاهده می‎کنیم. سیری است که باید دنبال شود. نگاه‎ها نیز باید تغییر پیدا کند. در این میان نقش معاونت علمی و فناوری، آموزش‌وپرورش و وزارت علوم بسیار مهم است. جای خرسندی است که دکتر افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری نگاه ویژه‌ای به حوزه دانش‎آموزی دارد و پیگیر بحث استعدادیابی این دانش‌آموزان در فضاهایی مانند بنیاد ملی نخبگان است، زیرا از ابتدا باید این افراد را متبحر و ماهر بار بیاوریم تا پس از فارغ‌التحصیلی سریع‌تر وارد چرخه پژوهش و فناوری و ارتباط با صنعت شده و به‌سرعت بتوانند کسب‌وکارهای خودشان را ایجاد کنند یا برای فضای صنعتی و توسعه‌ای مفید واقع شوند.دکتر صادق‌نژاد تصریح می‎کند: پیش ازاین متولی خاص درکشور وجود نداشت که چنین فضاهایی را دنبال کند، اما طی چند سال اخیر با ایجاد فضاهای ستادی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان و تشکیلات سازمانی، دولت مسیری را برای تحقق این مهم ایجاد کرده است. البته باید در این مسیر از تجربه‌های مدیران پیشین و مشاوره افرادی که در این مسیر خاک خورده‌اند بهره‌گرفت. امیدواریم با رصد این فضاها و تجربه‌های گذشته حرکتی رو به جلو داشته باشیم.