درخشش نگین 3هزار ساله انگشترتاریخ شهر کرمان

به گزارش جام جم آنلاین کرمان؛قلعه دختر کرمان در سده‌های میانی هزاره یکم پیش از میلاد روی مرتفع‌ترین تپه‌های شمال شرقی کرمان ساخته شد. این قلعه بنا به گمانه‌زنی‌های مورخان 220سال پیش از میلاد مسیح ساخته شده است و شهری آباد و مرکز ولایت کرمان با نام گواشیر‌ یا کارمانیا بوده است‌ و مصالح بکار رفته در قلعه دختر یا آتشکده آناهیتا‌(ناهید) که به قلعه کهنه نیز مشهور است، تنها خشت خام و گل رس است. قلعه اردشیر کرمان نیز به دستور اردشیر بابکان از خشت خام ساخته شده است. این سازه تاریخی یکی از قلعه‌های مربوط به دوران پیش از اسلام است و مراحل ساخت آن مربوط به دوران حکومت ساسانیان می‌باشد.معماری خاص وشگفت‌انگیز این قلعه باعث شده تا قلعه اردشیر کرمان به یکی از ارزنده‌ترین قلعه‌های تاریخی ایران تبدیل شود.

تخریب توسط عوامل طبیعی و انسانی

قلعه دختر و قلعه اردشیر شهر کرمان در طی چند دهه اخیر نه تنها مورد مرمت و بازسازی قرار نگرفتند ،بلکه در سالهایی که دوران زوال و تنهایی را سپری می کردند مورد آسیب های انسانی مختلف قرار گرفتند. از ساخت و سازهای متعدد درحریم این دو قلعه تا احداث دکل مخابراتی و منبع آب بر بلندای قلعه اردشیر که علاوه بر تخریب بخش هایی از این قلعه ،نما و سیمای تاریخی آن را مخدوش کرد. در همین حال حتی اقدامی که در شهریور سال 1395 با حضور معاون رییس جمهوری وقت برای آغاز عملیات مرمت و بازسازی قلعه دختر آغاز شد نیز بعد از مدتی رها و به سرانجامی نرسید تا در این میان شاهد اقدام تاسف بار آسفالت کردن قسمتی از حریم قلعه دختر در سال 1399 توسط شهرداری کرمان به بهانه احداث مجموعه ورزشی ساحلی در زمین‌های نزدیک به این  قلعه تاریخی نیز باشیم.

پایان تملک املاک واقع در حریم تاریخی قلعه دختر

اینکه در طی چند دهه اخیر و به طور اخص یک دهه گذشته هیچگاه عزم جدی در مسئولین ذیربط برای اجرای برنامه مدون و مشخصی برای مرمت و بازسازی این دو اثر تاریخی ملی شهر کرمان نبوده،حقیقتی تلخ و انکارناپذیر بوده است. اما اکنون پس از سال ها انزوا و بی توجهی انگار قرار است سرانجام قلعه های تاریخی دختر و اردشیرکرمان مرمت و حریم اطراف آنها ساماندهی شود.

آنگونه که مدیر دفتر مطالعات فنی و عمرانی شهرداری کرمان در گفتگو با جام جم می گوید: پروژه طراحی و ساماندهی قلعه اردشیر و قلعه دختر و احیای این پروژه اجرا می شود و در همین راستا توسط شهرداری املاک واقع در حریم  قلعه دختر تملک شده است. محسن زهرودی،می افزاید: با توجه به رشد تورم و افزایش قیمت املاک این پروژه خیلی برای شهرداری سنگین بودو شهرداری در بازده‌های مختلف زمانی با توجه به ردیف بودجه و اعتباراتی که داشت تملک ها را شروع کرد. وی ادامه می دهد:این پروژه از سال1382 شروع شده و پیرو آن با هماهنگی و تعامل شهرداری با میراث فرهنگی مشکلات مردم ساکن حوزه‌ی تاریخی پروژه کاهش یافت و منجر به کاهش تعداد منازل مسکونی شد که باید در این پروژه تملک می شد.محسن زهرودی، با بیان اینکه اکنون تملک خانه های پیرامون  قلعه دختر پایان پذیرفته و املاکش آماده است می گوید:ما در پروژه احیاء و طرح بازآفرینی ،طراحی قلعه دختر را با هماهنگی میراث فرهنگی و محافل علمی انجام دادیم،اما در حوزه قلعه اردشیر هنوز درصد بسیار زیادی از ساختمان های واقع در حریم قلعه اردشیر باید تملک و حوزه آزادسازی شودو سپس یک طرح جامع برای آن تدوین شود.

وی فاز اول آزادسازی حریم قلعه دختر با هزینه 80 میلیارد تومانی را بسیار ارزشمند عنوان می کندومی گوید:ما ساختمان های واجد ارزش که از طرح محدوده درجه یک حریم خارج شده اند را در قالب بازآفرینی احیا می کنیم و محوطه‌ای که آزاد شده را در قالب یک بوستان و محوطه‌ی تاریخی خواهیم داشت؛یعنی ما با برنامه‌ریزی که با میراث فرهنگی  داشتیم عرصه‌ی تاریخی قلعه دختر را به سه عرصه دسترسی تبدیل کرده ایم. وی تصریح می کند:عرصه‌ی تاریخی درجه یک قلعه دختر که واقع در پایه کوه است همینطور حفظ می شود و درحاشیه  آن یک بوستان برای استفاده مردم احداث می‌کنیم که فاز اول این بوستان درطول خیابان پیرانشهر طراحی شده است و توسط شهرداری منطقه با یک بودجه اولیه‌ای که امسال در ردیف بودجه هایشان دیده اند استارت خواهد خورد و آنجا را به یک مجموعه گردشگری و توریستی  تبدیل می کنیم. زهرودی،ادامه می دهد:ما اولویتمان ساماندهی و تکمیل بوستان انقلاب در حاشیه قلعه دختر است که بر اساس برآورد ما فاز اول این پروژه 10ماهه اجرا می شود وامسال10میلیارد تومان بودجه به آن اختصاص داده ایم ،اما حدود 30تا 40میلیاردتومان بودجه برای  ساخت محوطه و ابنیه پارک قلعه دختر نیاز داریم که طی امسال و سال آینده انجام می شود.

آزادسازی عرصه تاریخی قلعه اردشیر با جابه جایی دکل مخابراتی

مدیر دفترمطالعات فنی و عمرانی شهرداری کرمان در پاسخ به انتقادات صورت گرفته از روند کند ساماندهی این دو قلعه در سال های گذشته می گوید:در چند سال گذشته کار ساماندهی این قلعه ها سرعت گرفت وتعاملات شهرداری با محافل علمی و دانشگاه ها روندخوبی داشته است و حتی اکنون  زیرساخت های لازم برای جابه جایی دکل صداو سیما که بر بالای قلعه اردشیر قرار دارد در حال انجام است تا عرصه‌ی تاریخی قلعه اردشیرآزاد شود و سپس بتوانیم کارهای علمی، دانشگاهی و طراحی ساماندهی این قلعه رادرفازبندی های مختلف انجام دهیم.محسن زهرودی، یادآورمی شودبا توجه به سطح گسترده قلعه اردشیر و قلعه دختر،طراحی و مطالعات تاریخی آنها قاعدتا زمانبر خواهد بود، زیرا قلعه دخترو قلعه اردشیرمجموعه‌ای با تاریخ بالای 3500سال است که کاوش خیلی کمی درآنجا صورت گرفته است؛لذاشهرداری،میراث فرهنگی ومحافل علمی عزم خود راجزم کرده اند که یک کارعلمی صحیح برای انجام مطالعات وبازشناسی تاریخی مجموعه  انجام شود.

مدیردفتر مطالعات فنی و عمرانی شهرداری کرمان از طراحی پروژه نورپردازی قلعه اردشیر پس از جابه جایی دکل مخابراتی صداوسیما از بالای این قلعه خبر می دهد و می افزاید: با اجرای پروژه‌ نورپردازی قلعه اردشیر تا پایان سال جاری ،قلعه اردشیر در شب به عنوان  یه نگین تاریخی وسط شهر کرمان می درخشد.

ساماندهی قلعه تاریخی اردشیر نیازمند تخصیص  بودجه ملی است

محسن زهرودی، با بیان اینکه احیاء و ساماندهی قلعه اردشیراعتباراتی فراتر از اعتبارات شهرداری و سازمان میراث فرهنگی نیاز دارد می افزاید:احیاء طرح و بافت قلعه اردشیر یک بودجه ملی نیاز دارد و اگر این بودجه با پیگیری های استاندارکرمان اختصاص یابد کمک زیادی به احیای این بنای تاریخی می کند.

مهدی قلندری نژاد،مسئول واحد قلاع اردشیر و دختر کرمان هم با بیان اینکه 3200متر مربع از ساختمان های واقع در حریم قلعه دختر کرمان شامل تعداد 12 ملک مسکونی و تجاری که خریداری شده اند تخریب می شود می افزاید: در قلعه اردشیر نیز حدود 160 ملک پیرامون آن باید تملک و تخریب شود که  تامین بودجه آن به تنهایی در توان شهرداری کرمان نیست.

دشواری مرمت در ارتفاع

در همین حال معاون میراث فرهنگی اداره کل میراٍث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان نیز در گفتگو با جام جم با اشاره به اینکه احیاء قلعه دختر و قلعه اردشیر علاوه بر اینکه منجر به حفاظت یکسری ارزش‌های فرهنگی و تاریخی می شود، می‌تواند موجب ایجاد یک منظر مناسب شهری و همچنین رونق صنعت گردشگری هم شود می گوید: متاسفانه به دلیل اینکه قلعه دختر و قلعه اردشیر روی ارتفاع قرار گرفته انددسترسی به بقایای معماری آنها دشواری‌های خاص خودش را دارد و مرمت و احیای این دو اثر ارزشمند نیازمند اعتبارات زیادی می باشد.محسن شفیعی، ادامه می دهد: آنچه که مشخص است ادامه‌ روند مرمت کامل این دو قلعه تاریخی کرمان  مستلزم ابلاغ اعتبارات و تامین منابع مالی بسیار زیادی است، زیرا ما اگر واقعا بخواهیم آنجا برای مرمت و بازسازی هزینه کنیم شاید تامین  اعتبار هزارمیلیارد تومانی هم توجیه داشته باشد.

وی می افزاید: البته منابع دولتی و همچنین منابع شهرداری کرمان محدود است و قاعدتا تامین چنین ارقامی شاید به راحتی امکان پذیر نباشد و این می‌طلبد که ما در واقع برنامه‌های مرمت و احیای این دو اثر ارزشمند را به شکلی برنامه‌ریزی کنیم که از توان بخش خصوصی استفاده کرده و بخش خصوصی بتواند به عنوان سرمایه گذار به این پروژه‌ها ورود پیدا کند.

چالش های آزادسازی حریم تاریخی قلعه اردشیر

وی،معتقد است در حال حاضر با تعاملی که با مجموعه‌ی شهرداری و شورای شهر کرمان برقرار شده است، یک پروژه‌ی مشترک تعریف شده که  امسال در قالب این پروژه مشترک بخش‌هایی از قلعه دختر با اعتبار 25 میلیارد ریالی اداره کل میراث فرهنگی کرمان مرمت می شود و اکنون کارگاه خشت زنی آن راه اندازی و پیمانکار مشغول آماده‌سازی خشت ها برای آغاز عملیات مرمت بخشی ازقلعه دختر است. معاون میراث فرهنگی کرمان بابیان اینکه قطعا یه سری مسایل چالش برانگیز در مسیر مرمت و ساماندهی حریم این قلعه های تاریخی وجود دارد که نمی توان آنها را کتمان کرد می گوید: یکسری از املاک در عرصه‌ی تاریخی قلعه اردشیر قرارگرفته که ما به جهت اینکه بخواهیم ضوابط عرصه و حریم دو اثر تاریخی را رعایت کنیم راهی جز تملک و آزادسازی آنها نداریم که این موضوع می‌طلبد منابع مالی جهت تملک این اراضی و یا تامین زمین معوض با همکاری دستگاه‌های متولی مثل راه و شهرسازی و شهرداری تامین شود.