چالش تربیت کودکان صفر و یکی

کودکی و نوجوانی، سن آموزش‌دیدن و تاثیرپذیری و یک فرصت مهم برای شناخت واقعیت‌های دنیا و برنامه‌ریزی برای قبول مسئولیت و ایفای نقش و تعیین سبک‌ زندگی در بزرگسالی است.

از اولین تاثیرات فضای مجازی بر کودکان و تربیت آنان این است که کودک و نوجوان از منبعی واقعیت را می‌آموزد که خود، غیرواقعی و مجازی است. این فضا به‌هیچ‌وجه فضایی مطمئن و امن برای کودکان محسوب نمی‌شود. کودکی که از بچگی تا بزرگسالی با این فضا بزرگ می‌شود می‌تواند دچار تضادهای شخصیتی و فرهنگی شود و سبک‌زندگی خود را به غلط انتخاب کند.

کودک و نوجوانی که در دوران بلوغ در مرحله‌ شکل‌گیری هویت قرار دارد چون در این فضاها هیچ قاعده و برنامه‌ریزی مناسبی به‌منظور کنترل کودکان از طرف ارگان‌های مربوط تدوین نشده به‌ناچار هویت خویش را در این دنیای مجازی جست‌وجو می‌کند. به این شکل ممکن است برخی و شاید تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان، راه خود را در همین فضاها گم ‌کنند و در اثر مواجه‌شدن با حجم زیادی از اطلاعات گوناگون تاییدنشده، محتویات غیراخلاقی، آشنایی با فرقه‌های دین‌ستیز و سبک‌زندگی‌های مختلف، ناخودآگاه از رویکردها و تفکرات غربی الگوپذیری کنند و به‌نوعی با فرهنگ و سبک‌زندگی ایرانی بیگانه شوند و این دقیقا همان چیزی است که معاندین ایران و اسلام به دنبال آن هستند. غربی‌ها برای کودک و نوجوان ما نقشه‌هایی کشیده‌اند تا سبک زندگی و تفکر غربی را در این گروه سنی نهادینه کنند. 
   
آسیب‌های فجازی
فضای مجازی می‌تواند سبب بروز آسیب‌های روانی، جسمی، اخلاقی، شخصیتی، اجتماعی و... در کودک و نوجوان شود. نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد گسترش فضاهای مجازی اینترنتی آسیب‌های زیادی در زمینه تعلیم و تربیت کودکان ایجاد کرده است. دسترسی آسان به محتواهای غیراخلاقی، تضعیف باورهای دینی و القای شبهات و تعارض ارزش‌ها، دسترسی به صحنه‌های جنسی، بلوغ زودرس، بالارفتن تنش‌های عصبی، قانون‌گریزی و دین‌ستیزی، گوشه‌گیری و افسردگی، کم‌خوابی، سردردهای عصبی، بی‌تحرکی و اضافه‌‌وزن، دوری از خانواده و دوستان، ولع زیاد به کارهای اینترنتی، افت تحصیلی و از دست‌دادن کنترل رفتاری ازجمله آسیب‌های تهدیدکننده فجازی برای کودک و نوجوان ماست. شاید کودکان متوجه نباشند که بیشتر اطلاعات و محتواهایی که ممکن است در فضای مجازی در اختیار آنها قرار گیرد واقعی نیست. بنابراین آنها نمی‌توانند واقعیت‌های درست را از توهمات مجازی تشخیص دهند. از سوی دیگر مشاهده و ارتباط با برنامه‌های مخرب عقیدتی ــ سیاسی، نوجوان را دین‌ستیز کرده و به‌نوعی به سمت‌وسوی فرقه‌های مختلف ازجمله شیطان‌پرستی و... گرایش می‌دهد. 
     
بستری برای آزار کودکان
باید توجه داشت که آزارهای جنسی تنها به فضای واقعی محدود نمی‌شود و فضای مجازی نیز محل مناسبی برای وقوع این اتفاق است. متاسفانه آمار سوءاستفاده جنسی از کودکان در فضای مجازی رشد زیادی پیدا کرده و شاید کودکان از ترس والدین نتوانند به‌درستی ارتباط خود را با افراد ناشناس بازگو یا دسترسی به محتواهای نامناسب را از دید والدین پنهان کنند. خطر این پدیده در نوجوانان به‌دلیل انفعالات هورمونی آمیخته با ناآگاهی نسبت به این مسائل، جدی‌تر است و البته که کودکان کم‌سن‌وسال از قربانیان اصلی و آسیب‌پذیرترین کاربران فضای مجازی به‌شمار می‌روند. افرادی هستند که با اهداف پلیدی وارد فضای‌مجازی می‌شوند. پروفایل‌های تقلبی درست می‌کنند، خود را هم‌سن کودکان جا می‌زنند و به‌مرور اعتماد کودک و نوجوان را جهت سوءاستفاده‌های مختلف جلب می‌کنند. این نوع سوءاستفاده به انواع تماسی و غیرتماسی تقسیم می‌شود. 

کنترل کودکان در فجازی
یکی از دلایل جذب کودکان به تلفن‌همراه، یادگیری مشاهده‌ای و تقلیدی است. قاعدتا وقتی والدین زمان زیادی را صرف استفاده از موبایل و حضور در شبکه‌های اجتماعی ‌کنند، بچه‌ها می‌بینند و مانند والدین‌شان عمل می‌کنند. والدین علاوه بر ایجاد یک رابطه صمیمی با فرزندان، باید کنترل مناسبی در این زمینه روی کودک و نوجوان داشته باشند. برای بالابردن آگاهی کودکان از آسیب‌های فجازی، آموزش لازم است. آموزش باید در بسترهای مختلف ازجمله آموزش در خانه و خانواده، آموزش در فضای مجازی، آموزش در مدرسه و در سایر موقعیت‌هایی که امکان دسترسی به آموزش برای کودک و نوجوان وجود دارد، انجام شود. 

به گفته حسن کلایی، روان‌شناس بالینی، برای آن‌که بتوانیم فرزندان را به‌درستی کنترل کنیم باید از دوران کودکی با آنها ارتباطی صحیح و صمیمانه برقرار نماییم و در حد و مرز مشخص با توجه به قدرت درک و فهم کودک، او را از اثرات مثبت و منفی ابزاری چون اینترنت، موبایل، فضای‌مجازی و... آگاه کنیم تا در مواجهه با آن شناخت لازم را داشته باشند. وی می‌افزاید بچه‌ها نیاز به تفریحات سالم دارند و والدین باید برای سرگرم‌کردن آنها وقت بیشتری اختصاص دهند. تفریحات سالم می‌تواند به میزان زیادی گرایش‌‌های نامطلوب را متعادل ساخته و ناهنجاری‌ها و انرژی منفی بچه‌ها را کاهش دهد و ذهن و تمرکز کودک و نوجوان را از فضای مجازی به فضاهای واقعی گرایش دهد. تصور از تفریح، تنها گردش و رفتن به پارک و مسافرت نیست. انواع فعالیت‌های ورزشی، بازی‌های سازنده فکری، فعالیت‌های گوناگون هنری، پرورش حیوانات‌خانگی، باغبانی، مطالعه کتاب و مجلات و روزنامه‌های مجاز، تقویت ارتباطات خانوادگی، یادگیری ورزش‌های رزمی، سوارکاری، کوهنوردی، ورزش‌های باستانی، شرکت در کلاس‌های گروهی و عملی که به ارتقای خلاقیت کودک و نوجوان کمک کند و شرکت در کلاس‌ها و مراسم مذهبی و دینی ازجمله تفریحات سالمی است که در بینش اسلامی بسیار به انجام آن تاکید شده و می‌تواند پرکننده اوقات‌فراغت بچه‌ها و جایگزین مناسب فضای مجازی باشد.