پرانرژی، مقابل انرژی بهینه

بحث مدیریت مصرف انرژی و بهینه‌سازی در جهان از سال ۱۹۷۰ آغاز شد و قاره اروپا نیز به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی، اقدامات و سیاست‌گذاری را در‌خصوص کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی اعمال کرد. کشور آلمان نیز به‌عنوان یکی از موفق‌ترین کشورها با استفاده از سیاست‌های تشویقی، تنبیهی و بسترساز توانست رتبه اول بهینه‌سازی مصرف را در جهان به خود اختصاص دهد. نظارت بر نحوه ساخت‌و‌ساز و جلوگیری از معماری که باعث اتلاف انرژی می‌شود در کنار اجبار به دریافت برچسب انرژی برای ساختمان، پرداخت وام برای بهینه‌سازی مصرف، تخفیف‌ ۱۵ تا ۵۰ درصدی در قیمت قبوض انرژی و اجبار صنایع برای ساخت تجهیزاتی با مصرف بهینه باعث شده تا آلمان رتبه نخست بهینه‌سازی را به خود اختصاص دهد.
   
تکیه به منابع فسیلی
بهینه‌سازی مصرف انرژی در ایران همواره در سایه منابع عظیم نفت و گاز مورد بی‌مهری قرار گرفته است و حتی ماده۱۲ قانون رفع موانع تولید که در سال ۹۳ تصویب شده نیز نتوانسته شدت مصرف انرژی در کشور را کاهش دهد. بنا به آمارهای آژانس بین‌المللی انرژی، شدت مصرف انرژی در ایران ۵.۷ برابر جهان است؛ به عبارت دیگر برای تولید یک کالا یا خدمات‌، ایران نسبت به مشابه خارجی آن ۵.۷برابر انرژی بیشتری مصرف می‌کند و این شدت مصرف باعث شده که ایران رتبه اول شدت مصرف انرژیرا کسب کند.
   
ساختمان‌های زیبای پرمصرف
مبحث ۱۹ مقررات ملی ساختمان به‌منظور اقداماتی برای جلوگیری از اتلاف انرژی و مدیریت مصرف از سال ۷۰ مطرح شد اما به‌دلیل نبود ضوابط و عدم نظارت دقیق، این قانون با پرداخت جریمه‌ای جزئی به‌راحتی دور زده می‌شود. بررسی نماهای ساختمان و استفاده از پنجر‌ه و در‌های غیر‌استاندارد این موضوع را تایید می‌کند. این موضوع به‌قدری عیان است که می‌توان با بررسی یک کوچه یا یک خیابان در سطح شهر به آن پی برد. نماهای ساختمانی متنوع و غیراستاندارد که فقط با پرداخت جریمه‌‌ای جزئی، سازندگانش می‌توانند پایان کار دریافت کنند. بنا بر آمارهای اعلامی از‌سوی شرکت بهینه‌سازی، به ازای هر متر‌مکعب ساختمان، ۵۸۰کیلووات ساعت انرژی مصرف می‌شود و این در‌حالی است که میزان مصرف انرژی در ساختمان کشورهای پیشرفته اروپایی به ازای هر متر‌مکعب۱۲۰کیلو‌وات ساعت است. این یعنی اتلاف پنج برابری انرژی در ساختمان‌های داخلی.

سید‌محمود فاطمی، معاون سابق وزیر راه و شهرسازی نیز این اتلاف انرژی را تایید می‌کند و معتقد است: عدم رعایت الزامات اجرایی ساختمان‌ها به لحاظ مصرف انرژی و وجود مصالح غیراستاندارد و غیرمنطبق با شرایط اقلیمی مناطق مختلف کشور، باعث اتلاف ۷۹درصدی انرژی در ساختمان‌ها شده است.

در پایان باید گفت که حل مشکل مصرف بالای انرژی در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست و باید علاوه بر وزارت نفت، سایر دستگاه‌ها انند وزارت صمت نیز با ترسیم نقشه جدید، ضمن توقف و جریمه بر تولید کالاهای پرمصرف، شرایط را به‌گونه‌ای فراهم کنند تا کالاهایی با مصرف بهینه جایگزین شود.

ایران، گرفتار تله مصرف
علاوه بر بالا بودن شدت مصرف، صنایعی که حول این ساختار غلط شکل گرفته‌اند نیز شرایط را برای بیرون آمدن از این وضعیت سخت کرده‌اند، به‌طور مثال خودروهای تولیدی در ایران به‌طور میانگین ۱۰ تا ۱۲ لیتر بنزین در ۱۰۰کیلومتر مصرف می‌‎کنند. البته باید اذعان کرد که این میزان مصرف مربوط به خودروهای صفر است و خودروهای کارکرده و فرسوده به‌مراتب بیشتر از این میزان مصرف می‌کنند؛ در حالی‌که میانگین میزان مصرف در خودروهای خارجی زیر پنج لیتر به ازای هر ۱۰۰کیلومتر است. ادامه تولید این خودروهای بی‌کیفیت، کشور را در رتبه اول شدت مصرف قرار می‌دهد.

علاوه بر خودروهای پرمصرف و بی‌کیفیت، میزان مصرف انرژی در لوازم خانگی نیز بالاست. بنا به آمارهای اعلامی در فصل زمستان حدود ۷۰ درصد گاز مصرفی در بخاری‌های بی‌کیفیت سوخته می‌شود.

جواد نوفرستی، کارشناس بهینه‌سازی مصرف انرژی معتقد است میزان مصرف گاز در ایران با ۷۵میلیون نفر بیشتر از مصرف گاز کشور چین با یک میلیارد نفر جمعیت است و این ثروت ملی در اختیار تولید قرار نمی‌گیرد.

وی همچنین با بیان این‌که در ایام زمستان بالغ بر ۲۰ میلیون بخاری در منازل ایران روشن می‌شود، عنوان می‌کند: روزانه هر‌کدام از این بخاری‌ها ۱۰ متر‌مکعب گاز مصرف می‌کنند؛ یعنی تنها همین بخش از سیستم گرمایشی در ایران روزانه ۲۰۰ میلیون متر‌مکعب گاز مصرف می‌کند. برای مدیریت مصرف گاز قرار بود یک میلیون دستگاه بخاری فرسوده تعویض شود که در صورت اجرایی شدن، شاهد صرفه‌جویی ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز بودیم اما با گذشت چند سال از این طرح فقط ۱۱ هزار بخاری تعویض شد و توفیق چندانی نداشته است. آنچه که بیشتر حائز‌اهمیت بوده، ادامه تولید این بخاری‌هاست. به‌عبارت دیگر با روند تولید کالاهای پرمصرف، شدت مصرف انرژی ادامه خواهد داشت.