کم‌رنگ ترشدن وزن غرب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

به گزارش جام جم آنلاین، اجلاس سران کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای در چهارم ژوئیه در دهلی نو آغاز شد. این اجلاس نتیجه اصلی تکمیل کلیه مراحل اسنادی و رویه ای برای پذیرش ایران در صفوف سازمان خواهد بود.

قابل ذکر است که ایران در روز استقلال آمریکا به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای در خواهد آمد.

اسپوتنیک در این خصوص با مجتبی جلال زاده، کارشناس در مسایل بین الملل، سیاست آمریکا و تعامل با ایران، سیاست خارجی ایران به گفتگو نشست.

اسپوتنیک: آیا این پیام سیاسی خاصی برای ایالات متحده در پس زمینه یک مقابله 40 ساله دربردارد؟ این گام برای ایران و خود سازمان همکاری شانگهای در سیاست جهانی چه معنایی دارد؟ آیا ایران آماده ادامه ادغام فعال در سازمان های مختلف است؟

جلال زاده: عضویت جمهوری اسلامی ایران، یعنی عضویت رسمی در شانگهای که قبلا به عنوان ناظر در این سازمان همکاری اقتصادی حضور داشت می تواند دارای پیام های متفاوت منطقه ای و بین المللی باشد. در واقع نشان دهنده آن است که سیاست خارجی در جمهوری اسلامی ایران نگاه به شرق دارد و وزن غرب در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران کم‌رنگ تر از گذشته شده است.

باید یادآوری کنیم که روسیه عضو دیگر این پیمان هم تحت تاثیر تحریم های اقتصادی غرب، ایالات متحده آمریکا و اروپاست در واقع دو قدرتی که روسیه به عنوان یک قدرت جهانی و ما جمهوی اسلامی به عنوان یک قدرت منطقه ای در این پیمان و سایر اعضایی که ممکن است قدرت اقتصادی و یا قدرت سیاسی کمتری در دنیا داشته باشند و قدرت های دیگری که حضور دارند نشان می دهد که یک مجموعه جدیدی دارد شکل می گیرد تا بتوانند مقابل سیاست های یکجانبه و ظالمانه و در قبال اهرمهایی که فشار غرب از لحاظ اقتصادی می تواند به هر کدام از کشورهایی که خارج از دایره متحدین خودش می نامد، عمل بکند.

سیاست جمهوری اسلامی ایران هم در این خصوص هم بر پایه میان منطقه گرایی است یعنی در واقع جمهوری اسلامی ایران با عضویت در شانگهای به دنبال آن است تا بتواند از محیط ژئوپولیتیکی خود در منطقه غرب آسیا و خاورمیانه استفاده بکند و پیوند زننده کشورهای آسیای شرقی، آسیای میانه با سایر مناطق دنیا باشد. به نظر می رسد که این موضوع به مذاق آمریکایی ها خوش نخواهد آمد.

اما اگرچه این اقدام یک حرکت بزرگ و امر سیاست خارجی متحولانه می توانیم اسمش را بگذاریم، اما این را نباید از یاد ببریم که این خودش یک قطعه بزرگی از یک پازل است، پازلی که در آن کشورهایی مثل هند چین و روسیه و تعداد کشورها که هر روز دارد اضافه می شود، به دنبال این هستند تا دلار را از معادلات خودشان حذف بکنند. همین چند روز پیش بود که خبری آمد که هند بخشی از بدهی خود را با روبل روسیه پرداخت کرد.

اما نکته دیگر از بُعد سیاسی این است که آمریکایی ها طی سالها و طی این 40 سال گذشته و بالاخص طی این چند سال گذشته، یعنی از سال ۲۰۱۶ به اینطرف که باراک اوباما روی کار آمده تلاش می کنند تا با فشارهای اقتصادی و سیاسی بر جمهوری اسلامی ایران از طریق تحریمهای ثانویه یا تحریم های بین المللی و همچنین استفاده از ابزارهای منطقه خودشون ایران را هم به لحاظ اقتصادی در داخل مرزهای جمهوری اسلامی ایران تحت فشار بگذارند و هم از طریق بین المللی و سیاسی با منزوی کردن ایران و ایزوله کردن ایران بتوانند بر طبل ایران‌هراسی بکوبند و اهداف خودشون رو پیش ببرند.

موردی که در دوره ترامپ به شدت پیگیری شد، اما موفق نشدند و حتی نتوانستند از طریق سازوکارهای بین‌المللی و تعدیل شده در برجام حتی مکانیزم ماشه را فعال بکنند و تا به امروز هم ادامه دارد. قطعا هر چه فشار آمریکایی ها بر جمهوری اسلامی ایران بیشتر بشود، جمهوری اسلامی ایران هم یک، به دنبال متحدان جدید خواهد گشت و دوم، بدنبال راهکارهای کم هزینه تر و خروج از زیر سایه تحریم خواهد بود.

اسپوتنیک: آیا کشورهای اتحادیه دیگه سازمان های بین المللی در صورت عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای ایران را به عنوان یک بازیگر قوی در منطقه خواهند شناخت و حاضر به مناسبات و روابط اقتصادی و تجاری بیشتری با ایران خواهد بود یا اینکه نه این مسئله تاثیری بر روند نخواهد داشت.

جلال‌زاده: ببینید قدرت منطقه‌ای و حوزه نفوذ جمهوری اسلامی ایران به دلیل ماهیت هویتی نظام حاکم بر ایران کمتر تحت تاثیر مناسبات اقتصادی است اگرچه تحریم های اقتصادی بسیار تاثیرگذار هستند، اما حوزه نفوذ جمهور اسلامی ایران بیشتر تابع هویت و بیشتر تابع ایدئولوژی و بیشتر تابع نوع نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران در منطقه خاورمیانه است.

به نظر می رسد گرچه عضویت جمهوری اسلامی ایران در پیمانهای مختلف با رویکرد های مختلف، بطور مثال، پیمان اقتصادی شانگهای، پیمانهای امنیتی منطقه ای و پیمانهای سیاسی اقتصادی در سرتاسر دنیا، اگرچه تقویت کننده بازوهای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در منطقه و در نظام بین الملل هست اما تأثیر بسزایی را عدم این پیمان ها در سیاست جمهوری اسلامی ایران نخواهد داشت.

به عبارت دیگر جمهوری اسلامی ایران به واسطه گروههای مردمی و نهضت های رهایی بخشی که در منطقه به واسطه آرمانهای انقلابی که دارند با جمهوری اسلامی ایران پیوند خوردند، حوزه نفوذ خودش را همچنان حفظ خواهد کرد، گرچه گشایش اقتصادی می تواند کمک دو چندانی را به توسعه و بزرگتر کردن این حوزه نفوذ بکند اما آنچه که ما امروز در جنوب لبنان، در سوریه و در یمن و در نقاط مختلف منطقه آشوب‌زی و آشوب زای خاورمیانه شاهدش هستیم کمتر تحت تاثیر تحولات و مناسبات اقتصادی جمهوری اسلامی ایران هست، چرا که پیوندهای ازهم‌ناگسستنی بین جمهوری اسلامی ایران و ملتهای کشورهای منطقه ایجاد شده است.