احیای امید

کارهای زیادی شروع شد و در پنجم اسفند۱۴۰۱ طرح بزرگ انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه با حضور سید ابراهیم رئیسی افتتاح شد.بر اساس اعلام معاون اجرایی طرح انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه در فاز نخست، برنامه‌ریزی شده که ۳۰۰میلیون مترمکعب آب از این سد به دریاچه برسد. ضمن این‌که اگر وضعیت بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بیش از نرمال باشد امکان افزایش رهاسازی آب تا ۶۰۰میلیون مترمکعب از طریق خط انتقال و تونل کانی سیب در فصول غیرزراعی وجود دارد.

از همان روزهای اول آغاز به کار دولت سیزدهم عنوان شد که احیای دریاچه ارومیه و به تبع آن اتمام ابرطرح انتقال آب به این دریاچه، یکی از مهم‌ترین مطالبات مردم در حوزه زیست‌محیطی کشور بوده و دولت آن را در فهرست اقدامات اولویت‌دار خود قرار داده است.در اسفند سال گذشته طرح بزرگ انتقال آب سد کانی سیب به دریاچه ارومیه با حضور رئیس‌جمهور افتتاح شد که در فاز نخست آن برنامه‌ریزی شده ۳۰۰میلیون مترمکعب آب به این دریاچه برسد و اگر وضعیت بارش‌ها بیش از نرمال باشد امکان افزایش رهاسازی آب تا ۶۰۰ میلیون مترمکعب نیز وجود دارد. از ابتدای سال جاری و با فعال‌شدن پدیده ال‌نینو بارش‌ها ایده‌آل شده، به‌طوری که بر اساس نمایش‌های سامانه هوشمند ماهواره‌ای(سهم) در اواخر فروردین، دریاچه ارومیه از ۶اسفند۱۴۰۱ الی ۱۵فروردین ۱۴۰۲ به میزان ۱۱درصد افزایش سطح آبی داشته و به واسطه همان بارش‌ها نیز حجم ورود آب به دریاچه از خط انتقال تونل کانی سیب و رودخانه گدار از ۳۵مترمکعب در ثانیه فراتر رفت.اما این تمام ماجرا نبود و با این‌که به روزهای آخر خرداد نزدیک می‌شویم، بارش‌ها همچنان ادامه دارد و نزولات آسمانی آن‌قدر زیاد است که در بسیاری از استان‌ها سیلاب‌های ویرانگری به راه افتاده است.

افزایش سطح تراز آب
چند روز پیش بود که مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی از افزایش ۳۹سانتی‌متری سطح تراز آب دریاچه ارومیه خبر داد.مهرنگ دوستی‌رضایی در این باره به جام‌جم می‌گوید: «با هدایت منابع آبی به سمت دریاچه ارومیه حجم آب آن ۸۰۰ میلیون متر مکعب و سطح تراز هم نسبت به ابتدای سال آبی جاری ۳۹سانتی‌متر افزایش یافته است.»وی با تاکید بر این‌که در هشت۸ماه گذشته ارتفاع دریاچه ارومیه از ۱۲۷۰متر و ۱۴سانتیمتر به ۱۲۷۰متر و ۴۲سانتی‌متر افزایش یافته، اصلی‌ترین عامل افزایش حجم و سطح دریاچه ارومیه را انتقال آب از تونل کانی سیب به این دریاچه عنوان کرده و ادامه می‌دهد: «از اواخر سال گذشته که با حضور رئیس‌جمهور تونل انتقال آب به بهره‌برداری رسیده، به میزان ۱۴۴میلیون متر مکعب آب از همین مسیر به دریاچه ارومیه انتقال یافته است.»

شتاب در احیای دریاچه ارومیه
معاون اجرایی طرح انتقال آب سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه معتقد است که با تکمیل کامل تونل انتقال آب از کانی‌سیب به دریاچه ارومیه در‌مجموع سالانه ۴۸۰ میلیون مترمکعب آب به قلب دریاچه می‌رسد و این حجم می‌تواند نقش مهمی در بهبود وضعیت کنونی داشته باشد.میکائیل بهادری با بیان این‌که بر‌اساس برنامه تدوین شده در فاز اول امکان انتقال ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه ایجاد شده، تاکید می‌کند: «اگر آب کافی در استان بود، این میزان آب نیز به سمت دریاچه رهاسازی می‌شد و با مدیریت آب‌های روان ناشی از بارش‌هایی که همچنان ادامه دارد، می‌توان منابع خوبی را برای تامین نیاز دریاچه ایجاد کرد.»در همین راستا دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه نیز با مثبت ارزیابی کردن بهره‌برداری طرح تونل انتقال آب از کانی‌سیب به دریاچه ارومیه، می‌گوید: «طبق قولی که داده‌ایم در سال‌جاری هر سه ماه یک‌بار طرحی در رابطه با احیای دریاچه ارومیه افتتاح می‌کنیم. احداث سد چپرآباد دوباره با پیمان‌سپاری از سر گرفته شده و عملیات اجرایی آن به سرعت آغاز شده است.»محمدصادق معتمدیان ادامه می‌دهد: «همچنین مدول سوم تصفیه‌خانه فاضلاب ارومیه که پساب بهداشتی آن به سمت دریاچه ارومیه سرازیر خواهد شد در موعد مقرر به بهره‌برداری می‌رسد.»

حال خوب ۱۰۲جزیره
نباید فراموش کرد که بارش‌های اخیر نقش زیادی در تامین آب سدها و انتقال آن به دریاچه داشته است. در همین رابطه مدیرکل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان‌غربی می‌گوید که بارش‌های مناسب باعث شده تا ۱۰۲ جزیره آذربایجان‌غربی هم از نظر پوشش گیاهی آب‌انبار و وحوش در وضعیت مناسبی قرار گیرند.سعید شهند با بیان این‌که بارش‌های خوب بهاره موجب ذخیره آب مناسب، رشد گیاهان و بوته‌های علفی در جزایر دریاچه ارومیه شده، ادامه می‌دهد: «هم‌اکنون ۱۸ آب‌انبار در جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه برای تأمین آب مورد نیاز حیات‌وحش ساکن به اندازه کافی آب ذخیره شده دارند. این اقدام از طریق آب‌انبارها و سطوح شیبدار موجود در جزیره انجام شده تا در ایام تابستان و پاییز آینده مورد استفاده وحوش قرار گیرد.»
وی تصریح می‌کند: «تا یک ماه آینده تصفیه‌خانه فاضلاب شهری ارومیه در بخش سوم به اتمام خواهد رسید و نزدیک به ۵۱ میلیون متر‌مکعب آب سالانه از این تصفیه‌خانه به دریاچه ارومیه سرازیر می‌شود.»دریاچه ارومیه با ۵۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت، گنجایش ۳۵ میلیارد متر مکعب آب دارد که از رودخانه‌های استان‌های کردستان، آذربایجان‌غربی و آذربایجان‌شرقی و چشمه‌های جوشان کف دریا تأمین می‌شود.

وعده‌هایی که حال دریاچه را خراب کرد
کاهش تراز دریاچه ارومیه از اواخر دهه ۱۳۷۰ آغاز و با بی‌توجهی مسئولان در دوره‌های مختلف، آن را به یک مشکل زیست‌محیطی بزرگ تبدیل کرد.هرچند متخصصان این حوزه از اوایل دهه ۸۰ نسبت به خشک‌شدن دریاچه هشدارهای زیادی دادند اما مسئولان وقت سازمان حفاظت محیط‌‌زیست چنان به این حرف‌ها بی‌توجه بودند که انگار اصلا صدایی نمی‌شنوند.طرح انتقال آب از جنوب آذربایجان‌غربی به دریاچه ارومیه تحت عنوان یک بسته و شامل چند پروژه مختلف از اواخر سال ۱۳۹۴ ارائه و با شعار بهره‌برداری تا سال ۱۳۹۷ توسط مسئولان وقت کلید خورد. وعده‌های پوشالی‌ای که با ازبین‌بردن زمان، چندهزار میلیارد بودجه را نیز هدر داد تا حال دریاچه هر روز بدتر از دیروز، نحیف‌تر و کم‌رمق‌تر شود.متاسفانه برنامه‌ها و طرح‌های مسئولان قبلی، چند سالی دست به دست شد و درنهایت برنامه‌ها روی کاغذ ماند و قول‌ها به وعده تبدیل شد تا مشخص شود نمی‌توان به احیای دریاچه امیدوار بود.در کنار عملی‌نشدن وعده‌ها، کاهش چشمگیر تراز دریاچه ارومیه در اواخر دهه ۹۰، مردم را نسبت به تمام هزینه‌ها و آنچه که برای احیای دریاچه در بوق و کرنا کرده بودند، بدبین کرد.

برخورد با برداشت‌های غیرمجاز
در سال‌های اخیر به‌دلیل کاهش نزولات آسمانی، بهره‌برداری بی‌رویه از آب‌های سطحی و زیرزمینی، ساخت سدهای مخزنی، افزایش دمای هوا و تبخیر بیش از حد، دریاچه ارومیه با بحران کم‌آبی روبه‌رو شده است.در پی انتشار برخی تصاویر مبنی بر برداشت‌های غیرمجاز از کانال انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه، حالا شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان‌غربی اعلام کرده در گشت‌های مشترک امور منابع آب نقده، اداره محیط‌زیست و نیروی انتظامی این شهرستان، برداشت‌کنندگان غیرمجاز از کانال انتقال آب سد کانی‌سیب شناسایی و مراتب صورتجلسه و برای انجام مراحل قانونی به مراجع قضایی ارجاع شده است.همچنین گشت‌های مشترک همه‌روزه نسبت به رصد برداشت‌های غیرمجاز آب از کانال انجام می‌گیرد.طرح انتقال آب از سد کانی‌سیب به دریاچه ارومیه که در محدوده جنوب استان آذربایجان‌غربی و در شهرستان پیرانشهر و نقده واقع شده به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های احیای دریاچه ارومیه جهت مهار و تنظیم ۷۱۳میلیون مترمکعب و انتقال سالانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه محسوب می‌شود.

رهاسازی ۱۵۰میلیون مترمکعب آب از سد بوکان
سد بوکان یکی دیگر از تامین‌کنندگان آب دریاچه ارومیه به‌شمار می‌آید و به گفته مدیر منابع آب شهرستان بوکان، از حدود یک‌ماه پیش عملیات رهاسازی ۱۵۰میلیون مترمکعب آب از این سد به سمت دریاچه آغاز شده است.
عباس عباسی با بیان این‌که عملیات رهاسازی آب سد بوکان به پیکره دریاچه ارومیه در راستای برنامه‌های مدیریت منابع و مصارف سدهای مخزنی حوضه آبریز دریاچه از اواسط اردیبهشت‌ماه آغاز شده و همچنان ادامه دارد، به جام‌جم می‌گوید: «این کار براساس ابلاغ مدیریت منابع آب ایران و با هدف تأمین بخشی از نیازهای زیست‌محیطی دریاچه انجام می‌شود.»
در راستای احیای دریاچه ارومیه تنها از سال آبی ۹۴ ــ ۹۳ تا پاییز سال ۹۹ بیش از شش‌میلیارد و ۱۵میلیون مترمکعب آب از سدهای اقماری به سمت این دریاچه رهاسازی شد.از پروژه انتقال آب کانی‌سیب هم که اسفند ۱۴۰۱ با اعتبار ۳۵هزار میلیارد ریال افتتاح شد، در مرحله نخست ۳۰۰میلیون مترمکعب آب از دریاچه سد کانی‌سیب در پیرانشهر به سمت دریاچه رهاسازی می‌شود.