کتاب فقط کتاب نیست

کتاب و کتابخوانی از این بابت با نوزایی ایران و نهضت ساختن ایران بر اساس شالوده تفقه و آگاهی اسلامی و پیکره زنده تخصصی در وجوه گوناگون هستی اجتماعی مرتبط است. بدون علم بومی، بدون دانش تحت نگاه و تفسیر اسلامی، انقلاب اسلامی به آرمان استقلال و آزادی از قید سلطه و عدالت و پیشرفت دست نمی‌یابد. با جهل و نگاه بوروکراتیک، آفاق عظیم انقلاب فتح‌شدنی نیست. کتاب‌ها، باید تجلی کار سترگ و پژوهش‌کردن و ارائه راه‌حل در ارتباط با پرسش‌های جدی ما باشد، چه در قلمر و فلسفه سیاست و فلسفه حکمرانی، چه اقتصاد عدالت‌محور و پیشرو‌، چه تحول تکنولوژیک یا جامعه‌شناسی بومی و چه مسائل جهانی و...

لمس کتاب در جشن کتاب
اندیشیدن به نمایشگاه کتاب، تبدیل به یک فرصت یگانه سراسری ارتباط عمومی مردم با کتاب شده است. این یک حضور و گردهم‌آمدن گسترده‌ واقعی فرهنگی است و البته خوب است همزمان در شهرستان‌ها و حتی روستاها سازماندهی شود و نمایش کتاب دست‌کم به حضوری زنده و مستمر و ملموس ولو در مقیاس کوچک، در اکناف دوردست ایران تبدیل شود. خود لمس کتاب در جشن کتاب می‌تواند برای عامه مردم جذاب و در حکم یک آشنایی زنده‌تر با کتاب باشد. نمایشگاه نیز فرصتی برای اندیشیدن به کتاب، یک مشارکت جمعی برای ارتقای نسبت ما با کتاب‌، یک مجال برای مرور دستاوردها، جنبه‌های امیدوارکننده‌، واکاوی راه‌های بهبودی رابطه ما و کتاب، عمیق‌تر اندیشیدن به علل آسیب‌ها در بستر علل تاریخی، وضعیت اجتماعی و فرهنگی و مشکلات اقتصادی و سیاسی کتاب‌نخوانی است. درک معضلات مردم برای کتاب‌هایی که نسبت به ارزش خود گران نیستند اما خریدشان از توان مردم عادی خارج است، امری لارم محسوب می‌شود که چاره‌ای برایش باید بیندیشیم و نقد بی‌کفایتی نهادهای مسئول در پیداکردن راه‌حل‌های کارآمد برای تبدیل مطالعه با امر لازم برای ارتقای کار و دانش و رشد شغلی هم هرچند نامطبوع به نظر برسد، مفید است. ما باید با دیدی انتقادی برای درک صحیح کتاب‌نخوانی، به وضع خود تمرکز کنیم. وضع ما، وضع انقلابی است که نه در حرف و نه در شعر و رؤیا و احساسات، بلکه در مبنای جهان‌بینی و ضرورت اجتماعی‌اش، در واقعیت روزمره‌ تکاپویش برای دگرگونی و طرح‌افکنی نو، نیازمند بوده که رستاخیز علمی و‌ تحقیقی و نظریه‌پردازی و ‌گفت‌وگوهای چالشی علمی را صورت‌بندی کند و انقلابی علمی صورت گیرد. انقلاب اسلامی، خود یک نوزایی اصیل بوده و امید تغییر در ساختارها به معنی جست‌وجوی جدی در همه زمینه‌ها است و این یعنی نگارش آثار چالشی و پژوهشی و تولید کتاب‌های علمی درباره هر وجه زندگی ما، درباره ساختن یک واشر با دانش بومی تا موتور هواپیما درباره یک ویروس بومی تا تولید یک گیاه نایاب، کتاب پژوهشی درباره بررسی جامعه‌شناسانه کودک‌سالاری تا در خصوص نقش صرافی‌ها و بانک‌ها در بحران پولی.... از یاد نبریم که ما برای ساختن ایران نیازمند صدها کتاب درباره تغییر ساختار اقتصادی، اجزا و مسائل آن هستیم. در هر زمینه زنده دیگر، از صنعت تا شعر و سینما و کشاورزی و بوروکراسی کنونی و‌ آفات‌ مجلس مقننه و مسائل قوه قضاییه و... ما نیاز به آثاری تخصصی و راهگشای کاستی‌ها و نفی سدها داریم. اما دیدگاه متحجر مدیریتی، راه گفت‌وگوی انتقادی را می‌بندد و گسست از مسائل زنده زندگی، البته کتاب‌ها را بی‌روح می‌کند و خواننده رغبت خواندنش را از دست می‌دهد. بیایید در عرصه‌های گوناگون مسأله را بازخوانی کنیم:

ادبیات داستانی
چرا داستان‌نویسی در ایران، رشد عالی نداشته و ندارد؟ رمان‌ها برای آن‌که ماندگار باشد و داستان‌نویسی ما در آفرینشی ارجمند تداوم داشته باشد، به مبناهای مهمی نیازمند است. رمان، خود زندگی است. باید اجتماع پرتکاپو و جامعه زنده و رخدادها مترقی و نیازمند روایت نو وجود داشته باشد. بدون این هرگز، آن یک، رونق داستان‌گویی به مثابه امر اجتماعی به کف نمی‌آید.یک جامعه در حال بیداری و جهد و حرکت و ساختن و کشمکش و ماجرای و امید و‌ ظهور نو به نو رخدادهای تکان‌دهنده و قهرمانی، چیزی برای روایت زنده و تأثیرگذار نیاز دارد . فضای شکوفایی اجتماعی رمان، وجود امکانات مادی و معنوی نشر، جامعه‌ای باسواد، آزاداندیشی، قانونمندی و حقوق حداقلی ملت آزادی بیان و عدم دیکتاتوری و شور آگاه‌شدن در ملتی است که دوست دارد بداند و بفهمد و آینه‌ای راستگو برای بیان چالش‌های انسانی و اجتماعی داشته باشد. ظهور نویسندگان نخبه، در یک دوران مهم است، همان استعدادهای شکوفنده و مستقل، رها از تقلید و روحیه چاکری اجنبی، دارای خلاقیت وعشق به حقیقت و رها از بغض‌های نادادگرانه اجتماعی و اصلاح‌گر و مخالف ظلمات، با احساسات غنی‌ انسان‌دوستانه و دارای حسن نیت و... اینها مهم است.ممکن است گفته شود در غرب نویسندگان فراوانی پدید آمدند و کتاب‌هایی نوشتند که مشحون از احساسات پوچ‌گرانه بوده و خود، دارای مشکلات شخصیتی بوده‌اند.... این درست است و البته معنایی دارد. اول آن که اینان بسیاری پوچی‌های راستین در جامعه مدرن را ترسیم کرده‌اند. ثانیا تجربه زیسته و احوال درونی و کشمکش‌های درونی این آثار و نیت افشای تاریکی‌های جامعه غرب مهم است. در آخر باید گفت جهان شیطانی برای نویسندگان و آثار شیطانی فضای مناسب می‌آفریند که بنویسند و منتشر کنند اما جهان عقب‌مانده کلا در سطحی از زندگی سیاسی و سلطه عقب‌ماندگی قدرت می‌زید که روایت دچار اشکال شده، مطالعه بی‌اهمیت می‌شود، راه‌های بیان بسته است، امکانات مادی هم وجود ندارد، مخاطب علاقه‌مند با حس ضرورت مطالعه، هم تربیت نشده و سیستم هم نیازی نمی‌بیند به گسترش کتابخوانی به مثابه امر ضروری فرهنگی دارای نتایج ملموس در اداره جامعه یاری برساند. اما استمرار شکوفایی نوشتن و نشر کتاب، نیازمند یک ساختار پیشرو و ریشه‌دار است.

کتاب‌هایی که منتظر آنها هستم
من خود مشتاقانه برای نمایشگاه کتاب امسال منتظر انتشار سه کتاب از دوستانم بوده‌ام که اتفاقا همسویی فکری ندارند اما در سرشت‌ کار اصیل مشترکند:

۱. اثر گرانمایه دکتر عبدالکریم رشیدیان، شارح معتبر فلسفه غرب، درباره معرفی جامع ژاک دریدا که سال‌هاست برای روایتی ویژه و خودبیانگر کار فرساینده مطالعه و تدبر بر همه آثارش را به پایان برده و چون دیگر آثارش درباره هایدگر و هوسرل و ترجمه کانت و فرهنگنامه پسامدرن و از مدرنیسم تا پسامدرنیسم باید کاری سترگ باشد و محصول عمل خودپو و غیرتقلیدی.

​​​​​​​۲. کار باورنکردنی و ۷۸ جلدی فرهنگ‌نامه اسارت و آزادگان که گنجینه عظیم رویداد مقاومت در اسارت اردوگاه‌های صدام است و ذخیره عظیم برای فیلم‌های سینمایی، جامعه‌شناسی اصیل و مستقل بومی، انسان‌شناسی اسارت و‌ جامعه‌شناسی ایرانی/ اسلامی است و محصول عمری کار ایثارگرانه ده‌نمکی و خرج همه درآمد سینمایی‌اش در این راه بوده است و همراه آن کار باورنکردنی ده‌هاساله او که همه درآمدش را صرف آن کرده و تیم بزرگ دسته‌بندی‌کننده فیش‌هایش براساس طراحی او، یاری‌اش داده و آن جوامع روایی بی‌نظیر است که ۴۰ جلدش مجوز گرفته، تا ۲۰۰ جلد طراحی شده و یک مکاشفه مفهومی در ابعاد معجزه‌آسای مفاهیم در بی‌کرانه هدایت روایی است و با تمام حسدها به‌عون‌ا... کار تداوم داشته و برکت عمرش باورکردنی نیست. من مجلدات تاریخ نبوت، کتاب بسم‌ا... ... کتاب صلوات، کتاب رؤیا و ... را دیده‌ام. تولید این آثار انقلابی و دینی از ثمرات انقلاب و رهاشدگی و برکات قیام لله است و نشان می‌دهد آزاداندیشی به‌ویژه در قلمرو علمایربانی چه نتایج عظیمی به بار می‌آورد.