گروگانگيري‌هاي شيشه‌اي

براساس آمار اعلامي از سوي حميدرضاصرامي، مديرکل سابق دفتر تحقيقات و آموزش ستاد مبارزه با موادمخدر در حال حاضر چهار ميليون و ۴۰۰هزارنفر مصرف‌کننده مستمر و غيرمستمر در کشور وجود دارد که با بُعد خانوار آنان، حدود ۱۵ميليون نفر از جمعيت کشور به صورت روزمره با دغدغه و نگراني در عرصه موادمخدر مواجه هستند. نگراني که هربار به شکل‌هاي مختلف مانند توهم و بدبيني، گروگانگيري اعضاي خانواده و قتل آنان يا ديگران توسط فرد معتاد خود را نشان مي‌دهد. موضوعي که در تعطيلات امسال هم تکرار شد و دو پرونده گروگانگيري خانوادگي را رقم زد.

گروگان‌گرفتن مادر
هنوز یک هفته از آغاز سال نو ۱۴۰۲ نگذشته بود که خبر یک مورد گروگانگیری در یکی از محلات شهر اصفهان به فرمانده یگان ویژه استان اصفهان مخابره شد. حادثه مربوط به جوان معتاد ۳۰ ساله‌ای بود که سال‌ها شیشه مصرف می‌کرد و حالا چاقویش را زیر گلوی مادرش گذاشته بود و او را با خشونت زیادی تهدید به قتل می‌کرد. جو منطقه به‌هم ریخته بود و هر لحظه امکان داشت جوان معتاد مادرش را به قتل برساند. پس از اعلام خبر، دو تیم از واحد نوپو به همراه شش تیم خودرویی و موتوری گشتی سطح‌محور خود را به محل حادثه رساندند. تا زمانی که پلیس خود را به محل برساند، جوان معتاد مادرش را مورد ضرب و شتم قرار داده و او را زخمی کرده بود. دقایقی بعد پلیس در محل حادثه مستقر شد و چند بار سعی کرد با صحبت کردن جوان معتاد را قانع کند تا از اعمال خشونت دست بردارد اما جوان گروگانگیر حاضر به تسلیم شدن نبود و مدام تهدید می‌کرد که اگر به او نزدیک شوند، مادرش را به قتل می‌رساند. در نهایت وقتی پلیس متوجه شد جوان معتاد قصد تسلیم شدن ندارد، با استفاده از فنون شخصی او را زمینگیر و مادر ۶۰ ساله‌اش را رهاسازی کردند. مادر زخمی به بیمارستان و گروگانگیر معتاد هم پس از دستگیری تحویل مراجع قضایی شد.

گروگانگیری به خاطر توهم
در ماجرای دیگری که در تعطیلات نوروز امسال رقم خورد، مردی در کرج بعد از مصرف شیشه و بر اثر توهم ناشی از آن سه عضو خانواده‌اش را گروگان گرفت. بعد از این تماس تیمی از ماموران راهی محل شدند. باوجود تلاش چندساعته کارآگاهان و کارشناسان اورژانس اجتماعی برای دعوت متهم به آرامش و منصرف کردن او از این اقدام اما به دلیل مصرف روانگردان تلاش‌ها نتیجه‌بخش نبود و همچنان اقدام به تهدید قتل گروگان‌ها در صورت عدم ترک محل از سوی پلیس می‌کرد. در ادامه ماموران با رعایت نکات ایمنی در یک عملیات غافلگیرانه وارد عمل شده و متهم را بدون این‌که بتواند عکس‌العملی از خود نشان دهد، دستگیر کردند.

گروگان گرفتن همسر و چهار فرزند
۹ آذر سال ۱۳۹۰ بود که زن جوانی در حالی‌که بسیار مضطرب و نگران به نظر می‌رسید با صدایی لرزان با مرکز فوریت‌های پلیسی منطقه رباط‌کریم تماس‌ گرفت و گفت شوهر شیشه‌ای‌اش قصد دارد او و چهار فرزندش را به قتل برساند. خانه زن در روستایی در حوالی رباط‌کریم بود و پس از تماس او، ماموران کلانتری منطقه خود را به محل حادثه رسانده و مشاهده کردند مجید، پدر شیشه‌ای خانواده سلاح گرم به دست داشته و هر لحظه ممکن بود فاجعه جنون‌آمیزی را رقم بزند. ماموران پس از ورود به صحنه ابتدا تلاش کردند با صحبت و مصالحه قضیه را فیصله دهند اما مجید تهدید کرد که اگر کسی وارد خانه‌اش شود، اعضای خانواده‌اش را قتل‌عام خواهد کرد. با این تهدید، گروهی از ماموران یگان ویژه و پلیس آگاهی به محل آمدند و خانه مجید را دور تا دور محاصره کردند. سلاح مرد معتاد تک‌لول ساچمه‌ای بود و متخصصان می‌دانستند مرد معتاد می‌تواند با آن سلاح تهدیدش را عملی کند. مجید به‌شدت خشمگین بود. او نه حاضر به تسلیم خودش بود و نه تصمیم داشت زن و چهار فرزندش را آزاد کند اما این پایان کار نبود. ماموران گفت‌وگو با مجید را آغاز کردند و در حالی‌که هر لحظه انتظار می‌رفت دیوارهای خانه مرد معتاد از خون زن و فرزندانش رنگین شود، دو ساعت گفت‌وگوی ماموران با مرد معتاد سرانجام جواب داد و او اجازه داد تا زن و فرزندانش از خانه خارج شوند. دقایقی پس از آزادی آنها، مجید توسط ماموران دستگیر شد و در بازجویی‌ها گفت از مدت‌ها قبل قرار بود دخترم با برادرزاده‌ام ازدواج کند اما من به خاطر مواد مخدر به زندان افتادم. بعد از آزادی فهمیدم برادرزاده‌ام از ازدواج منصرف شده و مطمئن هستم دخترم و زنم کاری کرده‌اند که او منصرف شود. برای همین تصمیم گرفتم آنها را با سلاح گرم بکشم. برایم عجیب است که همسرم چطور توانست از غفلتم سوء‌استفاده کرده و با پلیس تماس بگیرد.

تله مرگ زن و شوهر معتاد برای پیرمرد
گاهی مشکلات ایجادشده توسط معتادان با صحبت و گفت‌وگو حل و فصل نمی‌شود و داستان رنگ مرگ به خود می‌گیرد. سال۱۳۹۹ بود که پسر جوانی به پلیس مراجعه کرد و گفت پدر ۶۶ساله برج‌سازش که خیر هم بود، به طور ناگهانی ناپدید شده است. با این خبر، پلیس جست‌وجو و بررسی‌ها را برای یافتن او آغاز کرد. در ادامه تحقیقات، ماموران گشت فرودگاه امام خمینی(ره) به یک خودروی۲۰۶ مشکوک شدند و پس از مدتی، تعقیب و گریز پلیس راننده خودرو و زن جوانی که کنارش نشسته بود را متوقف کردند. ماموران در بازرسی از صندلی عقب، جسد پیرمردی را دیدند اما راننده جوان ادعا کرد او پدرش است. جسد به پزشکی‌قانونی منتقل و مشخص شد متعلق به همان پیرمرد خیر است. زن و شوهر جوان بازداشت شدند و در اعترافات خود گفتند پیرمرد را برای اخاذی از خانواده‌اش به گروگان گرفته بودند. پرونده مرد جوان ۳۵ساله و همسرش به دادگاه رفت و او در جایگاه متهم گفت: «به دلیل اعتیاد بیکار شده بودم و هیچ پولی در بساط نداشتم. آن پیرمرد خیر مدتی به ما کمک می‌کرد و آخرین بار زنم از او خواسته بود تا پول بدهد و مرا در کمپ بستری کند. قرار بود مرا به کمپ ببرند که نقشه گروگانگیری به ذهنم رسید. وقتی سوار ماشین شدیم، با چاقو پیرمرد را تهدید کردم و بعد از بستن دست و پایش، او را روی صندلی عقب انداختم. سپس رمز کارت عابرش را خواستم تا حسابش را خالی کنم. چند پتو هم روی سرش کشیدم تا سرو صدا نکند. در ادامه نیز قصد داشتم سر فرصت با خانواده‌اش تماس بگیرم و از آنها در ازای آزادی پیرمرد اخاذی کنم. وقتی به قم رسیدیم با همسرم به رستوران رفتیم و با کارت پیرمرد صورتحساب را پرداخت کردیم، بعد هم در ماشین خوابیدیم. صبح روز بعد وقتی سراغ پیرمرد رفتیم، دیدیم جانش را از دست داده است.»
همسر مرد معتاد اما زیر بار اتهام مشارکت در قتل نرفت و گفت او و همسرش هر دو معتاد هستند و قرار بود به کمپ بروند اما شوهرش نقشه گروگانگیری را کشید و با این نقشه پیرمرد جانش را از دست داد. زن معتاد گفت بعد از این‌که متوجه مرگ پیرمرد خیر شدند، او با شوهرش مشاجره کرده و قصد پیاده شدن از ماشین را داشته که ماموران گشت فرودگاه به آنها مشکوک شده و دستگیرشان کرده‌اند. وکیل اولیای دم هم گفت آنها با تزریق آمپول بیهوشی مرگ پیرمرد را رقم زده‌اند و دروغ می‌گویند.
در پایان جلسه، مرد معتاد به قصاص و همسرش به خاطر معاونت در قتل به ۲۵ سال زندان محکوم شدند. همچنین قضات دادگاه هرکدام از متهمان را به خاطر مشارکت در آدم‌ربایی به هشت سال زندان و به جرم سرقت از قربانی به ۱۵ ماه زندان محکوم کردند.

گروگان گرفتن خواهر
اسفندماه ۱۴۰۰ هم رامهرمز استان خوزستان شاهد گروگان گرفتن یک خواهر توسط برادر معتادش بود که از مدت‌ها پیش زندگی را به دلیل اعتیاد خود به کام اعضای خانواده‌اش زهر کرده بود. هیچ‌کدام از اعضای خانواده مرد معتاد از شر آزار و اذیت‌های او در امان نبودند و وقتی به خانه می‌آمد، آه از نهاد همه بلند می‌شد. پدر و مادر بارها تلاش کرده بودند پسرشان اعتیادش را ترک کند اما تلاش‌های‌شان هر بار به در بسته خورده بود. روز حادثه اما با تمام روزهای دیگر فرق داشت و پسر معتاد خانواده خواب شومی برای آنها دیده بود. او آن روز، موادمخدر مصرف کرده بود و ناگهان با پدر و مادرش درگیر شد. در حالی‌که والدینش وحشت کرده بودند، پسر معتاد سلاحی از جیبش درآورد و آن را به سمت خواهر بزرگ‌ترش گرفت و شروع به تهدید کرد و گفت اگر کسی به او نزدیک شود، به سمت خواهرش شلیک می‌کند. درحالی‌که پسر معتاد خواهرش را به گروگان گرفته بود، پدر و مادرش موفق شدند با پلیس تماس بگیرند و از آنها درخواست کمک کنند. با حضور ماموران پلیس در محل حادثه، آنها ابتدا تلاش کردند با گفت‌وگو و مذاکره جوان معتاد را متقاعد به تسلیم شدن کنند اما وقتی دیدند تلاش‌های‌شان راه به جایی نمی‌برد، با یک اقدام غافلگیرکننده پسر معتاد را خلع‌سلاح و بازداشت کردند. در بازرسی از گروگانگیر، یک قبضه سلاح کمری با ۱۵فشنگ مربوط به آن از جوان معتاد کشف شد.

توهمات شيشه‌ای و انتقام‌های عجيب

محمد غمخوار - کارشناس ارشد جرم‌شناسي
درخصوص گروگانگیری معتادان دو نکته قابل بررسی است. اولین نکته اعتیاد فرد گروگانگیر و نقش مصرف موادمخدر در ارتکاب جرم است و نکته بعدی جرم گروگانگیری است. بررسی پرونده این مجرمان نشان می‌دهد اکثر قریب به‌اتفاق آنها به ماده مخدر شیشه اعتیاد داشته و بر اثر توهم یا همان عوارض مصرف شیشه اقدام به این کار می‌کنند. شیشه از طریق تسهیل آزادسازی دو نوع ماده شیمیایی در مغز به‌نام «دوپامین» و «نوراپی نفرین» باعث برانگیختگی سیستم عصبی مرکزی می‌شود. در دوزهای پایین، شیشه باعث افزایش هوشیاری شده و گرسنگی و خستگی را از بین می‌برد. در دوزهای بالاتر باعث ایجاد سرخوشی و نشاط شدید می‌گردد و در دوزهای خیلی بالا ممکن است ایجاد پارانویا و رفتارهای عجیب و غریب نماید. با مصرف شیشه، قلب تندتر کار کرده و ضربان آن افزایش می‌یابد. این روند فشار خون فرد را افزایش داده و درجه حرارت بدن وی را نیز بالا می‌برد. هذیان‌هایی که بر اثر مصرف مت‌آمفتامین بروز می‌کند، می‌تواند انواع بسیار متفاوتی داشته باشد. شاید بتوان گفت شایع‌ترین آنها، احساس خطر از جانب اطرافیان، احساس تحت تعقیب قرار گرفتن و خیانت همسر است. این افراد به نوعی تصور می‌کنند اطرافیان‌شان به دنبال ضربه زدن به آنها هستند و با دیدن صحبت‌های اعضای خانواده فکر می‌کنند آنها در حال کشیدن نقشه‌ای علیه او هستند. بر اثر توهم ناشی از مصرف شیشه، فرد هر اتفاق ناگواری که در زندگی‌اش رخ دهد را نتیجه نقشه اطرافیان تصور می‌کند. گاهی نیز ادعا می‌کنند صدایی در گوش‌شان می‌پیچیده که او را از توطئه اعضای خانواده‌‌اش آگاه می‌کرده است. این معتادان برای انتقام از توطئه خانوادگی، تصمیم به حذف آنها می‌گیرند که گاهی گروگانگیری مقدمه آن است که با دخالت پلیس از اتفاقی ناگوار جلوگیری می‌شود. همان‌طور که در ابتدا اشاره شد به این موضوع از دو جنبه باید توجه کرد. بعد از بررسی نقش اعتیاد، توجه به جرم گروگانگیری قابل طرح و بررسی است. گروگانگیری جرمی است که با هدف واداشتن شخص ثالثی به انجام یا انجام ندادن کاری از دیرباز مورد توجه مجرمان بوده است. آزادی تن از جمله حقوق عادی هر زن و مرد است، که در تمامی نظام‌های حقوقی و اندیشه‌های سیاسی مورد پذیرش و احترام قرار گرفته و برای نقض آن ضمانت اجراهای کیفری شدیدی پیش‌بینی شده است. ازجمله جرم‌هایی که باعث بر تعرض به آزادی جسمانی اشخاص، باعث صدمات شدید جسمی و روحی به آنان می‌شود، گروگانگیری است. قانونگذار برای این جرم مجازات سنگینی را درنظر گرفته است و براساس ماده۶۲۱ قانون مجازات اسلامی، هرکس به قصد مطالبه وجه یا مال یا به قصد انتقام یا به هر منظور دیگری به عنف یا تهدید یا حیله یا به هر نحو دیگر شخصا یا توسط‌ دیگری شخصی را برباید یا مخفی کند به حبس از پنج تا ۱۵ سال محکوم خواهد شد در صورتی که سن مجنی‌علیه کمتر از ۱۵ سال تمام باشد یا‌ر بودن توسط وسایل نقلیه انجام پذیرد یا به مجنی‌علیه آسیب جسمی یا حیثیتی وارد شود، مرتکب به حداکثر مجازات تعیین شده محکوم خواهد شد‌ و در صورت ارتکاب جرایم دیگر به مجازات آن جرم نیز محکوم می‌شود. خانواده افراد معتاد به شیشه باید به توهمات بیشتر توجه کنند. این توهمات قابل درمان است. توهم و هذیان، نشانه‌های اختلال شدید در عملکرد مغز هستند. در مواقع بروز هذیان لازم است مصرف مواد محرک به سرعت قطع شود و بیمار مورد درمان قرار گیرد. تداوم وجود هذیان و توهم موجب افزایش آسیب به مغز می‌شود.
آن‌طور که کارشناسان ترک اعتیاد می‌گویند، در بیشتر مواقع، بیمار توهمی یا هذیانی برای کنترل بهتر و ارائه خدمات پزشکی، نیاز دارد که در بیمارستان بستری شود. هذیان و توهم در تمامی بیماران وابسته به شیشه دیده نمی‌شود. میزان حساسیت مغز بیماران مختلف به مصرف شیشه متفاوت است. بعضی از افراد حتی با یک بار مصرف شیشه دچار توهم یا هذیان می‌شوند اما در برخی دیگر حتی با سال‌ها مصرف شیشه، این عارضه به وجود نمی‌آید. عده بسیار محدودی نیز بعد از شروع به درمان در همان ابتدا به علت تغییر مغز، در مسیر ترمیم خود دچار این عارضه می‌شوند. خوشبختانه درمان‌های بسیار قوی برای کنترل این عارضه وجود دارد. قطع مصرف شیشه حتی ظرف چند روز نیز می‌تواند این عارضه را کنترل نماید. در صورت ادامه پرهیز از مصرف شیشه، احتمال بازگشت این عارضه نزدیک به صفر خواهد بود.