تئاتر بهترین روزهای خود را از دست داد

سال ۹۶؛ پایانی بر تعطیلات نوروزی تئاتر
گرچه این اتفاق میمون و مخاطب‌پسند به واسطه نبود برنامه‌ریزی مناسب آن سال‌ها آن‌گونه که باید فراگیر نشد، اما به عنوان یک ایده در ذهن مسئولان باقی ماند، پرورانده شد و در نهایت سال ۱۳۹۵ به بارنشست.با آن‌که اولین اجراهای نوروزی تئاتر به آغازین سال‌های دهه ۹۰ و اجرای دو نمایش «نصرت خانم، مادرم و نوروز» کاری از امیر دژاکام و «قصه بخت کار» داوود فتحعلی بیگی آغاز شد اما توجه جدی به شعار «تئاتر در نوروز تعطیل نیست» بی شک به سال ۹۵ باز می‌گردد. در آن سال اداره کل هنرهای نمایشی، ۷ فروردین ماه، به عنوان روز ملی هنرهای نمایشی به شورای عالی انقلاب فرهنگی پیشنهاد و در جلسه ۷۸۳ این شورا در تاریخ ۲ شهریور ماه ۱۳۹۵ تصویب شد. با این تدبیر، از سال ۹۶ پرونده تعطیلی نوروزی سالن‌های تئاتر به طور کامل بسته شد و حلقه‌های زنجیر ۱۲ ماه تئاتر بعد از حدود یک قرن حیات تئاتر معاصر در ایران به هم متصل شد.در اولین سال اجراهای نوروزی، ۱۵ نمایش سالن‌های تئاتر دولتی را درنوردیدند. آغازین گام را سیدعظیم موسوی با اجرای نمایش «خواستگاری» در سوم فروردین ماه ۱۳۹۶ در سنگلج برداشت.بعد از آن، «بازار عاشقان» کاری از هادی مرزبان از هفتم فروردین در تالار وحدت، «چمدان» به نویسندگی و کارگردانی فرهاد آئیش از هشتم فروردین ماه در سالن اصلی تئاتر شهر، «ساعت بیست» به کارگردانی سید‌علی موسویان از پانزدهم فروردین ماه در چهارسو، « استثنا و قاعده» به کارگردانی سعید میرزایی در پلاتو اجرا، «شلتر» در سالن قشقایی، «موش تا موش» به کارگردانی رامین کهن در تالار هنر، «سایه به سایه» به کارگردانی داوود فتحعلی‌بیگی، «جادوگر کوچولو» فریبا دلیری و «نذار این خواب تعبیر بشه» به کارگردانی کیانوش احمدی در پردیس تئاتر تهران روی صحنه رفتند و موجی از مخاطبان را با خود به همراه آوردند. 

 ورود سالن‌های خصوصی به عرصه فعالیت نوروزی
در سال ۹۷، ابتکار «تئاتر در نوروز تعطیل نیست» رونق دو چندان گرفت و با ورود نهادها و سازمان‌های فرهنگی و هنری، و نیز استقبال سالن‌های نمایشی خصوصی، هنرمندان فرصت بهتری برای رونمایی از آثارشان در ایام نوروز پیدا کردند.در این سال، مجموعه تئاتر شهر میزبان سه اثر نمایشی «فتوحات گلشیری» به کارگردانی یوسف پاپیری در تالار چهارسو، «نحس» کاری از تینو صالحی در تالار قشقایی و «دیور» از نوشته‌های هاله مشتاقی‌نیا و کارگردانی آرین رضایی در تالار چارسو شد.در سایر تالارهای دولتی نیز شاهد آثار فاخری در این ایام بودیم؛ تالار وحدت میزبان«کوروش» کاری از پری صابری، تالار حافظ میزبان «آمادئوس» به کارگردانی جواد مولانیا، خانه نمایش میزبان«نظام آباد» به کارگردانی کهبد، تالار هنر میزبان «درای بن» و سنگلج میزبان «جعفرخان از فرنگ برگشته» رحمت امینی و «خواستگاری مهری‌ناز شاهدخت دیار سختستان» کاری از عطاا... کوپال در سنگلج بود.در تماشاخانه‌های خصوصی نیز «خواستگاری» عظیم موسوی، «به مناسبت ورود اشکان» رضا دادویی، «نوروزخوانی» جواد انصافی، «دپوتات» به کارگردانی اتابک نادری و «جنگ کثیف» خشایار پیرعلمی در شهرزاد، «رومئو و ژولیت» به کارگردانی هستی حسینی و مصطفی کوشکی و «شیطونی» به نویسندگی و کارگردانی مهدی کوشکی در تئاتر مستقل، نمایش‌های «مرکب‌خوانی چند جوان دم بخت» به کارگردانی کهبد تاراج و «۲۹ مهر ۹۶» به کارگردانی میلاد نیک‌آبادی در تماشاخانه باران، «غول بزرگ مهربان» به کارگردانی مریم کاظمی در تالار آسمان فرهنگستان هنر و«خروس زری پیرهن پری» به کارگردانی سینا نورایی در ارغنون روی صحنه رفتند.
 
تثبت برنامه حمایتی «تئاتر در نوروز تعطیل نیست»
نوروز ۹۸ را بی‌شک باید سال تثبیت برنامه حمایتی «تئاتر در نوروز تعطیل نیست» بدانیم. سالی که همه مسئولان و دست‌اندرکاران هنری پس از کسب دو سال تجربه، با آمادگی بهتر و برنامه‌ریزی مناسب‌تر خود را برای تعطیلات نوروز آماده کردند.در سال ۹۸ سالن اصلی نمایش «ملاقات» به نویسندگی فردریش دورنمات و به کارگردانی پارسا پیروزفر را بر صحنه داشت.تئاتر مستقل تهران میزبان نمایش «هدیه جشن سالگرد» نوشته افشین هاشمی و کارگردانی مجید فرهاد و «اجازه دارم جیغ بکشم» به نویسندگی رضا افشاری و کارگردانی علی ساسانی‌نژاد بود.تماشاخانه سنگلج از دو نمایش «طریقه حکومت گجرخان» اثر مجید امرایی و احسان ملکی و «وقایع اتفاقیه» کاری از زنده‌یاد شهرام عبدلی میزبانی کرد.از دیگر آثار اجرایی این ایام می‌توان به نمایش کمدی «هوراشیو» اثر جواد مولانیا و «دوست واقعی من تیرکس» به نویسندگی و کارگردانی نیما بیگلریان در عمارت نوفل لوشاتو، نمایش «مرده خور» به نویسندگی عباس نوری‌زاده و کارگردانی یاشار رازپوش و«سرزمین تهی‌سران» اثر روزبه اختری تماشاخانه سپند، «ساعت هشت در کشتی» کاری از مریم کاظمی در تالار هنر، «موش تا موش» اثر رامین کهن در تماشاخانه ملک و «حسنی و ده شلمرود» به کارگردانی سینا نورایی در تماشاخانه ایران تماشا اشاره کرد. 
   
۲ سال تعطیلی و تحولی نوین 
در اواخر سال ۹۸ با ورود ویروس کرونا به کشور و برجسته شدن شعار «در خانه بمانیم» به یکباره تمامی ادارات و اماکن فرهنگی و هنری تعطیل شد. معضلی که در آغازین روزهای سال ۹۹ نیز دامنگیر ایرانیان شد.این شوک عجیب آن هم در سال‌هایی که هنوز پایه‌های حرکت «تئاتر در نوروز تعطیل نیست» مستحکم نبود، گرچه برای برخی از هنرمندان یادآور روزهای تلخ پیش از سال ۱۳۹۵ و  بازگشت دوباره به دوران تعطیلی نوروزی سالن‌های تئاتر محسوب می‌شد، اما با تدابیر اتخاذی از سوی مسئولان و ایده‌های خلاقانه هنرمندان به ناگاه پایه‌گذار تحولی نوین شد که دهه‌های طولانی است مسئولان پیگیرش بودند و آن تغییر رویکرد تئاتر به سمت مردم عام بود. موضوعی که بسیاری در دهه‌های اخیر نسبت به آن گله‌مند بودند و همواره به آن در هیبت یک چالش بزرگ پیش روی هنرمندان یاد می‌کردند.بحران کرونا را بی‌شک می‌توان مقدمه‌ای برای تغییر در اسلوب‌های ارتباطی گذشته هنر نامید. تفکری که تلاش کرد به جای تاکید بر مخاطب خاص و تلاش برای جلب نظر او،  بر اهداف متعالی هنر و مخاطب عام متمرکز شود.این روند در سال ۱۴۰۰ نیز که همچنان با جولان کرونا و تعطیلی تئاتر همراه بود و هنرمندان تلاش داشتند با بهره‌گیری از توان فناوری نوین، در مسیر ارتباط فراگیر هنرهای نمایشی  با عموم مردم از طریق پخش زنده و ضبط شده نمایش‌ها از طریق رسانه‌های رسمی و غیررسمی در فضای مجازی گام بردارند.

 سال ۱۴۰۱ و نوروزی با رونق 
اواخر سال ۱۴۰۰ و با جابه‌جایی تئاتر از گروه ۳ مشاغل تعیین شده توسط ستاد ملی مقابله با کرونا به گروه ۲، صحنه بار دیگر رونق گرفت؛ رونقی که در نوروز نیز به خوبی نمایان بود و مخاطبان شاهد اجراهای بسیار خوبی شدند.  اجرای نمایش «بک تو بلک» اثر سجاد افشاریان که از جذاب‌ترین و پرمخاطب‌ترین آثار نمایشی سال ۱۴۰۰ به حساب می‌آمد، در کنار آثاری چون «فلزات چکش‌خوار» با کارگردانی آرش سنجایی و تهیه‌کنندگی پرویز پرستویی، «بچه»  کارگردانی افسانه ماهیان و بازی فاطمه معتمدآریا و در کنار آنها نمایش «قصه قرن» اثر حامد شیخی که تلاش زیادی داشت تا با تنظیم زمان اجراهایش هم به عنوان آخرین تئاتر قرن ۱۳ و هم اولین تئاتر قرن جدید معرفی شود، نوید رونق خاص به نمایش ایران در سال ۱۴۰۱ داد. از اجراهای جذاب دیگر آغازین روزهای آن سال که با استقبال همراه بود، می‌توان به آغاز اجرای نمایش «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد» هادی مرزبان از ۷ فروردین ۱۴۰۱ و همزمان با روز ملی هنرهای نمایشی، در سالن اصلی مجموعه تئاترشهر اشاره کرد. نمایشی که مرزبان یک دهه برای روی صحنه بردنش تلاش کرد.

زنگ خطری که باید شنیده شود 
هنرمندان تئاتر در حالی سال ۱۴۰۲ را آغاز می‌کردند که نه خبر از کرونا بود و نه صدای اغتشاشات و اعتراضات .در این فضای آرام این انتظار می‌رفت که متولیان هنر تئاتر با برنامه‌ریزی مناسب در مسیر روشن نگاه داشتن چراغ تئاتر، ارتباط بین هنرمند و مخاطبی را که به واسطه تعطیلات زمان بیشتری را برای حضور در سالن‌ها داشتند، مستحکم کند. هرچند در کمال ناباوری سالن‌های دولتی از اجرا شانه خالی کردند تا این‌بار هم بار کم کاری متولیان تئاتر بر دوش سالن‌های خصوصی بیفتد. سالن‌هایی که با حمایت و سرمایه‌گذاری هنرمندان علاقه‌مند به تئاتر راه‌اندازی شده و در این سال‌ها که چالش‌های زیادی چون کرونا، اغتشاشات، اعتراضات و ... بر پیکره هنر صدمات جدی وارد می‌کرد، همواره در خط مقدم حضور و پیشقدم ظاهر شده بودند.نوروز امسال نیز همزمانی ماه رمضان با نوروز دلیل شده بود تا بیشتر گروه‌های تئاتری ترجیح دهند روی صحنه نروند و توقع بر آن بود که سالن‌های دولتی با قدرت‌تر وارد شوند با وجود دست باز در حمایت از گروه‌های تئاتر، باز هم از برنامه‌ریزی شانه خالی کردند تا این‌بار هم هنرمندان علاقه‌مند به صحنه، دل در گرو سالن‌های خصوصی دهند. ویدئو پرفورمنس اتاق خیال، کاری از کامیار شیخ‌الاسلامی اولین نمایشی بود که در اولین روز سال، در سالن بلک باکس ایران مال روی صحنه رفت. پس از این نمایش که تا چهارم فروردین روی صحنه ماند، امیرحسین انصافی «جشن نوروزی کافه ریگولِتو» را با تاکید بر نمایش‌های آیینی ـ سنتی با موضوع نوروز روی صحنه برد. عمارت نوفل‌لوشاتو نیز دو نمایش «چند مرد و چند زن» و «حضور آدم‌ها ممنوع» به کارگردانی حنیف مظفری و تهیه‌کنندگی مسعود والا میزبان علاقه‌مندان تئاتر بود.نمایش «سی و پنج» و  «آوازه‌خوان طاس» در عمارت ارغوان و در کنار آنها ماشین دودی تنها اجرای نمایشی در سالن‌های دولتی (سنگلج) از دیگر نمایش‌هایی بودند که از آغازین روزهای نوروز روی صحنه آمدند.تعداد اندک آثار نمایشی نوروز ۱۴۰۲ و در کنار آن موکول شدن اجراهای سالن‌های نمایش دولتی به ویژه تئاترشهر به پس از تعطیلات نوروزی، زنگ خطر بازگشت به دوران رکود و خاموشی تئاتر در نوروز را به صدا در آورده است.برهه‌ای بسیار مناسب برای اتصال مخاطب با هنرنمایش که بی‌شک متولیان این حوزه باید توجه بیشتری به آن داشته باشند.