روزگار سیاه حیات‌وحش در برف سپید

وقتی برف می‌بارد و تمام کوه و دشت سفیدپوش می‌شود، منظره زیبا و خیره‌کننده‌ای از زمستان به تصویر کشیده می‌شود. از بچه‌ها که با شادی برای دویدن در برف و درست کردن آدم‌برفی لحظه‌شماری می‌کنند گرفته تا بزرگ‌ترهایی که شاکر نعمات خداوندی می‌شوند.

سرمای زمستان و بارش‌هایش منابع آبی را تجدید کرده و زمین را برای سرسبزی دوباره آماده می‌کند. اما در کنار تمام این اتفاقات، بارش برف، گروهی از حیوانات و پرندگان را به مناطق مسکونی اطراف زیستگاه‌شان نزدیک می‌کند که به همین دلیل هر سال سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان متولی حیات‌وحش از مردم درخواست می‌کند مراقب حیوانات بوده و تا حد امکان به صورت دستی به آنها غذا داده نشود. با پیشرفت و گسترش شهرها، انسان‌ها بسیاری از گذرها و محل‌ تردد جانوران را مسدود کرده و امنیت غذایی آنها را با مشکلات زیادی مواجه کرده‌اند. به همین دلیل است که حالا سازمان حفاظت محیط‌زیست و گروه‌های مردمی برای آنها در مناطقی دور از شهرها و روستاها علوفه می‌گذارند تا از نزدیک شدن حیات‌وحش به مناطق مسکونی جلوگیری شود. انسان، عامل بیشترین آسیب و تلفات به ‌گونه‌های حیات‌وحش در روزهای سرد و برفی است. گونه‌های حیات‌وحش گوشتخوار در فصل زمستان به سمت روستاها می‌آیند و همین امر باعث شده تا آموزش و فرهنگسازی در مردم و جوامع محلی، بیشترین نقش را در حفاظت از گونه‌های حیات‌وحش داشته باشد. هر سال و با آغاز فصل سرما و زمستان، مهاجرت عمودی و از بالا به پایین حیات‌وحش رخ می‌دهد. گونه‌های گیاهخوار که قبلا برای به‌دست آوردن علوفه و غذا از ارتفاعات سرد و برفگیر به پایین‌دست مهاجرت می‌کردند، حالا به‌دلیل هجوم انسان به زیستگاه‌های‌شان و احداث خانه و جاده و تردد خودرو، ‌سال‌هاست ترجیح می‌دهند علوفه مورد نیازشان را از روستاهای اطراف مناطق سردسیر به‌دست آورند.
درست به همین دلیل در روزهای سرد و برفی در برخی روستاها و سکونتگاه‌ها، گونه‌هایی از حیات‌وحش مشاهده می‌شوند که به‌دلیل ناآگاهی بسیاری از مردم، مورد صدمه قرار می‌گیرند و تلف می‌‌شوند. دوباره سازمان حفاظت محیط‌زیست همزمان با بارش برف و برودت هوا در بسیاری از استان‌ها، درخصوص احتمال مشاهده گونه‌های حیات‌وحش در نقاط مسکونی هشدار داده است. با این حال کارشناسان معتقدند پرندگان و گونه‌هایی همچون قوچ و میش در این فصل بیشترین آسیب را از جانب انسان می‌بینند و هیچ‌چیز به اندازه آموزش و فرهنگسازی در مورد حیات‌وحش، نمی‌تواند نقش مؤثری در حفاظت از این ‌گونه‌ها ایفا کند.
کارشناس حیات‌وحش معتقد است معمولا در سرمای زمستان، ‌پرندگان بیش از گونه‌های دیگر جانوری آسیب دیده و تلف می‌شوند؛ چرا که برخی مردم آنها را زنده‌گیری می‌کنند. کبک یکی از این پرندگان است. این پرنده نمی‌تواند در برف، زیاد پرواز کند و انرژی‌اش تحلیل می‌رود. پاهای کوتاه هم اجازه راه رفتن زیاد در برف را از او می‌گیرد و مجبور است خود را جایی پنهان کند اما شکارچی‌ها با پیدا کردن ردپا، این پرنده را شکار می‌کنند. شکار کبک که برای مصرف خوراکی انجام می‌شود در اطراف تهران هم دیده می‌شود و بر‌اساس آمارهای منتشر شده، حتی در بعضی روستاها تا ۱۰۰کبک در این فصل شکار می‌شود. بعضی شکارچیان نیز از جست‌وجوی این پرنده برای یافتن غذا در روزهای برفی سوءاستفاده کرده و با ریختن دانه آنها را صید می‌کنند.

رضا نقیلو - کارشناس محیط‌زیست