تابیدن چراغ دانش بر تاریکی‌‎های جهل

در گفت ‎و‎گویی که با سیاوش صفاریان‎ پور داشتیم از انگیزه اولیه‎ای که زمینه‎ساز بنیان نهادن جایزه ترویج علم چراغ شد، پرسیدیم و او این‌طور پاسخ داد: «جمع مروجان علم در ایران جمع خیلی گسترده‎ای نیست اما در عین حال فعالیت‎های ارزشمندی در سراسر ایران اتفاق می‏افتد. هدف جایزه چراغ، کنار هم قرار دادن جزایر پراکنده مروجان علم بود تا دانسته‎ های خود را با هم تبادل کنند و ارتباطی بین‌شان شکل بگیرد. با شکل‎گیری بنیاد جایزه چراغ، فعالیت‎هایی در زمینه تولید محتوای مرتبط با ترویج علم آغاز شد تا اسباب هم‎افزایی بیشتر مروجان علم باشد و مفاهیم اولیه علم را تبیین کند، از دل آن پادکست فلسفه علم به‌وجود آمد و اکنون در حال تولید مقالاتی برای اهمیت علم، لزوم ترویج آن و ماهیتش هستیم.

تفاوت‎های جایزه چراغ با جایزه انجمن ترویج علم ایران

یکی از فعالیت‏های انجمن ترویج علم ایران انتخاب مروجان برگزیده در حوزه علم است اما روال انتخاب برگزیدگان در آن با جایزه چراغ بسیار متفاوت است زیرا برای جایزه انجمن ترویج علم، افراد خودشان را به دبیرخانه جایزه معرفی می‎کنند تا در فهرست شرکت‏کنندگان در رقابت قرار ‎گیرند. صفاریان‎پور در این‌خصوص می‎گوید: «در بنیاد جایزه چراغ، گروهی از دیده‎بانان علم که جمعی از ژورنالیست‎ها و چهره‎های با‌سابقه ترویج علم هستند با پایش و بررسی فعالیت‎های مروجان علم، برگزیدگان را انتخاب می‎کنند. به‌جای این‌که دیگران خودشان را نامزد انتخاب جایزه کنند، ما سعی می‌کنیم با روالی مشخص و بررسی سالانه فعالیت‎ها، این کار را انجام دهیم. او در پاسخ به این سؤال که در معیارهای انتخاب برگزیدگان، فعالیت‎های افراد در مناطق دور‌افتاده و کم‏برخوردار هم مد‌نظر قرار می‎گیرد یا نه، می‎گوید: «بله حتما این موارد در‌نظر گرفته می‎شود. نمونه بارزش هم محمد علیزاده که معلمی است در کاشان و فعالیت آموزشی خود را انجام می‎دهد و الزاما فعالیتی در رسانه‎ها نداشته است. واقعیت این است که فعالیت‎های ترویج علم را به رسانه‎ها و ژورنالیسم علم محدود نمی‎دانیم اما کسانی که از فضای رسانه برای ترویج استفاده می‌کنند، این امکان را ایجاد می‎کنند که دامنه اثرگذاری‌شان افزایش یابد. در حقیقت کسی که کارش روزنامه‎نگاری علم است و در کنار آن تلاش کرده قابلیت دیگری را برای ترویج علم داشته باشد و در رسانه شخصی خودش هم این کار را انجام می‌دهد، برای ترویج دانش در حال تلاش است.

علم چراغ است و مروجان علم صاحبان چراغ

اهدای جایزه ترویج علم در این روزها شاید آن‌قدر که باید مورد توجه قرار نگیرد اما شناختن چهره‎های علمی ایرانی و پر‌رنگ کردن نقش آنها در آگاهی‎بخشی جامعه می‎تواند بسیار امید‌بخش باشد؛ صفاریان‎پور دراین‌باره می‎گوید: «تمام مصائب بشر از نا‎آگاهی نشأت می‏گیرد. کار اصلی مروجان علم هم ایجاد بینش و آگاهی است و این کمک می‎کند تا ما بیشتر فکر و بهتر انتخاب کنیم. ماهیت جایزه چراغ هم روشنایی‎بخشی است. ما علم را نور و چراغ تلقی می‌کنیم و مروجان علم را صاحبان چراغ می‎دانیم، یعنی کسانی که به دل تاریکی، نور می‎اندازند. با توجه به وضعیت کنونی، ایجاد آگاهی و روشنی‌بخشی می‎تواند از همیشه بیشتر ضرورت داشته باشد.»

توجه چراغ به رسالت مهم اساتید دانشگاه در ترویج علم

صفاریان‎پور با اشاره به این نکته که چهره‎های علمی در ایران خیلی علاقه‎ای به ترویج علم در خارج از دانشگاه ندارند و حضور در رسانه را بخشی از کار خود نمی‎دانند، می‌گوید: «در دنیا، هر دانشگر بخشی از کارش حضور در نشست‎های عمومی، رفتن به مدارس و جمع‎های مردمی است تا بتواند اثر‌گذاری علم در زندگی را به مردم نشان بدهد؛ به‌ویژه امسال که سال جهانی علوم ‎پایه است، انتخاب دانشگر مروج علم می‎تواند توجه بیشتری را به این سمت جلب کند تا دانشگران تلاش کنند درهای مراکز علمی خود را روی مردم باز کنند و بتوانند از کار خود با زبانی ساده برای آنها بگویند.» او درباره اهمیت توجه به ترویج و آگاهی‎بخشی در زمینه علوم انسانی می‏گوید: «هدف اولیه ما برای جایزه چراغ، علوم پایه بوده است اما شاید روزی استطاعت‌مان بالاتر برود و بتوانیم سهم خود را در برابر مروجان علوم انسانی یا حوزه‎های بین‌رشته‌ای هم ادا کنیم یا این که افراد دیگری بتوانند این کار را انجام بدهند و جایزه تازه‎ای را برای این حوزه‎ها بنیانگذاری کنند.»

بابک امین ‎‏تفرشی

جایزه یک عمر ترویج علم

چهره شناخته شده نجوم آماتوری، روزنامه‎نگاری علم و عکاسی آسمان‌شب که هم‌اکنون از همکاران موسسه نشنال‌جئوگرافیک است که سال‌ها در ایران به ترویج علم پرداخته است.

دکتر آذرخش مکری

جایزه دانشگر مروج علم

استاد پر‌آوازه در آگاهی‌بخشی نسبت به علوم شناختی و کارکرد مغز انسان که از بستر شبکه‎های اجتماعی برای آموزش و اطلاع‎رسانی استفاده می‎کند.

مریم فقیهی

جایزه مروج علم سال

جوان کوشایی که طی یک سال گذشته با حضور در رادیو و تلویزیون و مطبوعات و رسانه‎های جدیدتر مثل پادکست در زمینه ترویج علم تلاش می‎کند.

روزنامه جام جم