انیمیشن‌ایرانی، دغدغه‌من است

اکبر منانی، دوبلور شخصیت‌های پوآروزبل‌خان و گلام در «ماجرا‌های گالیور» که شیخ‌زاده در مراسم تجلیل از منانی او را «پدر دوبله انیمیشن ایران» خواند، زنده‌یاد حسین عرفانی که با آن صدای پرصلابت و جذابش هر شنونده‌ای را نمک‌گیر صدایش می‌کرد، جواد پزشکیان که بیشترین تیپ پیرمرد‌ها را در کارتون‌ها و فیلم‌ها از او شنیده‌ایم و سِر هیس در کارتون «رابین‌هود» از شاه‌نقش‌های اوست، تورج نصر که از قدیمی‌های دوبله انیمیشن است و به‌خصوص با نقش شیپورچی «پسرشجاع» به یاد آورده می‌شود و... در گفتگو با شیخ‌زاده هم به چگونگی رسیدن به این ترکیب مناسب پرداختیم و هم درباره موضوعاتی، چون چاشنی دوبله در جذاب‌تر کردن انیمیشن لوپتو، پیشرفت صنعت انیمیشن ایران و کمبود عناصر خیال و فانتزی در فیلم‌های سینمای کودک‌ونوجوان در سال‌های اخیر حرف زدیم. درعین‌حال مصاحبه با این هنرمند که به‌جز فعالیت دوبله در سا‌ل‌های اخیر واجد کارنامه مهم و قابل اشاره‌ای در زمینه سینمای کودک‌ونوجوان در سال‌های دور است، سنخیت تام و تمامی هم با مناسبت روز جهانی کودک دارد.

اولین نکته درباره دوبله انیمیشن سینمایی «لوپتو» ترکیب صداپیشگان آن است؛ زنده‌یاد حسین عرفانی، اکبر منانی، جواد پزشکیان، تورج نصر و ... چطور برای دوبله این فیلم به چنین ترکیبی رسیدید؟

همیشه دوست دارم کاری را که در زمینه دوبله به من می‌سپارند، به‌درستی انجام دهم و با یک گروه حرفه‌ای و بهترین دوبلور‌ها کار کنم. آقای عرفانی که روح‌شان شاد باشد، از عزیزان و پیشکسوتان من بودند و همیشه به من لطف داشتند. به‌جز حضور ایشان، فکر می‌کردم که ترکیبی از قدیمی‌ها و پیشکسوتان دوبله و نسل جدید دوبله، باعث ایجاد فضایی بامزه و شیرین می‌شود. چون اصولا لوپتو فرم طنز دارد و سبک آن کمدی است. به خاطر همین سعی کردیم از صداپیشگانی استفاده کنیم که در کار کمدی حرفه‌ای و باسابقه هستند و بتوانیم از تجربیات‌شان بهره ببریم. به نظرم درنهایت با این نگاه، دوبله خوبی برای این کار داشتیم.

آقای محبوب، رئیس صنف اسباب‌بازی کاراکتری دووجهی دارد، اول آدمی دلسوز و دغدغه‌مند است که ظاهرا از تولیدات کارخانه لوپتو حمایت می‌کند، اما بعد آن روی سکه‌اش را می‌بینیم. زنده‌یاد عرفانی به شکل جذابی این دو ویژگی را در صداپیشگی این شخصیت ارائه داد.

دقیقا. ایشان با تجربه درخشانی که در دوبله داشتند به بهترین شکل این دو وجه محبوب را منتقل کردند. در صحبت‌هایی که برای این کار با هم داشتیم، ایشان تحلیل‌ها و پیشنهادات خوبی درباره نقش ارائه می‌دادند. اصولا هنرمندان درجه یک پیشنهادات خوبی در کار‌ها دارند و ویژگی‌های خوبی به نقش و کاراکتر اضافه می‌کنند. آقای عرفانی هم در انیمیشن لوپتو همین کار را کردند.

به نظر می‌رسد برخی نمک‌های لوپتو ماحصل طنازی هنر دوبلور‌ها و مدیریت دوبلاژ است.

صددرصد. چون مرتب در حوزه انیمیشن و به‌ویژه انیمیشن‌های ایرانی کار می‌کنم، به یک نتیجه و ذائقه‌ای درباره مخاطبان رسیده‌ام و می‌دانم مخاطب ایرانی چه می‌خواهد؛ بنابراین سعی می‌کنم این موضوع را با گروه در میان بگذارم و از همکاران بخواهم علاوه‌بر پایبندی به فیلمنامه، ذائقه تماشاگر ایرانی را هم در نظر بگیریم. فکر می‌کنم این نکته خیلی حساسی است که هر کشوری که محصولی فرهنگی و هنری و سینمایی تولید می‌کند، ذائقه مخاطب خود را بشناسد و ظرفیت‌های طنز اثر را هم لحاظ کند. به‌عنوان‌مثال من در کار‌های کمدی چین خیلی این موضوع را می‌بینم، آثاری که خیلی به فضای کاری ما نزدیک است؛ بنابراین ذائقه خیلی مهم است و برای جذب مخاطب ایرانی باید شوخی و طنز را هم در نظر گرفت. درحالی‌که این شوخی مثلا در انیمیشن‌های اروپایی جواب نمی‌دهد.

همان‌طور که اشاره کردید در کارنامه شما همان‌قدر که دوبله انیمیشن‌های درجه یک جهان وجود دارد، دوبله انیمیشن‌های ایرانی هم دیده می‌شود، چه به‌عنوان صداپیشه و چه به‌عنوان مدیر دوبلاژ. یکی از مهم‌ترین کار‌های شما هم در این زمینه مدیریت دوبلاژ انیمیشن سینمایی «فیلشاه» است. در گفت‌و‌گویی که آن زمان با شما درباره دوبله این فیلم داشتم، گفتید دوبله انیمیشن ایرانی کیف بیشتری دارد. الان نظرتان چیست و پیشرفت انیمیشن سینمایی ایران را محسوس می‌دانید؟

قطعا هنوز هم این نظر را دارم و در کار مدیریت دوبلاژ، دغدغه و اولویت من انیمیشن ایرانی و تولیدات داخلی است. از این جهت برایم اهمیت دارد که ما می‌توانیم یک اثر سینمایی و انیمیشنی و شخصیت‌های آن را به‌طور کامل خلق کنیم و بسازیم. ضمن این‌که صنعت انیمیشن ایران بسیار پیشرفت کرده است و داریم کار‌هایی می‌کنیم که خیلی نو است و برای اولین‌بار در ایران انجام می‌شود. مدتی است مشغول کاری هستم که با سنسور‌ها و حسگر‌های میمیک صورت پیش می‌رود. این کار برای اولین بار است که در ایران انجام می‌شود. چون در مرحله پیش‌تولید هستیم، فعلا درباره اسم و عوامل کار توضیح نمی‌دهم، اما منظور این‌که الان در زمینه انیمیشن به جایی رسیده‌ایم که با سنسور‌هایی که روی صورت تعریف می‌شود کار ابتدایی و اولیه صحبت شخصیت‌ها را انجام می‌دهیم. این پروسه در ادامه کامل می‌شود و وقتی صدای دوبلور روی انیمیشن قرار می‌گیرد، حالت‌های مختلف صورت کاراکتر و حرکت لب‌های او موقع حرف‌زدن کاملا سینک و هماهنگ خواهد بود. چون انیمیشن همه جهان به این سمت رفته است ما هم باید این راه را برای جذابیت و باورپذیری هرچه بیشتر کاراکتر‌ها و دوبله انیمیشن انجام دهیم و نباید عقب بمانیم.

شما یکی از ستاره‌های سینمای کودک دهه‌های ۶۰ و ۷۰ بودید و از قضا در فیلم‌هایی حضور داشتید که هم نقش بچه‌ها واقعا در قصه‌محوری تعیین‌کننده بود و هم خود فیلم‌ها در حد بضاعت، چشمه‌هایی از خیال و فانتزی داشتند. نظرتان درباره فیلم‌های کودک‌ونوجوان این سال‌های سینمای ایران چیست که چندان از عناصر خیال و فانتزی استفاده نمی‌کنند و تقریبا قافیه را به انیمیشن‌های سینمایی باخته‌اند؟

ما دوستان هنرمند و خوبی در عرصه انیمیشن داریم که کار‌های جهانی انجام می‌دهند. ممکن است این موضوع خیلی هم رسانه‌ای نشده باشد، اما بخشی از فعالان انیمیشن ایران در انیمیشن‌های خوب و بزرگ دنیا مشارکت دارند و به‌صورت دورکار مشغول فعالیت و همکاری هستند. البته یکی از دلایل این است که دستمزد‌های دوستان ایرانی به دلار رقم مناسبی دارد و برای کمپانی‌ها و استودیو‌های انیمیشن دنیا بصرفه است. بخشی از کار‌های گرافیکی بالیوود را عزیزان حوزه انیمیشن ایران انجام می‌دهند، اما دوست دارم به‌جز انیمیشن، فیلم‌های کودک‌ونوجوان ایران هم سهم مهمی در جذب مخاطبان و رضایتمندی آن‌ها داشته باشند. ای‌کاش در این زمینه ساده‌انگاری نکنیم و از این نگاه ابتدایی به سینمای کودک در سال‌های اخیر فاصله بگیریم. در این سال‌ها یا در فیلم‌ها صرفا از حضور کودکان استفاده کردیم، درحالی‌که دغدغه، ساخت اثری برای بزرگسالان بود یا حضور کودک در فیلم‌ها را خیلی ساده و کودکانه و در حد برخی برنامه‌های تلویزیونی دیدیم. حتی گاهی کودک نقش اصلی فیلم است، اما مشخصا فیلم گفتار کودکان را ندارد و برای بچه‌ها نیست. قابل قبول نیست که نقش اصلی فیلم یک بچه باشد، اما فیلم مدام حرف‌های فلسفی بزند. به نظرم باید متفاوت‌تر عمل کنیم و بچه‌ها را در فیلم‌ها بزرگ‌تر، محوری‌تر و موثرتر و در فضایی شاداب‌تر ببینیم.

قهرمان بچه‌های دیروز

اگرچه سعید شیخ‌زاده را در سال‌های اخیر بیشتر به‌عنوان مجری برنامه‌های تلویزیونی در زمینه کودکان‌ونوجوانان و صداپیشه و مدیر دوبلاژ انیمیشن‌های سینمایی می‌شناسیم، اما او نسبت ریشه‌دارتری با دنیای بچه‌ها دارد و زمانی که ۱۱-۱۲سال بیشتر نداشت، یکی از ستاره‌های سینمای کودک‌ونوجوان بود و همان‌قدر که در فیلم‌هایی، چون آبادانی‌ها (کیانوش عیاری) و گالان (امیر قویدل) فرزند قهرمان‌های قصه و متاثر از شرایط آن‌ها بود، اما به همان اندازه هم نقشی محوری و تعیین‌کننده در فیلم‌های «برای بچه‌ها» داشت و مخاطبان هم‌سن‌وسالش با او همراه می‌شدند. سفر جادویی (ابوالحسن داوودی)، علی و غول جنگل (مسعود رسام و بیژن بیرنگ)، دره شاپرک‌ها (فریال بهزاد) و حسنک (مهستی بدیعی) از فیلم‌های مشهور و پرمخاطب سینمای کودک بودند که شیخ‌زاده نقشی مهم در آن‌ها بازی می‌کرد.

روزنامه جام جم