تغییر اقلیم و آلودگی‌هوا

آلاینده‌های هوا می‌توانند منشأ طبیعی داشته باشند یا در اثر فعالیت‌های انسانی به وجود آمده باشند. برخی آلاینده‌ها به نام آلاینده‌های ثانویه مانند ازن سطح زمین مستقیما منتشر نمی‌شود. بلکه در اثر واکنش آلاینده‌های اولیه هوا با سایر ترکیبات به وجود می‌آید.

در میان مهم‌ترین آلاینده‌های ناشی از اقدامات انسانی می‌توان به کربن‌دی‌اکسید اشاره کرد. این گاز به‌دلیل نقش پررنگ در گرمایش زمین، اصلی‌ترین آلاینده هوا محسوب می‌شود. همچنین اکسید‌های نیتروژن مانند نیتریک‌اکسید و نیتریک‌دی‌اکسید بسیار مهم هستند. زیرا در تشکیل مه‌دود و باران اسیدی دخالت دارند و بر میزان آلاینده ازن در تروپوسفر (پایین‌ترین لایه جو زمین) اثر می‌گذارند. اکسید‌های نیتروژن در نتیجه واکنش میان اکسیژن و نیتروژن هنگام احتراق سوخت‌های هیدروکربنی ایجاد می‌شوند. کربن منواکسید، اکسیدگوگرد و... سایر آلاینده‌های هوا هستند.
میان آلودگی هوا و تغییر اقلیم رابطه دوسویه‌ای وجود دارد. آلودگی هوا به‌ویژه افزایش آن دسته از آلاینده‌های هوا که گاز گلخانه‌ای محسوب می‌شوند، می‌توانند سبب تغییر دما و تغییر در ترکیبات شیمیایی جو و گرمایش زمین شوند. از سویی تغییر اقلیم با تأثیر بر شاخص‌های مهم ترمودینامیکی مانند دما و در تعاقب آن افزایش واکنش‌های شیمیایی موجب کاهش کیفیت هوا می‌شود.
تغییر اقلیم در تولید ذرات معلق و اکسید‌های نیتروژن و ازن که آلاینده‌های خطرناکی هستند، تأثیرات قابل‌توجه دارد. می‌تواند سبب پراکندگی بیشتر آلاینده‌های اولیه و ذرات معلق شده و تشکیل ازن را تشدید کند و به این نحو مرگ‌ومیر ناشی از ازن و ریزگرد را افزایش دهد. البته این مسأله در مناطق مختلف جهان شرایط متفاوتی دارد. پیامد‌های تغییر اقلیم به‌ویژه افزایش دما به‌طور بر توانایی تحرک آلودگی به‌ویژه در نواحی شهری اثر می‌گذارد.
از طرفی افزایش دما سبب بروز خشکسالی در مناطق بسیار و آتش‌سوزی جنگل‌ها و تغییر الگوی بارش می‌شود. کاهش بارش سبب خشکی دریاچه‌ها و تالاب‌ها و ضعف پوشش گیاهی و تبدیل‌شدن مناطق بسیاری به کانون ریزگرد‌ها می‌شود.
حضور ریزگرد‌ها و کربن و سایر آلاینده‌های ناشی از آتش‌سوزی جنگل‌ها سلامت و کیفیت هوا را تهدید می‌کند. با ادامه روند کنونی اقدامات اقلیمی انسانی، امواج گرمایی فراوان و شدید و افزایش تعداد روز‌های گرم سال و افزایش غلظت آلاینده‌ها در جو پیش‌بینی می‌شود. هم چنین آلاینده‌های هوا از جو به سطح زمین می‌رسند و سبب بروز مخاطرات فراوانی برای زیست‌بوم و سایر زیستمندان می‌شوند. با این اوصاف برای بشر راهکاری جز فاصله‌گرفتن از احتراق سوخت‌های فسیلی و تولید اکسید‌های نیتروژن و کربن‌دی‌اکسید و تغییر الگوی مصرف در همه ابعاد زندگی از تغذیه تا... باقی نمی‌ماند.

روزنامه جام جم