ماهواره خیام در مسیر توسعه فناوری فضایی ایران

این ماهواره با وزن ۶۰۰ کیلوگرم توسط ماهواره‌بر سایوز به مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین پرتاب شد. عمر عملیاتی این ماهواره پنج سال اعلام شده است.

سازمان فضایی ایران اعلام کرده که مراحل اولیه پرتاب با موفقیت سپری شده است و خیام در حال انتقال با بلوک انتقال مداری به مدار نهایی خود یعنی مدار ۵۰۰ کیلومتر است.

ماهواره خیام یک ماهواره سنجش از دور است که تمامی فرامین مربوط به کنترل و بهره‌برداری آن از روز اول و بلافاصله پس از پرتاب توسط کارشناسان ایرانی مستقر در پایگاه‌های فضایی متعلق به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در خاک جمهوری اسلام ایران انجام و صادر خواهد شد.

مرکز کنترل عملیات ماهواره، ارسال فرامین و ایستگاه‌های اخذ داده‌های ماهواره‌ای ماهواره خیام تنها در خاک جمهوری اسلامی ایران و تحت مدیریت سازمان فضایی ایران است و مهندسان و محققان ایرانی در آن مستقر هستند.

با توجه به فعالیت‌ها و اهداف صرفا صلح‌آمیز و غیرنظامی سازمان فضایی ایران، تصاویر ماهواره خیام برای ارتقای توانایی مدیریت و برنامه‌ریزی کشور در حوزه‌های مختلف کشاورزی، منابع طبیعی، محیط‌زیست، منابع آبی، معادن و پایش مرزها، مدیریت حوادث غیرمترقبه و ... استفاده می‌شود و نیروهای دفاعی کشور برای رفع نیازهای خود مسیرهای اختصاصی و منحصر به‌فرد خود را به لحاظ فنی و راهبردی پیگیری می‌کنند.

در همین زمینه محمدحسین جهان‌پناه روزنامه‌نگار حوزه علم و فناوری در گفت‌و‌گو با جام‌جم خاطرنشان کرد: ایران از سال‌های پیش در تلاش بود تا ماهواره داشته باشد و در مسیر این سعی و کوشش درپی آن بود تا بتواند از منابع خارجی خدماتی را در حوزه ساخت و پرتاب ماهواره دریافت کند.

وی با اشاره به اولین همکاری مشترک ایران و روسیه در این حوزه به‌واسطه پرتاب ماهواره سینای یک گفت: همواره این تمایل وجود داشت تا از طریق منابع مختلف نیاز کشور به داشتن ماهواره برطرف شود، چون به هر حال همه کشورهای همسایه ما ماهواره دارند و برای مقاصد گوناگون از آن استفاده می‌کنند، ایران هم در همین مسیر گام برداشت.

جهان‌پناه در عین حال به برخی تلاش‌های ناموفق در این حوزه اشاره و خاطرنشان کرد: نمونه بارز این مسأله پروژه زهره بود که قرار بود از طریق یک کشور اروپایی این شرایط فراهم شود که به دلیل مشکلاتی از جمله تحریم‌ها به بن‌بست خورد و ناکام ماند اما این تلاش‌ها همچنان ادامه داشت.

این کارشناس حوزه علم و فناوری تاکید کرد: بخشی از این تلاش‌ها مبتنی بر توان بومی بود، البته در این مسیر محدودیت‌هایی هم داریم و هنوز به آن مرحله نرسیدیم که همه نیازهای فضایی خودمان را برطرف کنیم. با این وصف ما در مرحله تثبیت فناوری‌های فضایی هستیم، پرتابگرهای فضایی ما در حال حاضر در موقعیت تثبیت توانایی‌های خود هستند و در مرحله ساخت ماهواره در شرایط آزمون و خطا قرار داریم. این هم ناشی از این مسأله است که به هر حال ما تجربه ساخت ماهواره را نداشتیم، ماهواره‌های فعلی ما نمونه‌های تثبیت‌گر فناوری هستند و می‌توان امید داشت نمونه‌های بعدی آنها در آینده بتوانند به ابزارهای موثری بدل شوند.

جهان‌پناه اضافه کرد: در حوزه توان بومی وزارتخانه‌هایی مثل وزارت دفاع و ارتباطات همکاری‌هایی با هم دارند. وزارت دفاع به سفارش وزارت ارتباطات در حال ساخت پرتابگر است و وزارت ارتباطات هم از طریق دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی در حال تهیه ماهواره است.

وی با بیان این‌که ما اکنون در حوزه ماهواره در مرحله توسعه فناوری هستیم، خاطرنشان کرد: ایران در حال حاضر برای توسعه و پیشرفت بیشتر در این حوزه درپی همکاری‌های بین‌المللی است تا به طور خاص در مدار زمین ماهواره داشته باشد و از ظرفیت‌های آن استفاده کند.

جهان‌پناه با اشاره به پرتاب ماهواره ایرانی تصریح کرد: خیام تلاشی در مسیر تثبیت وتوسعه فناوری فضایی در ایران است تا شرایط برای گرفتن سرویس‌های مورد نیاز از قابلیت در حوزه‌های مختلف فراهم شود.

وی با تاکید بر این‌که همکاری‌های بین‌المللی در حوزه ماهواره و پرتاب آن کاری شایع و معمول از سوی بسیاری از کشورهای دنیا است، گفت: تقریبا همه کشورهای اطراف ما ماهواره را از کشور دومی می‌خرند و همان کشور دوم یا کشور سوم، وظیفه پرتاب ماهواره را به عنوان یک سرویس برعهده می‌گیرد و پرتاب را انجام می‌دهد. ایران هم از مدت‌ها قبل با برخی از کشورها برای همکاری در این حوزه در تماس بوده که به خاطر برخی از شرایط مثل تحریم این موضوع به نتیجه نرسید اما در شرایط کنونی این همکاری با روسیه به سرانجام رسید.

جهان‌پناه همکاری ایران و روسیه در حوزه ماهواره را بااهمیت خواند و گفت: این تعاملات و به طور مصداقی همکاری در حوزه پرتاب ماهواره تاثیرات زیادی در تصمیم‌گیری‌هایی آینده در این بخش خواهد داشت. طبعا برای تصویربرداری، تحلیل داده‌های مختلفی که مورد استفاده وزارتخانه‌های مختلف است، ما به سرویس‌های ماهواره‌ای نیازمندیم و تا قبل از پرتاب، ماهواره خیام مجبور بودیم این نیازها را از سرویس‌ها و ماهواره‌های دیگر تامین کنیم یا از داده‌هایی که به دست می‌آوردیم تا حد ممکن استفاده کنیم.

این کارشناس حوزه علم و فناوری اضافه کرد: اگر پرتاب ماهواره خیام را به عنوان یک مقدمه‌ای برای استمرار آن در نظر بگیریم، می‌توان امید داشت که هم در انتقال فناوری همکاری‌های بیشتری اتفاق بیفتد و هم ما شاهد پرتاب ماهواره‌های بیشتری باشیم.