آیا مطابق با قانون کار، فسخ قرارداد کار توسط کارفرما ممکن است؟

در این مقاله تلاش داریم که شرایط فسخ قرارداد از طرف کارفرما را مورد بررسی قرار دهیم و نکات قانونی آن را بیان کنیم. توجه به نکات مطرح شده در این مقاله به هنگام فسخ ضرورت دارد و وقوع دعاوی احتمالی را کاهش می‌دهد.

فسخ قرارداد از جانب کارفرما بر اساس کدام قانون انجام می‌شود؟

به طور کلی قانون کار،‌ شرایط حاکم بر انواع قرارداد کار (روی لینک قبل بزنید) و نیز حدود روابط کارفرما و کارگر را مشخص می‌کند. اهمیت روابط کار و کارگری به حدی است که قانونگذار روابط کارفرمایان و کارپذیران را تحت یک قانون خاص و مستقل تعیین و تکلیف کرده است. از سوی دیگر قانون کار جنبه‌ای امری دارد. به این صورت که اشخاص باید در قراردادهای کار، کلیه شرایط مندرج در قانون کار را رعایت کنند. در غیر این صورت قرارداد آن‌ها از درجه اعتبار قانونی خارج می‌شود. زیرا این قواعد برای تنظیم نظم عمومی تعیین شده‌اند و هر گونه نقض آن‌ها، قراردادهای کار را با چالش روبرو می‌کند.

با توجه به آن چه که بیان شد، ‌قانون کار شرایط فسخ قرارداد توسط کارفرما را بیان می‌کند. البته در این جا باید اشاره کرد که قراردادهای کار، قراردادهای لازم هستند. به این صورت که توافقات کارفرما و کارپذیر در اصل، غیر قابل خاتمه هستند و آن‌ها باید در اجرای وظایف خود بکوشند. اما در قانون کار شرایطی لحاظ شده که فسخ را به منظور تامین حقوق و منافع طرفین بر حسب اقتضا در نظر گرفته است. در ادامه، ‌شرایط فسخ قرارداد کار موقت (روی لینک قبل بزنید) و سایر قراردادهای کار را از سوی کارفرمایان بیان خواهیم کرد.

ماده ۲۷ قانون کار و شرایط فسخ قرارداد کار توسط کارفرما

ماده ۲۷ قانون کار، ‌اصلی‌ترین شرط جهت فسخ قرارداد کار از سوی کارفرما را بیان می‌کند. مطابق با این ماده،‌ اگر کارپذیر در انجام تعهدات قراردادی خود قصور ورزد، این امکان برای کارفرما ایجاد می‌شود که تحت شرایطی قرارداد کار منعقد شده را با کارپذیر فسخ کند. بنابراین اگر کارپذیر‌،‌ وظایفی خود را به نحوی که کارفرما به او سپرده است انجام ندهد یا از اجرای آن‌ها سرپیچی کند، این حق ایجاد می‌شود که نسبت به فسخ قرارداد از طرف کارفرما اقدام شود.

ماده ۲۷ قانون کار،‌ مورد دیگری را نیز به عنوان عامل فسخ قرارداد کار توسط کارفرما بیان می‌کند. به موجب این ماده، اگر کارپذیر آیین نامه‌های انضباطی محل کار را رعایت نکند‌،‌ کارفرما می‌تواند برای خاتمه یک جانبه قرارداد استخدامی اقدم کند. آیین نامه‌های انضباطی، کلیه استانداردها و باید و نبایدهایی است که کارپذیران باید در محیط کاری خود رعایت کنند. این آیین نامه‌ها سبب می‌شوند که از ایجاد بی نظمی در محیط کار جلوگیری و راندمان کاری نیروهای کار بیشتر شود. حال اگر کارپذیری این استانداردها را رعایت نکند و امنیت محل کار را به مخاطره بیندازد، کارفرما می‌تواند از حق فسخ خود استفاده و قرارداد کاری کارپذیر را خاتمه دهد.

در صورت تحقق شرایط فسخ قرارداد توسط کارفرما در ماده ۲۷،‌ کارفرما باید چه اقداماتی را انجام دهد؟

باید اشاره داشت که کارفرما نمی‌تواند به محض نقض تعهدات کارپذیر یا نقض آیین نامه انضباطی محل کار،‌ قرارداد ایشان را فسخ کند. در این زمینه کارفرما ابتدا باید تذکراتی را به صورت کتبی به کارپذیر بدهد. در صورتی که تذکرات مزبور موثر باشد، دیگر فسخ قرارداد کار امکان پذیر نیست. اما در صورتی که حتی با وجود این تذکرات، کارپذیر به رویه خود ادامه دهد،‌ کارفرما می‌تواند با اعلام نظر مثبت شورای اسلامی کار، ‌قرارداد استخدامی را فسخ کند. البته ممکن است در واحدی،‌ شورای اسلامی کار وجود نداشته باشد، در این حالت نظر مثبت انجمن صنفی لازم است.

به طور کلی اگر در فرآیند فسخ قرارداد کار توسط کارفرما‌ اختلافی ایجاد شود، این اختلاف از طریق ‌هیئت ارجاع و در صورت نیاز و عدم حل اختلاف،‌ از طریق هیئت حل اختلاف رسیدگی خواهد شد. در طول این فرآیند، ‌قرارداد کار کارپذیر معلق می‌شود.

نظر مثبت شورای اسلامی کار و فسخ قرارداد کار توسط کارفرما

در صورتی که شرایط لازم برای اعمال فسخ قرارداد از جانب کارفرما وجود داشته باشد، کارفرما باید اقداماتی را به منظور فسخ قرارداد (روی لینک قبل بزنید) انجام دهد. به این صورت که ایشان باید علاوه بر پرداخت مطالبات و حقوق معوقه به نسبت هر سال سابقه کار کارپذیر، معادل یک ماه آخرین حقوق را به عنوان حق سنوات به ایشان واریز و سپس قرارداد استخدامی را خاتمه دهد. این شرایط در ماده ۲۷ قانون کار تعیین و تکلیف شده است.

آیا کارفرما می‌تواند قرارداد کار موقت و قرارداد کار معین را به صورت یک طرفه خاتمه دهد؟

به طور کلی، قرارداد کار موقت قراردادی است که تنها برای یک بازه زمانی مشخص و محدود اعتبار دارد. به عبارت دیگر این قرارداد پس از انقضای مدت مندرج در آن، از درجه اعتبار خارج می‌شود و کارفرما و کارپذیر دیگر در برابر یکدیگر متعهد نخواهند بود. از سوی دیگر قرارداد کار معین، قراردادی است که برای انجام کاری مشخص و معین میان اشخاص بسته می‌شود. بنابراین با انجام کار مشخص توسط کارپذیر، اعتبار قرارداد استخدامی منعقد شده به پایان می‌رسد.

با توجه به تعاریف بیان شده فوق،‌ این سوال مطرح می‌شود که آیا ممکن است نسبت به فسخ قرارداد کار توسط کارفرما اقدام شود؟ در پاسخ باید بیان کرد که امکان فسخ قراردادهای کار موقت و کار معین از کارفرمایان و کارپذیران به صورت کلی سلب شده است. زیرا ماهیت این قراردادها به نوعی است که جنبه همیشگی ندارند و بعد از وقوع شرایطی، خود به خود از درجه اعتبار خارج خواهند شد.

در این راستا ماده 25 قانون کار تاکید دارد که هر گاه قرارداد کار برای مدت غیر دایمی یا برای انجام کار مشخص امضا شده باشد، هیچ یک از کارفرما و کارپذیر نمی‌توانند برای خاتمه آن به صورت یک جانبه اقدام کنند. مطابق با این ماده، در صورتی که اختلافی از این موضوع میان کارفرما و کارپذیر ایجاد شود، صلاحیت رسیدگی به آن در حیطه وظایف هیات‌های تشخیص و حل اختلاف قرار می‌گیرد.

بنابراین می‌توان نتیجه گرفت شرایطی را که در قسمت بالا برای فسخ قرارداد کار توسط کارفرما بیان کردیم، تنها در قراردادهای کار دایمی قابل استناد خواهد بود. قراردادهای کار دایمی قراردادهایی هستند که برای همیشه اعتبار دارند. در این قراردادها،‌ مدت خاصی قید نمی‌شود. بنابراین اگر شما در زمان تنظیم قرارداد استخدامی خود،‌ مدتی را در آن ذکر نکنید، توافقات شما برای همیشه اعتبار خواهد داشت.

علاوه بر فسخ قرارداد کار توسط کارفرما ، ‌آیا کارپذیر می‌تواند قرارداد استخدامی خود را فسخ کند؟

همانطور که بیان کردیم، تمامی شرایط قانونی در خصوص خاتمه قراردادهای کار موقت و کار معین، در مورد فسخ قرارداد کار از سوی کارپذیر قابل اجرا است. بنابراین کارپذیر نیز قادر نیست که نسبت به فسخ قرارداد موقت یا کار معین اقدام کند.

 در یک نگاه کلی، تنها راه کارپذیر برای خاتمه و فسخ قرارداد کار خود، استعفا است. البته استعفای کارپذیر شرایطی دارد. کارپذیری که استعفاد می‌دهد، ‌موظف است تا یک ماه پس از اعلام کتبی استعفای خود،‌ تعهدات قراردادی خود را انجام دهد.