فراتر از ملودی

محققان مدرن اما آوای پرندگان را به دو دسته صدای پرندگان و آواز آنها تقسیم می‌کنند. صداهای پرندگان معمولا کوتاه‌تر، ساده‌تر و ذاتی شناخته‌‌شده‌تر دارند و برای مجموعه‌ای از عملکردهای متنوع‌تر، مانند سیگنال‌دهی در مورد شکارچیان و غذا استفاده می‌شوند اما وقتی به آواز پرندگان اشاره می‌کنند، منظور آن صداهای طولانی‌تر و پیچیده‌تر است که در مقابل صدای چیپ‌ها و هیپ‌های کوتاه قرار دارند

اما پرسش اینجاست که پرندگان دقیقا به چه چیز آواز همنوعان خود گوش می‌دهند؟ یافته‌های جدید دانشمندان نشان می‌دهد پرندگان به جزئیات آکوستیک ظریفی که انسان قادر به شنیدن آنها نیست بیشتر از ملودی‌هایی توجه دارند که ما را مجذوب خود می‌کند.

ساختار آوای پرندگان

طی بررسی آواز پرندگان، محققان معمولا از ساختار زبان انسان برای تجزیه‌وتحلیل استفاده می‌کنند. آنها معمولا آواها را به واحد‌های کوچک‌تر تقسیم می‌کنند که نت یا هجا نامیده می‌شوند. سپس هجاها را به دنباله‌هایی به نام عبارات یا موتیف‌ها گروه‌بندی می‌کنند که دارای ریتم‌ها و تمپوهای مشخصی هستند.

به این ترتیب، می‌توانند جنبه‌های بالقوه مهم آواز را اندازه‌گیری کنند اما نظر پرندگان در مورد این همه ویژگی چیست؟ صدای آواز پرندگان برای آنها چگونه است؟ پژوهش‌های جدید که حاصل کار دانشمندان زیادی از سراسر جهان است، نشان می‌دهد دنباله‌های آواز پرندگان برای پرندگان مانند ما صدا ندارند. علاوه‌براین، به نظر می‌رسد پرندگان از نزدیک به ملودی‌هایی که به گوش ما می‌آیند گوش نمی‌دهند، بلکه به جزئیات آکوستیک ظریف در تراشه‌ها و تکه‌های آهنگ‌هایشان گوش می‌دهند که فراتر از محدوده درک انسان است.

ادراک شنوایی در پرندگان

آزمایش نحوه درک پرندگان از آواز در طبیعت مهم است اما محدودیت‌هایی دارد. در آزمایشگاه، محققان می‌توانند شنوایی پرندگان را با دقت و کنترل بیشتری آزمایش کنند.

محققان از آنجا که نمی‌توانند صریحا از پرندگان بپرسند «آیا این را شنیدی؟» به آنها آموزش می‌دهند اگر صدایی را تشخیص دادند یا صدایی که می‌شنوند در دسته‌بندی خاصی قرار داشت یا با آن متفاوت بود، دکمه‌ای را در کنار قفس‌شان نوک بزنند. یکی از یافته‌های اساسی چنین کاری این است که پرندگان در تشخیص ملودی که در گام به بالا یا پایین جابه‌جا شده است به طرز شگفت‌آوری ضعیف عمل می‌کنند. این کاری است که انسان‌ها به‌طور طبیعی انجام می‌دهند: مثلا آهنگ «تولدت‌مبارک» اگر در گام‌های بالاتر یا پایین‌تر روی پیانو نواخته شود، قابل تشخیص است. آزمایش‌هایی در دانشگاه جانز هاپکینز نشان داد که برای پرندگان، هنگامی که زیر و بمی یک سکانس تغییر می‌کند لحن، متفاوت به نظر می‌رسد، حتی اگر الگوی اصلی ثابت بماند. بنابراین، ملودی‌هایی که هنگام گوش‌دادن به آواز پرندگان می‌شنویم ممکن است بسیار متفاوت از تجربیات ادراکی پرندگان باشد. به نظر می‌رسد که پرندگان به جزئیات صوتی تک‌تک عناصر آواز، مستقل از ترتیبی که در آن رخ می‌دهند، با دقت بیشتری گوش می‌دهند و جزئیاتی فراتر از آنچه گوش ما قادر به تشخیص است می‌شنوند. این به آن معنا نیست که شباهت‌های خاصی بین آواز پرندگان و گفتار یا موسیقی انسان وجود ندارد. توانایی دریافت صداهای شنیده شده و بازتولید آنها مانند انسان‌ها در گفتار و پرندگان در آواز، شاهکاری است که یادگیری آوازی نامیده می‌شود.

آیسا اسدی - دانش / روزنامه جام جم

منبع: Scientific american