گزارش میدانی از داروخانه‌های مرجع پایتخت / داروهای خاص همچنان دور از دسترس

این درحالی است که برخی کارشناسان حوزه سلامت شرایط این روزهای کشور را به شرایط کمبود دارو در دهه ۶۰ تشبیه می‌کنند و معتقدند کمبود دارو در بسیاری از داروخانه‌های معمولی کشور نیز مشکل‌ساز شده است به همین دلیل در روزهای پایانی پاییز سراغ سه داروخانه مرجع پایتخت، داروخانه‌های ۱۳ آبان، ۲۹‌فروردین و هلال‌احمر رفتیم تا از نزدیک در جریان مشکلات بیماران و خانواده‌هایشان قرار بگیریم.

بررسی‌های خبرنگار ما نشان می‌دهد، تعدادی از داروها که تا چند هفته پیش نایاب شده بودند این روزها در داروخانه‌ها دوباره عرضه می‌شود. به عبارت دیگر این روزها برخی بیماران با کمبود دارو روبه‌رو هستند اما شرایط کمبود دارو، حادتر از گذشته نشده‌است.

همه عهدشکنی‌های غرب مقابل ایران از پوکی‌ استخوان تا پارکینسون زن، میانسال است و آرام روی نیمکت نشسته‌است. ته لهجه ترکی دارد.

می‌گوید یکی از داروهای پوکی استخوانش در داروخانه ۱۳ آبان پیدا نمی‌شود. نام قرص را نمی‌داند اما روی نسخه‌اش نام قرص ریزدرونات نوشته شده‌است.

او تعریف می‌کند به خاطر پوکی‌استخوان خیلی راحت دست و پایش می‌شکند. دارو را باید هر هفته مصرف کند اما با این شرایط باید داروی دیگری تهیه کند. داروی مادوپار، داروی ضد پارکینسون هم در داروخانه ۱۳ آبان موجود نیست.

مرد از متصدی پذیرش داروخانه می‌پرسد که برای تهیه باید به کدام داروخانه تهران مراجعه کند. متصدی پذیرش هم او را به داروخانه‌ای در جنوب تهران می‌فرستد.

مرد می‌گوید دارو برای پدرش است و برای پیشروی از بیماری نیاز است. مرد شلوار کردی پوشیده، سبیل پرپشتی دارد و کت خاکستری هم به تن کرده‌است. با ته لهجه کردی حرف می‌زند.

می‌گوید که دربه‌در به دنبال آمپول دوتارم می‌گردد. توضیح می‌دهد از سنندج برای انجام ام‌آرآی از شکم و لگن به پایتخت آمده‌است؛ حالا اما در خیابان‌های پایتخت به دنبال پیدا کردن ماده حاجب برای انجام تصویربرداری از اینجا مانده و از آنجا رانده‌است.

هرچند مرد می‌تواند در بیمارستان یا در بخش تصویربرداری دیگری کارش را انجام دهد اما او می‌گوید پزشکش تاکید کرده‌است تصویربرداری‌اش را در مرکزی که او گفته انجام دهد. به همین دلیل او مجبور است هر طور شده دارویش را در یک داروخانه پیدا کند.

در داروخانه ۲۹ فروردین داروهای لووتیروکسین سدیم (دارویی برای درمان تیروئید) و شربت ریسپریدون (شربت آرامبخش) در دسترس نیست.

در داروخانه هلال‌احمر نیز قرص نیمودیپن (داروی قلبی و عروقی) و داروی گلوریپا (داروی دیابت)‌ وجود ندارد. در داروخانه ۱۳ آبان اما داروی اگزلون (دارویی برای جلوگیری از آلزایمر)، شربت اپیلیم (داروی ضدصرع) و آمپول دیسپورت (آمپول بی‌حسی عضلانی)‌ وجود ندارد.

داروهای ضدسرطان

داروخانه هلال‌ احمر شلوغ است. افراد زیادی در محوطه کوچک در حال رفت‌وآمدند. از این باجه پذیرش به باجه دیگری می‌روند.

برخی نشسته‌اند تا آنها را برای تحویل دارو صدا بزنند و بعضی دیگر هم ایستاده چشم دوخته‌اند تا نوبت‌شان شود.

یکی از آنها خانم جوانی است که برای تهیه داروی پروکسی بوفیلین (دارویی که برای افراد مبتلا به برونشیت استفاده می‌شود) به داروخانه مراجعه کرده‌است.

او می‌گوید تا هفته قبل دربه‌در همه داروخانه‌های پایتخت را به‌دنبال تهیه دارویش بوده‌است. دارو اما در هیچ داروخانه‌ای پیدا نمی‌شد تا به امروز که او متوجه شد داروخانه مرکزی هلال‌احمر داروی مورد نیازش را دارد. این دختر جوان توضیح می‌دهد که قرص برای خواهرش است و پزشک هم برای درمان سرطان آن را تجویز کرده.

دختر جوان خوشحال است می‌گوید برایش مهم نیست که دارو را آزاد یا با بیمه تهیه کند، مهم این است که دارو را پیدا کرده و حاضر است برای به‌دست آوردن آن هر چقدر لازم است هزینه کند. فیش صندوق را که از پذیرش می‌گیرد خوشحال به طرف صندوق می‌رود و می‌گوید که حدود یک میلیون و ۸۰۰هزار تومان برای تهیه دارویش هزینه کرده با این حال اما خوشحال است. از پشت ماسک، لب‌هایش می‌خندد.

همه اما مانند این دختر جوان خوش‌شانس نیستند. زن نشسته است روی نیمکت، شانه به شانه زن دیگری و منتظر است تا یکی از متصدیان پذیرش داروخانه تخصصی ۱۳ آبان نام او را صدا بزند. می‌گوید که یک قلم از داروهای نسخه او را ندارند.

این زن توضیح می‌دهد مادرش به سرطان مبتلاست و این روزها پیدا کردن داروی زلودا سخت شده‌است. دارویی که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد و بسیار هم گران است. او تعریف می‌کند دارو کمیاب است چراکه هزینه بالایی دارد. برای تهیه دارو او باید حدود ۷ میلیون تومان هزینه کند.

قرص ونتوکلاکس، قرصی که برای درمان سرطان خون استفاده می‌شود هم به‌سختی پیدا می‌شود. مرد جوانی که رنگ و روی پریده‌ای دارد و سر و گوش‌هایش را با کلاه دستباف پشمی پوشانده حالا به‌دنبال این داروست.

می‌گوید چند هفته‌ای می‌شود برای تهیه قرص ونتوکلاکس از این داروخانه به آن داروخانه می‌رود. این مرد جوان می‌گوید در صورتی که قرص حیاتی‌اش را پیدا نکند بیماری‌اش وخیم‌تر می‌شود و سلول‌های سرطانی بیشتر پیشروی می‌کنند. داروی جایگزینی هم تقریبا برای درمان نیست تا او از آن استفاده کند.

از پوکی‌ استخوان تا پارکینسون

زن، میانسال است و آرام روی نیمکت نشسته‌است. ته لهجه ترکی دارد. می‌گوید یکی از داروهای پوکی استخوانش در داروخانه ۱۳ آبان پیدا نمی‌شود. نام قرص را نمی‌داند اما روی نسخه‌اش نام قرص ریزدرونات نوشته شده‌است.

او تعریف می‌کند به خاطر پوکی‌استخوان خیلی راحت دست و پایش می‌شکند. دارو را باید هر هفته مصرف کند اما با این شرایط باید داروی دیگری تهیه کند. داروی مادوپار، داروی ضد پارکینسون هم در داروخانه ۱۳ آبان موجود نیست.

مرد از متصدی پذیرش داروخانه می‌پرسد که برای تهیه باید به کدام داروخانه تهران مراجعه کند. متصدی پذیرش هم او را به داروخانه‌ای در جنوب تهران می‌فرستد.

مرد می‌گوید دارو برای پدرش است و برای پیشروی از بیماری نیاز است. مرد شلوار کردی پوشیده، سبیل پرپشتی دارد و کت خاکستری هم به تن کرده‌است. با ته لهجه کردی حرف می‌زند.

می‌گوید که دربه‌در به دنبال آمپول دوتارم می‌گردد. توضیح می‌دهد از سنندج برای انجام ام‌آرآی از شکم و لگن به پایتخت آمده‌است؛ حالا اما در خیابان‌های پایتخت به دنبال پیدا کردن ماده حاجب برای انجام تصویربرداری از اینجا مانده و از آنجا رانده‌است. هرچند مرد می‌تواند در بیمارستان یا در بخش تصویربرداری دیگری کارش را انجام دهد اما او می‌گوید پزشکش تاکید کرده‌است تصویربرداری‌اش را در مرکزی که او گفته انجام دهد. به همین دلیل او مجبور است هر طور شده دارویش را در یک داروخانه پیدا کند.

در داروخانه ۲۹ فروردین داروهای لووتیروکسین سدیم (دارویی برای درمان تیروئید) و شربت ریسپریدون (شربت آرامبخش) در دسترس نیست. در داروخانه هلال‌احمر نیز قرص نیمودیپن (داروی قلبی و عروقی) و داروی گلوریپا (داروی دیابت)‌ وجود ندارد. در داروخانه ۱۳ آبان اما داروی اگزلون (دارویی برای جلوگیری از آلزایمر)، شربت اپیلیم (داروی ضدصرع) و آمپول دیسپورت (آمپول بی‌حسی عضلانی)‌ وجود ندارد.

داروی نایاب در بازار سیاه

دیگر برای دستیابی به داروهای کمیاب لازم نیست به خیابان ناصرخسرو مراجعه کنیم. با یک کلیک می‌توان در فضای مجازی گروه‌های مختلف فروش دارو را پیدا کرد.

داروهایی که نایاب و کمیاب است و در فضای مجازی به فروش می‌رسد. با چهار داروفروش در فضای مجازی ارتباط برقرار می‌کنیم. هر چهارنفرشان می‌گویند داروهای موردنیاز ما را دارند. عکس می‌فرستند و قیمت هم می‌دهند.

در کمتر از یک روز می‌توان فهرست داروهایی را که در داروخانه‌های مرجع پیدا نمی‌شود، در فضای مجازی و از افرادی که داروهای کمیاب می‌فروشند، پیدا کرد.

مادوپار وارداتی را یک داروفروش یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان و یک نفر دیگر حدود دو میلیون و ۱۰۰هزار تومان به فروش می‌رساند، مادوپاری که در داخل تولید می‌شود اما قیمتی برابر دو میلیون و ۲۰۰ هزار تومان دارد. هر ویال آمپول دیسپورت حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار تومان قیمت دارد.

هزینه یک بسته قرص گلوریپا ۵۰۰ تا ۶۵۰ هزار تومان است و یک بسته قرص ایزوترتینوئین حدود یک میلیون تومان هزینه دارد. پماد دیفرین حدود ۷۰۰هزار تومان و کپسول نکسیوم هم حدود سه میلیون تومان قیمت خورده‌است.

آمپول دوتارم را داروفروشی ۴۵۰ هزار تومان و داروفروش دیگری نیز یک میلیون و ۵۰ هزار تومان به فروش می‌رساند. قرص ریزدرونات نیز از دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان تا یک میلیون و ۳۰۰هزار تومان فروخته می‌شود. فرصت‌طلبان در بازارسیاه شربت ریسپریدون را حدود ۵۰۰ هزار تومان چوب حراج زده‌اند.

در این آشفته بازار داروی لووتیروکسین سدیم نیز حدود یک میلیون و ۸۵۰ هزار تومان فروخته می‌شود. قرص نیمودیپن ۶۵۰ هزار تومان و شربت اپیلیم هم تا یک میلیون و ۲۵۰ هزار تومان فروخته می‌شود.

دارو هست، سیستم نیست!

روز چهارشنبه هفته گذشته که به تعدادی از داروخانه‌های مرجع سر زدیم سیستم تایید نسخه بیمه‌های تامین اجتماعی و خدمات درمانی قطع بود؛ بنابراین برای مدتی خدمات پذیرش متوقف شده‌بود و بسیاری از افراد مجبور بودند داروی خود را بدون نسخه و با هزینه آزاد تهیه کنند. بعضی از افراد اما منتظر ماندند سیستم بیمه وصل شود و همین ماجرا به شلوغی داروخانه‌ها دامن زده‌بود.

مقابل باجه پذیرش داروخانه ۲۹ فروردین افرادی نسخه به دست تجمع کرده‌اند آنها با ماسک و بدون ماسک یکدیگر را هول می‌دهند تا به باجه پذیریش نزدیک‌تر شوند. خانمی دور از پذیرش فریاد می‌زند: «این سیستم شما وصل نشد؟» می‌گوید که از صبح زود تا به حال که ساعت ۱۱ و ۳۰ دقیقه است سیستمی که تایید بیمه‌های تامین اجتماعی و خدمات درمانی را می‌گیرد قطع است. افرادی که تحت پوشش بیمه نیروها مسلح هستند اما می‌توانند بدون ایستادن در صف پذیرش شوند و داروی خود را با بیمه دریافت کنند. زنی میانسال مضطرب، گوشه‌ای ایستاده و به جمعیت نگاه می‌کند. می‌گوید که باید داروی دیابتش را بگیرد. دارویی که باید در سیستم تایید شود وگرنه به اندازه مصرف ماهانه خود نمی‌تواند دارو دریافت کند.

مردی که در داروخانه هلال‌احمر روی صندلی نشسته‌است باید داروی انسولینش در سیستم تایید شود. او و چند نفر دیگر منتظرند تا سیستم وصل شود تا بعد داروی خود را پذیرش و دریافت کنند. برای برخی از افرادی که به پذیرش داروخانه مراجعه می‌کنند اما مهم نیست سیستم تایید بیمه وصل نیست. آنها هزینه نسخه خود را آزاد پرداخت و دارو را دریافت می‌کنند. یکی از آنها می‌گوید آمپول هورمونی‌اش را لازم دارد. برای بچه‌دار شدن لازم است که در زمان معینی دارو تزریق شود و اهمیت ندارد آمپول را آزاد یا با بیمه تهیه کند. برای پیرزنی که با لهجه شمالی صحبت می‌کند هم مهم است که یکی از داروهای ضروری‌اش را تهیه کند. به همین دلیل است که یکی از قرص‌هایی را که در نسخه‌اش نوشته شده‌است انتخاب و از متصدی پذیرش می‌خواهد آن دارو را برای او آزاد حساب کند.

داروخانه ۱۳ آبان شلوغ است. روی همه صندلی‌ها بدون رعایت پروتکل‌های بهداشتی مراجعه‌کننده نشسته است، همه منتظرند سیستم وصل شود تا بتوانند داروی‌شان را با بیمه دریافت کنند. فضا سنگین است و هوای کمی برای نفس کشیدن وجود دارد. سکوت اما به یکباره شکسته می‌شود، پیرزنی در سالن راه می‌رود و فریاد می‌زند. پیرزن دیگری که در گوشه سالن روی نیمکت نشسته و برای خود بافتنی می‌بافد، می‌گوید: «از صبح تا حالا منتظر پذیرش هستیم.

این سیستم شما وصل نشد؟» حالا مردها هم صدای‌شان را رها کرده‌اند. یک پیرمرد اما صدایش از همه بلندتر است: «سه ماه است منتظر امروزم تا دارویم را بگیرم... بیمارم به این دارو نیاز دارد. نمی‌توانم به او بگویم بمیر، چون سیستم شما قطع است و نمی‌توانید پذیرش کنید...» صداها بالا می‌رود. همهمه بیشتر می‌شود و همه اعتراض می‌کنند. مرد جوانی از میان جمعیت راه باز می‌کند و از متصدی پذیرش می‌پرسد: «این دارو، آزادش چقدر می‌شود؟» متصدی حساب و کتابی می‌کند و رقم پنج میلیون تومان را به زبان می‌آورد. چشم‌های مرد درشت می‌شود، ابروهایش گره می‌خورد و آرام از پشت ماسک صدایش شنیده می‌شود که می‌گوید: «منتظر می‌مانم تا سیستم وصل شود.» نیم‌ساعت بعد همه چیز به شکل دیگری تغییر می‌کند. متصدی پذیرش می‌گوید که سیستم وصل شد. جمله هنوز تمام نشده، خیلی از مراجعه‌کنندگان به باجه‌های پذیرش هجوم می‌آورند.

۴۰ قلم داروی کمیاب

اظهارنظرهای متفاوتی تا به حال درباره کمبود دارو در کشور مطرح شده است. حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو اما این ادعاها را به‌تازگی رد کرده است. او تاکید دارد که فقط ۴۰ داروی کمیاب در صنعت دارویی کشور وجود دارد و این مشکلات تامین ارز است که باعث شده تا کمبود دارویی در کشور وجود داشته باشد.

او کمبود دارو را نه مختص کشور که مشکلی جهانی دانست و عنوان کرد که به دلیل شیوع ویروس کرونا در جهان، مواد اولیه بیشتری هم برای تهیه دارو مصرف می‌شود، بنابراین کمبود دارو در کشور طبیعی است. مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو تاکید کرد: «۴۰ قلم دارویی که طبق فهرست ما دچار کمبود است، داروهایی هستند که تنها برای مصرف یک ماهه مردم است و بیش از این برای مصرف سه ماه نمی‌توان آن را تهیه کرد.»

او البته توضیح داد در تهیه لیست خود تنها به نام دارو بسنده کرده‌اند و برندهای دارویی مطرح نبوده است، اگر لیست داروهای کمیاب با توجه به برند شرکت تولیدی تهیه شود، تعداد آنها بیش از این می‌شود. محمدی تاکید کرد در سال ۹۱، ۴۰۰ تا ۵۰۰ قلم دارو در کشور نایاب بود.

او تاکید کرد کمبودهای دارویی امسال نسبت به سال گذشته که ۲۲۰ قلم بود، یک‌پنجم کاهش داشته است.

این درحالی است که رئیس‌جمهور نیز اواخر هفته گذشته در جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت گفت: «سودجویان تلاش می‌کنند برای تامین منافع خود، با انتشار اخبار نادرست بازار دارو را بی‌ثبات جلوه دهند.»

ابراهیم رئیسی از حمایت‌های بیشتر دولت برای تامین داروی مورد نیاز بیماران به عنوان اقدامی مستمر و ضروری یاد کرد و از مسوولان دست‌اندرکار از جمله وزارت بهداشت و بانک مرکزی خواست در جهت تامین نیازهای دارویی به ویژه ذخایر دارویی کشور اقدام کنند.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم