داروهای دپوشده در گمرک را نجات دهید

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، موضع گیری‌هایی که گمرک و سازمان غذا و دارو در ارتباط با پرونده‌های علنی شده سرم و رمدسیویر دارند و اتهاماتی که به یکدیگر می‌بندند و قصور‌ها و خودمختاری‌هایی که به همدیگر نسبت می‌دهند دیگر از حد تحمل خارج است. خلاصه ماجرا این که از یک سو یک محموله بزرگ سرم در حالی که حتما با ارز دولتی و برای تنظیم بازار دارویی کشور وارد شده آنقدر در گمرک باقی ماند تا فاسد شود و تاریخ انقضایش بگذرد و از سوی دیگر یک محموله دیگر سرم نیز درست در روز‌هایی که مردم ناچار بودند اگر سرمی پیدا می‌کردند آن را به بهای گزافی بخرند، یک محموله که مجوز واردات فوری داشته چند روزی به خواست سازمان غذا و دارو در گمرک زمینگیر می‌ماند؛ همان ماجرایی که دستمایه پخش ویدئو‌های مختلف در رسانه‌های آن‌ور آبی شد.

 

همچنین در روز‌هایی که مردم گرفتار در به در دنبال رمدسیویر می‌گشتند و حاضربودند هرچه دارند بدهند و این آمپول‌ها را به بیماران کرونایی‌شان برسانند، هزارهزار ویال رمدسیویر مشکل دار ابتدا در گمرک دپو می‌شود و سپس در حالی که طبق ادعای گمرک، مشکل دار بوده اند به دست مردم می‌رسند.

 

با این که دو طرف این دعوا هیچ کدام حرف دیگری را قبول ندارند و خود را از هرگونه اتهام مبرا می‌دانند، ولی مسجل است که قصوری بزرگ در این حوزه رخ داده و دو دستگاه دولتی علیه سلامت مردم عمل کرده اند و حالا نیز که وقت سخن گفتن صادقانه است طوری موضع گیری می‌کنند که افکارعمومی گیج شود و از اصل ماجرا سر درنیاورد. این در شرایطی است که علاوه بر سوء مدیریتی که در گمرک و سازمان غذا و دارو وجود دارد، علل دیگری نیز در کار است که این روز‌ها باعث آشفتگی در تامین دارو‌های بیماران مبتلا به سرطان، ام اس، هموفیلی و تالاسمی شده است.

 

اختلاف سر قیمت‌گذاری دارو‌های وارداتی و نیز تخصیص نیافتن به‌موقع ارز به واردات، حتی تامین نشدن ارز نیمایی برای واردکننده‌های دارو و مواد اولیه چند مورد از این دلایل است که باعث کمبود‌های جدی در بازار دارویی کشور شده که علاوه بر به خطر انداختن جان عده ای، به رونق بازار سیاه دارو نیز انجامیده است.

سرم‌هایی که فاسد شد

محموله‌های سرمی که می‌خواهیم درباره شان حرف بزنیم و این روز‌ها محل مناقشه شده اند در واقع دو محموله اند، یکی وارد شده از هند و دیگری وارد شده از ترکیه. روایتی که از سرنوشت محموله اول در اختیار داریم متعلق به محمدرضا شانه ساز، رئیس سازمان غذا و داروست. او می‌گوید: یک محموله سرم توسط یک شرکت وارد کننده در سال ۹۵ به گمرک می‌آید که بخشی از آن در سال‌های ۹۶ و ۹۷ ترخیص می‌شود، اما پس از آن گمرک دیگر اجازه ترخیص نمی‌دهد و با این که شرکت دنبال ترخیص است، اما گمرک اعلام می‌کند که، چون تاریخ مصرف سرم‌ها از دوسوم کمتر شده سرم‌ها حق خروج از انبار را ندارند.

 

در این حین سرم‌ها که باید در دمای معمولی نگهداری شوند به سردخانه گمرک منتقل می‌شوند که این باعث کریستالیزه شدن و رسوب کردن آن‌ها می‌شود و در نهایت نیز تاریخ انقضای سرم‌ها در سال ۹۹ تمام می‌شود و این محموله بعد از چهار سال بلاتکلیفی فاسد می‌شود. با این که گمرک درباره این محموله سکوت کرده، اما شانه ساز معتقد است سازمان غذا و دارو در فاسد شدن این سرم‌ها قصوری نکرده است.

اما ماجرای محموله دیگر سرم که تازه‌تر و دردناک‌تر است به اوج بحران نایاب شدن سرم درکشور یعنی مرداد ماه مربوط می‌شود که تبعاتش تا همین اواخر نیز ادامه داشت. راوی این بخش از ماجرا مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک است. او می‌گوید: در حالی که ۲۰ مرداد سازمان غذا و دارو از یک شرکت واردکننده خواسته بود۶۰۰ هزار عدد سرم را به صورت فوری وارد کشور کند، پنج روز بعد دستورممنوعیت ترخیص همین برند سرم توسط شرکتی دیگر را صادر می‌کند. در ادامه، اما اول شهریور سازمان غذا و دارو مجوز ترخیص سرم‌های دپو شده اول را نیز صادر کرد.

طبق این روایت، گمرک بی تقصیر است، ولی اگر در ترخیص سرم‌ها بی‌تقصیر بوده چرا سازمان غذا و دارو بابت آنچه که «صدورغیرقانونی مجوز برای سرم غیرمجاز از ترکیه» خوانده از گمرک به سازمان بازرسی کل کشور شکایت کرده است؟ این همان نقطه مبهم در این ماجراست که دو طرف درگیر در این پرونده، چون شفاف درباره اش حرف نمی‌زنند و خود را محق نشان می‌دهند، نمی‌شود از آن رمزگشایی کرد.

ماجرای رمدسیویر‌های ترخیص شده فاسد

ماجرای رمدسیویر‌های وارداتی از هند، اما از ماجرای سرم‌های وارداتی تُرک پر ابهام‌تر است. سازمان غذا و دارو در مورد این داروی ضدویروس و پرمصرف برای درمان بیماران کرونایی دقیقا همان شکایتی را علیه گمرک تنظیم کرده که درباره سرم ها. در واقع گمرک به صدور غیرقانونی مجوز ورود داروی غیرمجاز رمدسیویر متهم است.
اما این که اصل ماجرا چیست، نمی‌دانیم و فقط دو روایت از دو سمت دعوا داریم.

 

مهرداد جمال ارونقی، معاون فنی گمرک که در واقع نوعی مدافع گمرک است، می‌گوید: اداره بازرسی فنی دارو چهارم مرداد امسال در نامه‌ای به معاونت برنامه ریزی اداره کل دارو (زیرمجموعه سازمان غذا و دارو) اعلام کرده بود که محموله رمدسیویر هندی مورد تایید نیست، چون در بررسی سال‌های قبل به مشکلاتی همچون وجود رسوب، تغییر رنگ، ذرات خارجی و حتی وجود حشره در ویال‌های تزریقی پی برده است. اما در کمال تعجب پس از این تاریخ سازمان غذا و دارو دو روز بعد یعنی ششم مرداد اجازه ترخیص محموله ۲۰۰ هزار بسته‌ای این دارو و نیز اجازه پخش آن را در بازار صادر کرد.

در واقع معاون گمرک از ۱۳ تن رمدسیویری (معادل ۴۰۰ هزار ویال) حرف می‌زند که شواهد نشان می‌دهد به عنوان محموله فاسد دارویی به دست مردم رسیده است.

اما پاسخ سازمان غذا و دارو به این اتهام بزرگ و غیرقابل بخشش چیست؟ باید برای پاسخ به این پرسش به واکنش دیروز سخنگوی این سازمان که با ایلنا مصاحبه کرده است، بپردازیم.

کیانوش جهانپور می‌گوید: ترخیص ۱۳ تن رمدسیویر فاسد از گمرک درست نیست و علت حرف‌هایی که گمرک می‌زند این است که از ریکال (جمع آوری) و شرایط و فرآیند آن اطلاعی ندارد.

یک فرآورده دارویی از یک برند ممکن است سال‌ها در بازار مصرف یا وارد کشور شود و هر زمان بنابر شبهه‌ای از بازار جمع آوری شود؛ بنابراین بعد از جمع آوری یا توقیف محموله، بررسی‌ها انجام می‌شود و چنانچه رفع شبهه شود آن دارو مجدد وارد بازار می‌شود. پس این‌ها به معنی تصمیمات ضد و نقیض نیست بلکه اقدامی استاندارد در راستای احراز سلامت و ایمنی یک فراورده دارویی است.

با این که با این توضیحات، سازمان غذا و دارو از هر اتهامی مبرا می‌شود، ولی سوال این است سازمانی که معمولا در بررسی‌های دارویی اش تعلل دارد چگونه در عرض فقط دو روز یک داروی شبهه ناک را بررسی و مجوز ترخیص و ورود آن را به بازار صادر کرده و بر سلامت آن مهر تایید زده است. سوال دوم این که اگر سازمان غذا و دارو بی مشکل بودن رمدسیویر‌های هندی را تایید کرده چرا بابت ترخیص این دارو‌ها از گمرک آن هم به اتهام «صدور غیرقانونی مجوز ورود داروی غیرمجاز رمدسیویر هندی» به سازمان بازرسی کل کشور شکایت کرده است؟

مشکل دارویی مردم و ماجرای ادامه دار دپو در گمرک

دعوای گمرک و سازمان غذا و دارو برای متهم کردن یکدیگر به اهمال کاری از یک سو و تبرئه کردن خود از سوی دیگر درشرایطی که براحتی محموله‌های دارویی در کشورمان فاسد می‌شوند یا بلاتکلیف درگمرک خاک می‌خورند درحالی اتفاق می‌افتد که بیماران زیادی درکشور برای تهیه داروی خویش رنج می‌برند.

اگر بگوییم مشکل از سختی واردات داروست، فرامرز اختراعی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی به ما می‌گوید که «خیر، واردات اتفاقا خیلی آسان است». او توضیح می‌دهد: «واردات دارو برای آن دسته از دارو‌هایی که ارز نیمایی دریافت می‌کنند به راحتی انجام می‌شود و، چون تعدادشان زیاد است نیز بر واردات آن‌ها نظارت نمی‌شود.

 

در نتیجه دلالان دارویی و واردکننده‌ها با ترفند کمبود دارو در کشور و استفاده از رانت، دارو‌ها را ترخیص می‌کنند و باعث بروز اختلال در بازار دارویی کشور می‌شوند». اما آیا تامین ارز برای واردات دارو به همین راحتی است؟ در پاسخ به این سوال یکی از فعالان حوزه دارو به ما می‌گوید ارز به راحتی به همه واردکننده‌ها تعلق نمی‌گیرد و، چون تخصیص ارز دولتی هم مشکل دارد واردات یکی از دارو‌های بیماران ام اس تقریبا متوقف شده است.

 

بیماران مبتلا به ام اس این روز‌ها از کمبود آمپول «بتافرون» و داروی «ربیس» رنج می‌برند. ربیس در بسته‌های ۱۲ تایی عرضه می‌شود که با ارز دولتی و با احتساب پوشش‌های بیمه ای۸۵۰ هزار تومان به دست مصرف کننده می‌رسد. هر بیمار مبتلا به ام اس نیز در ماه به یک بسته ۱۲ تایی از این دارو نیاز دارد که، چون واردات با ارز نیمایی مشکل دارد بیماران مجبور به تهیه آن از بازار آزاد به قیمت ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان هستند.

 

در این میان پیگیری‌های ما نشان می‌دهد با این که وضع دارو نسبت به یک ماه قبل بهتر شده و این روز‌ها بیماران کلیوی و افراد مبتلا به اوتیسم در تامین داروهایشان مشکل ندارند، ولی هنوز بیماران زیادی دلهره تهیه دارو را دارند. برای مثال دارو‌های «دیفرلین»، «اندوکسان» و «ادریامایسین» دور از دسترس بیماران مبتلا به سرطان است و همین بیماران داروی «اوستین» را با دوندگی‌های زیاد به دست می‌آورند.

 

در این میان زندگی بیماران مبتلا به هموفیلی نیز دشوار است و در تهیه کلیدی‌ترین داروی خود مشکل دارند. احمد قویدل، فعال حوزه هموفیلی به ما می‌گوید حدود ۲۰ روز است که تهیه داروی فاکتور ۹ برای این بیماران به معنی واقعی سخت شده و جالب این که تاکید می‌کند این دارو ۸ ماه است در گمرک انبار شده است.

 

وی درباره علت این دپو شدن بی موقع توضیح می‌دهد: به دلیل اختلاف در قیمت گذاری با شرکت واردکننده، این داروی حیاتی در گمرک باقی مانده، دارویی که از پلاسمای ایرانی‌ها، ولی در آلمان تهیه می‌شود و به کشورمان بازگردانده می‌شود. ماجرای این دارو‌های انبارشده، اما زمانی تلخ‌تر می‌شود که قویدل می‌گوید مدت زمان انقضای این دارو رو به پایان است. برای بیماران تالاسمی هم این روزها، روز‌های سختی است.

 

یونس عرب، رئیس انجمن تالاسمی در گفتگو با جام جم از ورود داروی تقلبی «دسترال» به بازار می‌گوید، دارویی که به گفته وی ۲۰ روز پیش با مجوز سازمان غذا و دارو از گمرک ترخیص و بعد در کشور توزیع شد. عرب می‌گوید: «بعد از مصرف این دارو‌ها حال بیماران بد شد که فهمیدیم دارو‌ها تقلبی بوده.» البته این دارو اکنون از بازار جمع شده، ولی سازمان غذا و دارو هیچ دارویی را جایگزین آن نکرده به طوری که بیماران تالاسمی با کاهش آهن خون روبه رو شده اند.

 

این روز‌ها همچنین مواد اولیه تولید برخی از دارو‌های بیماران تالاسمی نیز در گمرک زمینگیر شده و اجازه ترخیص ندارد مثل مواد اولیه ساخت دارو‌های «دسترال» و «جیدنیو» (داروی خوراکی آهن) که منتظر دریافت مجوز از سوی سازمان غذا و داروست. رئیس انجمن تالاسمی به ما می‌گوید علت ترخیص نشدن این مواد، نزدیک بودن زمان انقضای آنهاست، حال آن که، چون تاریخ انقضا نزدیک است باید ترخیص شوند تا نیاز دارویی بیماران برطرف شود و از هدر رفت منابع ارزی نیز جلوگیری شود.

 

در واقع این تاکید یونس عرب، اصل ماجرا و مهم‌ترین حلقه مفقوده در بازار دارویی کشور است. یعنی درحالی که دارو‌های زیادی در گمرک خاک می‌خورند و روز‌های پایان مصرف خود را می‌شمارند، سازمان غذا و دارو نیز برای رفع این بلاتکلیفی تعلل می‌کند در حالی که هم گمرک و هم وزارت بهداشت می‌دانند که جان خیلی از بیماران به جان این دارو‌ها بند است.

البته نباید فراموش کرد که عده‌ای سودجو نیز دارو‌هایی را که تاریخ مصرفشان در حال اتمام است ارزان می‌خرند تا پس‌از واردات گران بفروشند.