ترویج کتاب بدون تعطیلی

سیر تغییرات کارکردهای فرهنگی‌، اجتماعی و آموزشی در کتابخانه‌ های عمومی نیز از زمانی که کتابخانه‌ ها تنها محلی برای امانت کتاب به کتابخوان‌ ها بود تا امروز نیز از این امر مستثنی نیست.

شکل‌گیری فضاهای فرهنگی از آغاز پیدایش آن به‌منزله پایگاه‌های فرهنگی و اجتماعی در شهرها تا تحت تاثیر شرایط پیشامدرن به شرایط مدرن بوده است.

کتابخانه‌ های عمومی نیز در آغاز فعالیت دوران جدید خویش هم‌زمان با رشد تکنولوژی و پیشرفت‌های دنیای معاصر نشان از پیوندها و تفکرات عمیق مخاطبان و مراجعه‌کنندگان را به همراه دارد؛ به‌گونه‌ای که کتابخانه‌ های عمومی به‌عنوان مکان‌های عمومی فرهنگی فارغ از سایر ظرفیت‌های موجود مانند فرهنگسراها و سالن‌های فرهنگی و هنری در مراکز استان‌ها‌، شهرها‌، روستاها و ... مکان برپایی و اجرای مراسم فرهنگی و اجتماعی شده و محل مناسبی برای آموزش چند‌منظوره مخاطبان کارکردی جدید را در‌برگرفته است و زیست‌بوم فرهنگی جدیدی را بر تن کرده است و ضمن آن‌که در ارتقاي سطح آموزش اجتماعی مردم نیز نقش بسزایی ایفا می‌کنند محل امن و مناسبی برای مراجعه تمام سنین افراد خانواده شده است.

کتابخانه‌ های مرکزی با ارائه خدمات متنوع و متکثر خود مصداق بارزی برای حضور کودکان، نوجوانان، جوانان و پژوهشگران بوده و برای کم‌شنوایان و ناشنوایان حتی نابینایان و کم‌بینایان نیز دارای خدمات متفاوتی است و چنانچه گسترش تکنولوژی در قرن حاضر را از زندگی چند دهه گذشته برای لحظه‌ای حذف کنیم، به یاد خواهیم آورد که «کتابخانه‌ ها» چه حضور و چه تأثیری در دوران نوجوانی و جوانی نسل‌ها داشته و در دنیای معاصر و در فرآیند مبتنی بر ارتباط دو‌سویه و پذیرش مخاطب فعال و انتخابگر، گسترش اطلاع‌رسانی منجر به گسترش نظارت، شفافیت، فرهنگ و نهایتا تسهیل فرآیند تصمیم‌سازی و کاهش فاصله‌ها شده است و نهاد کتابخانه‌ های عمومی در آستانه قرن جدید پدیده‌های جهانی شدن و محلی شدن را در کنار هم دیده است و با این باور که در برابر جهانی شدن آنچه می‌تواند تعامل ایجاد کند بومی‌ گرایی یا محلی‌ گرایی در یک ارتباط متعامل است؛ با رویکرد احترام به کتاب‌خوان‌ها و کتابدارها که مخاطبان اصلی این نهاد مردمی غیر‌دولتی هستند به مصرف‌کنندگی فرهنگی بر تولید فرهنگی اندیشیده و در حال برنامه‌ریزی و اجرایی شدن برنامه‌ها و خدمات خود است.

خواندن برای لذت نه تنها در قلب هفته «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» از خاص‌ترین اتفاقات فرهنگی در حوزه کتابخوانی و علاقه‌مندان به مطالعه و کتاب خواندن است، بلکه از مهم‌ترین اتفاقات فرهنگی روزگار ماست. تبدیل هر روز به روز با کتاب می‌تواند تأثیرات قابل‌توجهی بر سلامت جامعه و به‌صورت خاص کودکان و نوجوانان داشته باشد و به‌گواه جامعه‌شناسان در شرایط پاندمی کرونا و ورود به فضای قرنطینه خانگی و با در خانه ماندن میزان مطالعه در گروه‌های سنی جامعه رشد قابل‌توجهی داشته است و کودکان و نوجوانان بسیاری اذعان داشته‌اند که مطالعه باعث می‌شود احساس بهتری را تجربه کنند.

هفته «کتاب، کتابخوانی و کتابدار» فرصت مناسبی برای اهل کتاب و مطالعه است. جهانی شدن و فراگیری بیماری کرونا و ایجاد شرایط پسا‌کرونایی روند فعالیت‌ها و سبک زندگی مردم جهان را تغییر داد اما به گواه فعالیت‌های شکل گرفته در همین دوران در کتابخانه‌های عمومی فعالیت‌های شگفت‌انگیز و خدمات متنوع و متکثر بسیاری برگزار شد که هم‌اکنون نیز به همت کتابداران خدوم و خدمت‌رسان در حال برنامه‌ریزی و اجراست.

فعالیت‌ها و خدماتی که روایت خدمتی خالصانه و صادقانه به حوزه فرهنگ ایران اسلامی در قالب مراکز چند‌منظوره فرهنگی و آموزشی است.

از سویی دیگر نهاد کتابخانه‌ های عمومی در بستر فضای مجازی و شرایط کرونایی با بهره جستن از ظرفیت رسانه‌های اجتماعی ثابت کرد که فرصت خدمت به اهل کتاب را از دست نداده و در ایام کرونا نیز کتابداری و خدمت‌رسانی به کتابخوان‌ها تعطیل نبوده است.

مهدی توكلیان - مدیرکل روابط‌عمومی و امور بین‌الملل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور / روزنامه جام جم