امید به آینده روشن موسیقی در تلویزیون

به گزارش جام جم، گوشه ذهن هر کدام از ما پر است از آوای سازها و آوازهایی که گاهی حتی گذرا به آنها برخورده‌ایم، نت‌های پر از حرفی که روزها و سال‌ها به خود دیده‌اند و عمرشان به اندازه آشنایی آدم‌‌ها با اولین اصوات آهنگینی است که به دنیا آمدند. حالا همین نت‌ها و موسیقی‌ها مدتی است که هر هفته مهمان «سرنا» می‌شوند و به‌عنوان سوژه اصلی برنامه مورد توجه قرار می‌گیرند. رضا مهدوی که سال‌های مدیدی است در رادیو و تلویزیون برای این هنر خوش سرو‌صدا برنامه می‌سازد، در سرنا به‌عنوان سردبیر و مجری - کارشناس، حضور دارد. این برنامه یکشنبه‌شب‌ها به‌صورت تخصصی به موسیقی اصیل ایرانی و ویژه موسیقی مقامی و سنتی با حضور موسیقیدانان، هنرمندان، مسؤولان و کارشناسان این حوزه می‌پردازد. سرنا به تهیه‌کنندگی محمد علیبازی در گروه ادب و هنر تولید شده است و آیتم‌های گوناگونی دارد مثل اخبار موسیقی، معرفی آلبوم، معرفی تک‌آهنگ‌ها، گزارش و... . افزایش آگاهی و سواد شنیداری مخاطبان یکی از اصلی‌ترین اهدافی است که مهدوی در این برنامه هم آن را در نظر گرفته است. همچنین استادانی مانند نادر مشایخی و مرتضی شیرکوهی هم از چهره‌هایی هستند که به پیشبرد این برنامه کمک می‌کنند.

تولد «سرنا»
تولد سرنا اولین مساله‌ای بود که از مهدوی درباره‌اش پرسیدیم. او با اشاره به سابقه برنامه‌های تخصصی موسیقی که در این سال‌ها داشته، در این باره در گفت‌و‌گویی که داشتیم، بیان کرد: این جریان به سال۹۵ و برنامه «چشم شب روشن» برمی‌گردد. برنامه‌ای که با اجرای آقای صالح‌علاء هرشب دو میز اختصاصی برای دو رشته مختلف داشت. ما هم بحث تخصصی موسیقی را از آنجا شروع کردیم و مباحث تخصصی را هر هفته با موضوعات مختلف و مهمانانی مربوط به همان بخش را در برنامه مورد بحث و پرداخت قرار دادیم. در ادامه این برنامه بعد از دو سال به «شب‌های هنر» تبدیل شد. یکشنبه‌ها در این مجموعه به شب موسیقی تعلق داشت. مهدوی با بیان شیوه‌ای که برای پیشبرد سرنا در نظر گرفته‌اند، ادامه داد: ما سعی کردیم که در این سلسله برنامه‎ها به صورت موضوعی جلو برویم و دو سال به همین منوال ادامه دادیم تا این‌که سال ۹۹ زمان برنامه از یک ساعت هم بیشتر شد و به حدود ۷۵ دقیقه رسید. آن سری را هم با برنامه‌های خاص و محوریت یک موضوع در هر قسمت پیش بردیم. در ادامه امسال با صحبتی که با مدیران شبکه داشتیم، بنا شد که سال ۱۴۰۰ را با محوریت سرنا پیش ببریم، سازی که در گروه سازهای پرپیشینه ایران است و سابقه چندهزار ساله دارد و خیلی از نواحی ایران آن را می‌نوازند. این‌که چه شد سرنا به‌عنوان نام برنامه انتخاب شد هم موضوعی است که مهدوی در پاسخ به آن گفت: از آنجا که قرار شد شروع برنامه با سرنا و موسیقی نواحی و اقوام ایرانی باشد و در ادامه اگر فرصتی شد به دیگر بخش‌های در سایه موسیقی بپردازیم، این عنوان را برای برنامه انتخاب کردیم. او با اشاره به بخش‌های این برنامه افزود: همچنین مثل سال‌های گذشته می‌خواستیم این برنامه را زنده روی آنتن ببریم اما از آنجا که بخش‌هایی مثل سواد و اخبار موسیقایی، معرفی آلبوم‌ها و... را در برنامه داریم، در طول هفته باید آنها را آماده پخش کنیم، به همین دلیل این قسمت‌ها به صورت تولیدی در حین برنامه پخش می‌شوند. به طور کلی ما تا پایان اسفند و حدود ۲۸ قسمت، هر هفته این برنامه را روی آنتن می‌بریم.

پرداخت به موسیقی با وجود همه چارچوب‌ها
خیلی وقت است که در تلویزیون برنامه تخصصی موسیقی نداشتیم و به این مقوله کم پرداخته شده به همین دلیل لازم است به‌صورت جامع سراغ چنین فضایی رفت، اتفاقی که تا اندازه قابل توجهی در سرنا هم افتاده است. این موضوعی بود که مهدوی درباره‌اش عنوان کرد: من از سال ۷۱ برنامه‌های تخصصی موسیقی را در رادیو روی آنتن بردم و خوشبختانه این جریان در مورد موسیقی در رادیو همچنان ادامه دارد و مردم هم از آن استقبال می‌کنند. این اقبال باعث شده حتی شبکه‌هایی که تخصصی هم نیستند به‌نوعی برای موسیقی برنامه داشته باشند اما تلویزیون به واسطه آن‌که به‌راحتی نمی‌تواند ساز را نشان دهد و دیگر چارچوب‌هایی که در آن وجود دارد، محدودیت‌هایی از نظر پرداختن به موسیقی دارد. همچنین مخاطبان این رسانه هم گسترده‌تر است و مدیران شبکه‌ها اغلب علاقه‌مند به ساختن چنین برنامه‌هایی نیستند، آن هم با موضوع موسیقی که حساسیت‌های زیادی هم در مورد آن وجود دارد. او ادامه داد: مدیریت فرهنگ و هنر در کشور ما ساده نیست و افراد مختلفی هستند که درباره هر بخشی نظر می‌دهند و همه اینها باعث می‌شود شرایط برای مدیران هم سخت‌تر شود.با همه اینها در گذر سال‌ها برنامه‎هایی جسته و گریخته بوده و سعی کردند به شکلی اجازه ندهند این نخ پاره شود و ارتباط موسیقی با شبکه‌ها قطع گردد. این جریان به صورت پراکنده وجود داشته و البته گاهی هم هیچ برنامه‌ای در این باره نبوده است. با این حال شبکه چهار چون اغلب میزبان مباحث گفت‌و‌گو محور است آن را شبکه فرهنگ می‌نامند،چراکه جامعه‌ای را دارد که خیلی عمومی فکر نمی‌کند و با نگاه عقلایی پیش می‌رود. به همین دلیل این شبکه خاستگاه خوبی برای پرداختن به رشته‌های مختلف هنر ازجمله موسیقی است همان‌طور که شش سال است این نگاه مستمر را در این حوزه (موسیقی) ادامه داده است. مهدوی با اشاره به جای خالی پرداخت گسترده‎تر به دنیای موسیقی در این رسانه افزود: قطعا این پرداختن به موسیقی در یک شبکه به نسبت جمعیت ایران و دیگر مخاطبان تلویزیون در سراسر دنیا کم است،زیرا امروز این رسانه فقط از طریق تلویزیون دیده نمی‌شود و خیلی از فارسی‌زبانان با استفاده از برنامه‌ها و اپ‌های مختلف، آن را دنبال می‌کنند.همچنین موسیقی در هر سطحی از معمولی گرفته تا تخصصی از اقبال عمومی برخوردار است و همیشه مردم دوستدار موسیقی هستند به همین دلیل خوب است تلویزیون هم در قالب برنامه‌های گوناگون بیش از گذشته به مباحثی بپردازد که در این عالم بی‌انتها وجود دارد. در واقع در طول این جریان جا دارد تا این رسانه هم برنامه‌های تاریخی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در دوره‌ای که عصر رسانه‌ا‌ی خوانده می‌شود، برای مخاطبانش تدارک ببیند، چون موسیقی و هنر زبان جهانی است.

آینده موسیقی در تلویزیون
سردبیر سرنا با ذکر مثالی از گونه‌هایی که در حوزه موسیقی وجود دارد و قابل پرداخت است، گفت: ما می‌توانیم با ریتم‌ها، ملودی‌ها و به‌خصوص با اقوام سترگی که در نواحی مختلف ایران با گویش‌های گوناگون حضور دارند، زبان و فرهنگ‌مان را به دنیا معرفی کنیم. گفته می‌شود موسیقی هنر اول است و همه هنرها با موسیقی عجین است، از همین رو خوب است که دیگر شبکه‌ها هم با نگاه علمی در سطوح متنوع برنامه‌سازی‌هایی را داشته باشند. حال این اتفاق در شبکه چهار را باید به فال نیک بگیریم و باید تبریک بگوییم بابت نگاه کلانی که در صدا و سیما در این فضا وجود دارد. به‌خصوص با تغییر مدیریت سازمان صدا و سیما امیدواریم فضا کمی تغییر کند و موسیقی ایرانی در ابعاد مختلف و گونه‌هایی که دارد از حماسی گرفته تا دینی، آیینی، تلفیقی و... مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.
این جریان باید به‌گونه‌ای باشد که اهل فن بیایند و از فن موسیقایی صحبت کنند، دوربین‌ها در بین اقوام بروند و مستندسازی‌های اتفاق بیفتد و... این اتفاقی است که شبکه مستند هم می‌تواند سراغ آن برود. از این طریق ما می‌توانیم برای جامعه هم نشاط باطنی ایجاد و راهی را باز کنیم که گوش و چشم بیشتری را به سمت رسانه ملی جلب کنیم تا نگاه‌ها دیگر به رسانه‌های غیرملی نباشد.
او تصریح کرد: این دست برنامه‌ها و تولیدات می‌توانند در قالب الگوسازی هم پیش بروند و باعث شوند مخاطب موسیقی خوب را تشخیص دهد. آن وقت است که در پلی‌لیست‌ها و زندگی شخصی مردم هم می‌توان رد این تأثیرگذاری را دید. چنین جریانی باعث می‌شود که مردم کمتر سراغ موسیقی‌هایی بروند که به فرهنگ خانواده ایرانی ضربه می‌زند. گوش‌های ما باید به گونه‌ای باشد که سره را از ناسره تشخیص دهیم. زمانی که در سبد خانواده چه به لحاظ مادی و چه از نظر روحی و ذهنی خوراک مناسبی وجود داشته باشد، این نگاه در همه افراد آن فضا نهادینه می‌شود. همچنین موسیقی خوب می‌تواند یکی از غذاهای روح باشد. من همیشه شعاری دارم و می‌گویم موسیقی به شرط سلامت. همه گونه‌های موسیقی می‌توانند باشند و به گوش‌ها برسند اما درصورتی که از نشان‌های خوبی که از مناظر مختلف مثل فرهنگی گرفته تا اعتقادی و... بهره‌مند باشند.

فرهنگ‌سازی با موسیقی خانوادگی
پرداخت به موسیقی خانوادگی هم موضوع دیگری بود که این سردبیر با اشاره به آن گفت: ما هم سال‌هاست به دنبال آن هستیم در این سفره چه موسیقی‌ای باید باشد که همه اعضا بتوانند آن را گوش دهند. این برای ما اهمیتی زیاد داشت و در سرنا سعی‌مان این است که از این نظر هم کمک هر چه بیشتری به فرهنگ‌سازی و سبک خانواده ایرانی ارائه کنیم. استفاده از چهره‌های بکری که شاید کمتر آنها را در قاب تلویزیون دیده‌اید هم از مواردی است که در سرنا اغلب اتفاق می‌افتد. مهدوی درخصوص انتخاب این چهره‌ها بیان کرد: ما سال ۹۹ در برنامه شب موسیقی در ۲۶قسمت به موسقی‌پاپ پرداختیم و در آن شب‌ها تمام کارشناسان و صاحب‌نظرانی که حرفی برای گفتن داشتند، در برنامه حاضر شدند. جریانی که مورد اقبال عمومی هم قرار گرفت. اما امسال از آنجا که بنایمان هویت فرهنگ موسیقیایی است لازم است تا به زیرساخت‌های این فضا نگاه بیشتری کنیم. زیرشاخه مهم موسیقی ملی ایران، موسیقی اقوام است که فراوانی زیادی هم دارد. در این بین از بلدهای این حوزه از اقصی‌نقاط کشور دعوت می‌کنیم، چه آنهایی که از چهره‌های شاخص و استادان این فضا هستند و چه جوانانی که به لحاظ سن و سال و احترام به بزرگ‌ترها به آنها استاد گفته نمی‌شود.
آنهایی هم که تمایلی به حضور در برنامه ندارند تا حد ممکن از دانش‌شان استفاده می‌کنیم. تلاش ما در سرنا این است که به اساتید موسیقی کشور در هر جایی که هستند، احترام بگذاریم؛ حتی آنهایی را که در بین ما نیستند هم به بهانه‌ای مرور کرده و سراغ‌شان می‌رویم. او اضافه کرد: به طور کلی سرنا در نوع خودش تازگی دارد و بدیع است و می‌تواند فرهنگ‌سازی جدیدی را برای چشم و گوش علاقه‌مند دنیای موسیقی ایجاد کند.

چه فایده؟
تاثیرگذاری این نگاه و پرداخت‌هایی به این شکل هم از نکاتی بود که کم‌و‌کیف آن را از مهدوی جویا شدیم. او در این باره گفت: به‌عنوان کسی که سال‌هاست در حوزه موسیقی فعالیت کرده، باید بگویم ما امید داریم؛ نگاهی که از گذشته هم آن را داشتیم و امروز هم تا حدی نتیجه‌اش را دیده‌ایم.
در کنار سختی‌هایی که در رابطه با موسیقی وجود دارد، نگاه‌های میانه و حتی موافق که تضادهایی را ایجاد می‌کند، مدیرانی هستند که می‌دانند بخش مهمی از فرهنگ ایرانی به موسیقی‌های آبا و اجدادی برمی‌گردد، از همین رو نیاز است که درباره آنها برنامه‌سازی شود. وظیفه ما هم این است که کارمان را به بهترین شکل ارائه کنیم. با همه اتفاقات نامعلوم آینده ما در این زمینه چشم‌انداز روشنی را می‌بینیم.
مهدوی درخصوص رویکردی که در اجرای برنامه دارد هم افزود: با توجه به تجربه‌ای که در این فضا تا امروز در برنامه‌های مختلف داشتم، در هر برنامه‌ای به دنبال آن هستم که فضا را بیشتر به مهمان بدهم و سعی کنم استاندارد رسانه‌ای را به‌ عنوان میزبان، مجری و سردبیر، در نظر بگیرم.

فاطمه شهدوست/روزنامه جام جم