قصه تلخ قلب جوانی که از حرکت ایستاد

اما آیا تاثیر نوشیدن آب یخ به این اندازه در بروز سکته قلبی جدی است؟ جدا از علمی‌بودن یا نبودن اثرات نوشیدن آب یخ در بروز سکته قلبی، شنیدن خبر سکته قلبی نابهنگام در یکی از دوستان یا اقوام جوان که ظاهرا هیچ نشانه‌ای از بیماری قلبی ــ عروقی هم نداشته است، همیشه شوکه‌کننده و بسیار غم‌انگیز است اما چنین اتفاقی یعنی انفارکتوس میوکارد یا انهدام و مرگ سلولی غیرقابل برگشت بخشی از عضله قلب به‌علت از بین‌رفتن جریان خون در آن قسمت، چگونه ممکن است بدون زمینه قلبی اتفاق بیفتد؟

رسیدن به پاسخ این پرسش‌ها مبنای گفت‌وگوی ما با دو متخصص قلب و عروق یعنی دکتر حمیدرضا تقى‌ پور، فوق‌ تخصص جراحی قلب و عروق و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی و دکتر محمدحسین نجفی، متخصص قلب و عروق و فوق‌تخصص آنژیوپلاستى بوده‌ است.

به‌دنبال انتشار خبرى مبنى بر مرگ ناگهانى نوجوان بوکانى در اثر نوشیدن آب یخ، آیا از نظر علمى، سکته قلبى ممکن است با نوشیدن آب یخ اتفاق بیفتد؟

دکتر تقی‌پور: من جایی در مجامع علمی و در کتب تخصصی ندیده‌ام که به سکته قلبی ناشی از مصرف آب یخ اشاره شده باشد. برخی جوان‌ها زمینه بیماری‌های قلبی را دارند؛ مثلا سیگار می‌کشند، دیابت، چربی خون بالا یا فشار خون دارند. گاهی هم فرد اطلاعی از عوامل خطر بیماری قلبی در خودش ندارد. حال ممکن است نوشیدن آب یخ برای کسی که فاکتورهای خطر بیماری قلبی را دارد مساعدکننده سکته قلبی باشد، یعنی اسپاسمی در عروق ایجاد کند. ولی این‌که بگوییم آب یخ نخورید وگرنه سکته قلبی می‌کنید اصلا مبنای علمی و تایید شده ندارد.

دکتر نجفی: در منابع علمی هیچ صحبتی در این مورد نشده است.

چه رفتارها و در واقع چه نوع سبک زندگى غلطی مى‌تواند به سکته قلبى ناگهانى به‌ویژه در جوانان منجر شود؟

دکتر تقی‌پور: متاسفانه سبک کنونی زندگی جوانان که بیشتر از غذاهای فست‌ فود با چربی‌ های مضر غیراشباع استفاده می‌کنند و تحرک‌شان هم کم است، می‌تواند به بروز پلاک‌ های چربی به‌صورت ناگهانی یا ترومبوز در عروق و سکته قلبی و مرگ ناگهانی منجر شود.

دکتر نجفی: مهم‌ترین مسأله‌ای که در جوامع در حال رخ دادن است، عمیق‌شدن در سبک زندگی شهری است. فعالیت کمتر باعث شده میزان چاقی در دنیا و کشور ما افزایش پیدا کند. مسلما افزایش چاقی با افزایش شیوع بیماری دیابت همراه است که هر دو می‌توانند از عوامل خطر بیماری قلبی باشد. یعنی عروق قلبی دچار انسداد می‌شود و بخشی از قلب دچار کم‌اکسیژنی خواهد شد.

 کدام دسته از جوانان در معرض خطر سکته یا ایست قلبى هستند؟

دکتر تقی‌پور: جوانانی که فاکتورهای خطر بیشتری دارند یعنی سیگار می‌کشند، رژیم‌های پرچربی دارند، قند و فشار خون و چربی خون بالا دارند و تحرک‌شان کم است. حتی جوانانی که سابقه خانوادگی بیماری قلبی دارند با خطر درگیری عروق کرونر بیشتر مواجه هستند.

آیا اصولا نوع تغذیه، استرس، مصرف دخانیات و نوع فعالیت فیزیکى مى‌تواند بدون داشتن مشکلات عروقى یا متابولیکى منجر به ایست قلبى شود؟

دکتر نجفی: بی‌شک فعالیت فیزیکی کم روزانه از عوامل خطر سکته قلبی است. به‌همین دلیل توصیه می‌کنیم افراد جوان و میانسال روزانه حداقل 45 دقیقه پیاده‌روی کنند تا نه‌تنها گرفتگی عروق به‌وجود نیاید بلکه عامل مقابله‌کننده با گرفتگی عروق قلبی است. به‌علاوه عدم فعالیت ورزشی باعث شیوع چاقی می‌شود که به نوبه خود عامل خطر انسداد عروق قلبی است. از سوی دیگر افزایش مصرف فست‌فودها که حاوی مقدار زیادی سدیم است و نیز استفاده از دخانیات ( قلیان و سیگار) و استرس نیز می‌تواند باعث گرفتن رگ‌های قلبی شود. شخص ممکن است هیچ فاکتور ژنتیکی نداشته باشد و فقط به‌واسطه داشتن همین عوامل خطر دچار ایست قلبی شود.

نقش ژنتیک و وراثت در بروز سکته قلبى در دوران جوانى چقدر است؟

دکتر تقی‌پور: بله سابقه بیماری قلبی در خانواده و به‌عنوان یک عامل خطر بروز بیماری قلبی ثابت شده‌است. البته همیشه این‌طور نیست، ولی نقش ژنتیک در درگیری‌های عروق کرونر و بروز سکته قلبی تایید شده‌است. به‌همین دلیل در صورت وجود سابقه مشکلات قلبی ــ عروقی در خانواده، فرد باید پس از سن مشخصی تست‌های غربالگری سالانه قلبی و عروقی را انجام بدهد.

دکتر نجفی: نقش ژنتیک بسیار مؤثر است. بسیاری از افرادی که در جوانی دچار سکته قلبی می‌شوند اکثرا زمینه ژنتیک و ارثی این بیماری را دارند.

چرا معمولا سکته قلبى در جوانان با مرگ آنى همراه است؟

دکتر تقی‌پور: از آنجا که عروق جانبی قلب در جوانان کاملا تشکیل نشده، با مسدودشدن رگ اصلی ممکن است فرد دچار سکته قلبی وسیع و مرگ ناگهانی شود. اما در سنین بالاتر ظرفیت قلبی بیشتر می‌شود چون عروق جانبی تشکیل شده‌است.

دکتر نجفی: ظرفیت رگ‌های فرعی در افراد مسن افزایش می‌یابد و با مسدودشدن رگ اصلی، خونرسانی از طریق رگ‌های فرعی صورت می‌گیرد ولی جوانان فاقد عروق فرعی هستند.

عوامل مؤثر در نجات جوانان از سکته قلبی

از این دو پزشک متخصص قلب و عروق پرسیدم نجات جان جوانانى که دچار سکته مى‌شوند به چه عواملى بستگى دارد؟ دکتر تقی‌پور در پاسخ می‌گوید: «اگر با مشاهده اولین علامت خطر یعنی درد قفسه سینه، فرد به‌سرعت به مرکز درمانی انتقال داده شود و نوار قلبی از او گرفته شود، تغییرات قلبی مشاهده خواهد شد. به این ترتیب همانجا آنژیوگرافی صورت می‌گیرد و با گذاشتن استنت یا بالن، تنگی رگ رفع می‌شود و بیمار نجات پیدا می‌کند.»

دکتر نجفی نیز تصریح می‌کند: «مسأله احیا و در دسترس بودن دستگاه‌های دفیبریلاتور خودکار (دستگاه دفیبریلاتور هوشمند نسل جدیدی از سیستم‌هایی است که می‌توانند ضربان قلب را پردازش کرده و در صورت لزوم شوک ‌الکتریکی اعمال کنند) اولین وسیله‌ای است که برای احیای قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد و بعد از باز شدن راه‌های هوایی، ماساژ قلبی شروع می‌شود و اگر لازم باشد شوک به بیمار داده می‌شود.»

پونه شیرازی - دانش و سلامت / روزنامه جام جم