مستند گاندو

به گزارش جام جم آنلاین به نقل از روزنامه جام جم، از سوی دیگر طرح مباحث چالش‌برانگیز از سوی ظریف و انتشار این مصاحبه همزمان با مذاکرات وین و قرار داشتن در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری، این سوال را ایجاد می‌کند که آیا می‌توان رابطه معناداری میان این اتفاقات پیدا کرد به‌خصوص این‌که این مصاحبه اوایل اسفندماه ضبط شده بود و در این مدت، محرمانه باقی مانده است.

 

 

فایل صوتی مورد اشاره مربوط به مصاحبه هفت ساعته‌ای است که ظهر روز 6 اسفند 99 در قالب پروژه‌ای مفصل با عنوان «آن‌سوی دولت» (سلسله‌گفت‌وگوهای تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید) و با مدیریت حسام‌الدین آشنا در باغ کتاب تهران و برای مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری انجام شده و علاوه بر آقای ظریف، با دیگر وزرا و اعضای کابینه از جمله علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز گفت‌وگوهای مفصلی صورت گرفته است.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه درباره انتشار این مصاحبه گفته است: «آنچه منتشر شده، مصاحبه یا گفت‌وگوی رسانه‌ای نبوده بلکه گفت‌وگوهای معمول و محرمانه در داخل دولت فعلی بوده که با هدف انتقال تجربیات رئیس‌جمهور و وزرا برای دولت آینده بوده است.» اما برخلاف این اظهارنظر سخنگوی وزارت خارجه، مصاحبه‌کننده در این گفت‌وگو وعده می‌دهد که فایل این مصاحبه بعد از پایان کار دولت منتشر می‌شود. سعید لیلاز در بخش‌های دیگری از این گفت‌وگو نیز به‌گونه‌ای سوال را مطرح می‌کند که مشخص است این مصاحبه برای انتشار عمومی انجام شده است.

 

نکته مبهم دیگر، چگونگی انتشار این فایل صوتی و سر درآوردن آن از شبکه سعودی است. خطیب‌زاده در این زمینه گفته، وزارت خارجه در هیچ یک از مراحل این فرآیند از جمله انتخاب تیم مصاحبه‌گیرنده، عوامل و حفاظت اسناد و... نقشی نداشته است.

از سوی دیگر حسام‌الدین آشنا هم که این پروژه زیر نظر او صورت گرفته و به نظر می‌رسد اولین کسی است که باید درباره چرایی و چگونگی انتشار این فایل سخن بگوید صرفا به انتشار این مطلب در توییتر بسنده کرده است، «ان‌شاءا... این سوءنیت و کید احتمالی به خودشان برگردد.»

برخی رسانه‌ها از جمله خبرگزاری تسنیم با اشاره به سابقه فعالیت حسام‌الدین آشنا در مجموعه‌های امنیتی، این سوال را مطرح کرده‌اند که آیا وی از اهمیت این فایل صوتی مطلع نبوده و در نگهداری آن اهمال کرده است یا این فایل با برنامه‌ریزی قبلی و به‌شکل غیررسمی برای تأثیرگذاری در انتخابات 1400 منتشر شده است؟
سؤال بی‌پاسخ دیگری که از سوی خبرگزاری تسنیم و بسیاری دیگر از رسانه‌ها و فعالان سیاسی مطرح شده این‌که چطور این فایل برای اولین‌بار توسط تلویزیون فارسی‌زبان ایران اینترنشنال پخش شده است؟

رسیدن این فایل صوتی به‌دست رسانه‌های ضدایرانی، بار دیگر نگرانی‌ها نسبت به جریان نفوذ را تقویت کرده است به‌ویژه این‌که در یک‌سال گذشته شاهد آسیب‌ها و خسارت‌های زیادی ناشی از فعالیت‌های این جریان بوده‌ایم؛ ازجمله این موارد می‌توان به دو مورد خرابکاری در تاسیسات نطنز و همچنین شهادت دکتر محسن فخری‌زاده، دانشمند هسته‌ای کشورمان اشاره کرد که اطلاعات لازم برای این عملیات‌ها از طریق جریان‌های نفوذی در اختیار صهیونیست‌ها قرار گرفته بود.

همین مساله ضرورت ورود جدی‌تر نهادهای امنیتی به چنین مسائلی را دوچندان می‌کند. احمد امیرآبادی‌فراهانی، عضو هیات‌رئیسه مجلس شورای اسلامی در همین زمینه گفته است: «طرح تحقیق و تفحص مربوط به این موضوع به سرعت تدوین می‌شود و مورد پیگیری قرار خواهد گرفت.»

عضو هیات‌رئیسه مجلس اظهار کرد: «عوامل درز افشای اطلاعات محرمانه و سری کشور دراین‌باره به قوه‌قضاییه معرفی خواهند شد.»

فرشاد مهدی‌پور، فعال رسانه‌ای و تحلیلگر مسائل سیاسی هم در گفت‌وگو با جام‌جم با بیان این‌که به‌نظر می‌رسد این فایل صرفا به ایران اینترنشنال داده‌نشده بلکه سایر رسانه‌های اپوزیسیون ضدانقلاب هم این فایل را دریافت کرده‌اند، می‌گوید: «البته ایران اینترنشنال در انتشار این فایل پیشقدم شد.»

وی با بیان این‌که مشابه این اتفاق قبلا هم رخ داده است، می‌افزاید: «در ماجرای مستندی که تحت‌عنوان جنگ پنهان ایران در سوریه در بی‌بی‌سی‌فارسی منتشر شد مشخص بود که تصاویر آن از مجموعه فیلم‌های شهید باغبانی به‌دست آمده و یکی از گروه‌های تروریستی سوریه به آن دسترسی پیداکرده و برای تعدادی از رسانه‌های فارسی‌زبان ضدانقلاب فرستاده است. این فیلم‌ها بعدها فرآوری و تبدیل به مستند شد.»

وی با بیان این‌که برخی از خبرنگاران وابسته به این رسانه‌ها طی 24ساعت گذشته اعلام کردند که از یک فرد شناخته‌شده مورداعتماد این اطلاعات را دریافت کرده‌اند، می‌گوید: «طبعا در چنین شرایطی ما با درز اطلاعات و انتشار اخبار محرمانه در سیستم دولتی روبه‌رو هستیم و اگر نام آن را نفوذ بگذاریم سخن گزافه‌ای نگفتیم.»

 

خیلی از تحلیلگران سیاسی، انتشار این فایل در فاصله کمتر از دو ماه به انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 را با هدف بهره‌برداری‌های سیاسی و انتخاباتی عنوان کرده‌اند. به این معنی که این فایل قصد دارد دوگانه تقابل - تعامل یا همان میدان - دیپلماسی را در انتخابات فعال کند و حتی اگر مصاحبه‌شونده و مصاحبه‌کنندگان هم چنین هدفی نداشته‌اند، در آینده باید منتظر بهره‌برداری انتخاباتی جریان‌های غربگرا از این مساله باشیم.

بر اساس این تحلیل‌ها جریان‌های حامی مذاکره با غرب با سوار شدن بر موج به وجود آمده از انتشار این مصاحبه تلاش دارند این‌گونه القا کنند که اگر در حال حاضر با ناکامی‌های زیادی در عرصه‌های مختلف از جمله اقتصادی روبه‌رو هستیم، مسؤولیتی متوجه دولت نیست و عمده مشکلات ناشی از اقدامات نهادها و افرادی است که دولت در مورد آنها اختیاری نداشته است.

جلیل محبی، فعال رسانه‌ای و تحلیلگر مسائل سیاسی در این زمینه در توییتر نوشته است: «لب کلام ظریف (این است): در جمهوری اسلامی، میدان حاکم است نه دیپلماسی. معنای این جمله آن است، مقصر این اوضاع من نیستم بلکه همان مرد میدان است.»

بیژن نوباوه، نماینده تهران در مجلس هم در گفت‌وگو با فارس معتقد است برداشتی که می‌توان از صحبت‌های ظریف کرد این است که تلاش می‌شود ناکامی‌های برجام به گردن دیگران انداخته شود و به نظر می‌رسد دولت از این طریق به دنبال آن است که ناکامی‌های خود را تا حد توان توجیه کند و به گردن دیگران بیندازد.

شائبه بهره‌برداری انتخاباتی برخی جریان‌ها از فایل صوتی محمدجواد ظریف، زمانی قوی‌تر می‌شود که نگاهی هم به برجسته‌سازی بخش‌های گفت‌وگوی ظریف درباره سقوط هواپیمای اوکراینی بیندازیم. ظریف در این بخش از صحبت‌هایش از بی‌اطلاعی دولت از اصل ماجرا و اطلاع داشتن نهادهای نظامی از همان ساعات اولیه حادثه می‌گوید و به نظر می‌رسد محمدجواد ظریف در این گفت‌وگو تلاش دارد دولت و وزارت خارجه را از تمام مباحث چالش‌برانگیز در سال‌های اخیر جدا کند.

جواد نیکی ملکی، فعال رسانه‌ای با اشاره به مانور رسانه‌های حامی مذاکره با غرب روی صحبت‌های ظریف در مطلبی در توییتر نوشته است: «غربگرایان که چیزی برای عرضه ندارند، به کمک شرکای غربی و سعودی خود، از دوقطبی میدان جنگ در برابر دیپلماسی رونمایی کردند.»

 

پربحث‌ترین موضوع در این گفت‌وگو آنجایی است که ظریف در مورد سردار شهید حاج‌قاسم سلیمانی، فرمانده سابق نیروی قدس و سیاست‌ها و عملکرد وی سخن می‌گوید و دوگانه‌ای به نام دیپلماسی و میدان را مطرح می‌کند.در این دوگانه،‌ ظریف نماد «دیپلماسی» و حاج‌قاسم نماد «میدان» معرفی شده و این‌طور گفته می‌شود که دیپلماسی همیشه برای میدان هزینه شده است و نه برعکس.وزیر خارجه گفته است: «تقریبا در طول کار من هیچ زمانی نتوانستم به فرمانده میدان بگویم این‌کار را بکن که به آن نیاز دارم اما تقریبا هربار که برای مذاکره رفتم شهید سلیمانی بود که می‌گفت می‌خواهم این نکته را بگیری و بخواهی و من می‌رفتم برای موفقیت کار میدانی مذاکره می‌کردم.»ظریف در حالی در این گفت‌وگو دیپلماسی و میدان را دو ساحت جداگانه و گاهی در تقابل هم معرفی می‌کند که در بخش دیگری از همین مصاحبه به نقش میدان (سردار سلیمانی) در پیشبرد دیپلماسی اشاره می‌کند و می‌گوید: «اگر حاج‌قاسم نبود ما در افغانستان موفق نمی‌شدیم.» یا این‌که می‌گوید: «دو بار مذاکره با آمریکایی‌ها سال 2003 را مدیون حاج‌قاسم و نیروی آن است.» موضوع یمن و سیاست سردار شهید قاسم سلیمانی از دیگر مواردی است که ظریف به آن اشاره می‌کند.

 

این اظهارات ظریف در حالی صورت گرفته که در سال‌های اخیر هم میدان و هم دیپلماسی تحت یک استراتژی کلی حرکت کرده‌اند و به اعتقاد کارشناسان سیاسی و تحلیلگران، اتفاقا اگر بنا باشد نقدی صورت گیرد این میدان است که در نبرد سرنوشت‌ساز و خطیر مبارزه با داعش حق دارد از انفعال دیپلماسی در این نبرد گله کند.

حسین امیرعبداللهیان، دستیار ارشد رئیس مجلس در امور بین‌الملل در صفحه شخصی خود در توییتر خاطرنشان کرد: در مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام و سایر مذاکرات مهم بین‌المللی، همواره دستاوردهای میدانی جمهوری اسلامی ایران پشتوانه بزرگ دیپلماسی بوده است.وی افزود: «سردار سلیمانی هیچ‌گاه از مردم هزینه نکرد. او میدان و دیپلماسی را دو رکن حفظ منافع ملت و امنیت ملی می‌دانست. » علی خضریان، نماینده تهران در مجلس در صفحه توییتر خود در این زمینه نوشت: «جناب ‫محمدجواد ظریف، پس از سال‌ها حضور در عالی‌ترین سطح ‫دیپلماسی، درکی از ایجاد قدرت میدان برای چانه‌زنی در مذاکره ندارد و فکر می‌کند این او بوده که دیپلماسی لبخند را برای میدان اقتدار حاج‌قاسم سلیمانی، هزینه می‌کرده است!» ‬‬‬‬‬‬‬‬‬فریدون عباسی، رئیس کمیسیون انرژی مجلس و رئیس پیشین سازمان انرژی اتمی هم با انتشار مطلبی در توییتر این سوال را مطرح کرد که آیا با مذاکره و لب خندان می‌توان داعش را شکست داد. عباسی نوشته است:‌ «شهید قاسم سلیمانی در میدان با دشمنی جنگید وقتی که شما در خیابان‌های ژنو با صاحب آن مشغول پیاده‌روی بودید.»

 

در قسمتی از فایل صوتی مصاحبه ظریف، او با تقلیل دستاورد دیپلماتیک سردار سلیمانی و سفرش به روسیه می‌گوید: «ما ادعا می‌کنیم آقای سلیمانی، پوتین را به جنگ کشید اما پوتین تصمیمش را [از قبل] گرفته بود.» در حالی ظریف چنین ادعایی را مطرح می‌کند که منابع جهانی خبری، خلاف این مساله را می‌گویند و بارها درباره نقش حاج قاسم در این موضوع گزارش رفته‌اند. به عنوان مثال آسوشیتدپرس در مهر ۹۴ گزارش داده بود سردار سلیمانی توانسته است مقامات روس را در دیداری سه ساعته برای حمایت نظامی از مقاومت و دولت اسد راضی کند.

 

اما برای شنیدن روایت دقیق ماجرا بهتر است صحبت‌های سیدحسن نصرا... را که از ابتدای فتنه سوریه، اطلاعات دقیقی از ماجرا دارد، شنید. دبیرکل حزب‌ا... در خصوص نقش شهید سلیمانی در اقناع روسیه و پشتیبانی هوایی از نیروهای مقاومت به المیادین گفته بود: «روسیه ابتدای امر مردد بود وارد جنگ در سوریه شود و حاج قاسم سلیمانی با استدلال و شخصیت کاریزماتیک خود آن هم روی نقشه و توضیحاتی واقعی در جلسه‌ای که با رئیس‌جمهوری روسیه داشت، او را متقاعد کرد که برای مقابله با تروریست‌ها و جلوگیری از سقوط دولت سوریه، به مساله این کشور ورود کند. در آن جلسه دوساعته، پوتین به حاج قاسم گفت من قانع شدم. این چیزی بود که از حاج قاسم شنیدم. حاج قاسم توانست با استدلال و تشریح واقعیت پوتین را قانع کند و توانست روشن کند که نتیجه این ورود چه خواهد بود. الان همه می‌دانند روسیه از دروازه سوریه به دنیا بازگشت.»

 

پس از انتشار سخنان جنجال‌برانگیز محمدجواد ظریف، یکی از توجیهات ارائه‌شده از سوی وزارت خارجه این است که این مصاحبه برای انتشار عمومی نبوده و یک گفت‌وگوی داخلی بوده اما برخی معتقدند حتی اگر آن‌طور که ادعاشده این گفت‌وگو با هدف انتشار عمومی صورت نگرفته اما باز هم جای طرح این‌گونه اظهارات در چنین‌ گفت‌وگوهایی نیست. عبدا... گنجی، مدیر مسؤول روزنامه جوان در توییتی در همین زمینه نوشت: «17-16سال پیش جمعی دانشجو خدمت رهبر انقلاب بودیم و از موضوعی امنیتی سؤالی شد. رهبری مطلبی با این مضمون فرمودند که برخی مسائل را هیچ‌موقع نباید گفت بلکه باید با خود به قبر برد.»

از سوی دیگر نگاهی به مواضع گذشته وزیر خارجه نشان می‌دهد که هر از چندگاهی با طرح برخی مسائل در جایی که مناسب نبوده، حاشیه‌هایی ایجاد کرده است. ازجمله این اظهارات می‌توان کشاندن مباحث سیاست داخلی به حوزه سیاست خارجی و طرح این مسائل در نشست‌های بین‌المللی بود.

 

ظریف در یکی از این موارد سال 93 و در جریان مذاکرات برجام در یک جلسه پرسش و پاسخ که در شورای روابط خارجی آمریکا صورت گرفت درباره نتیجه مذاکرات بر تحولات داخلی کشورمان گفت: «باید دید تعامل از جانب ایران و تلاش ایران برای بازبودن و نگاه به آینده‌داشتن با پاسخ مثبت مواجه می‌شود یا این‌که بار دیگر، رد می‌شود. من فکر می‌کنم مردم ایران پاسخ خود را در صندوق‌های رای نشان خواهند داد.»براساس برخی گزارش‌ها ظریف سال۲۰۰۴ و در مذاکرات سعدآباد نیز در حالی که در گوشه‌ای در حال مذاکرات محرمانه با محمد البرادعی بود، نگرانی‌های جریانی و حزبی خود را با البرادعی در جریان گذاشت.او به البرادعی گفت که شکست مذاکرات باعث پیروزی جریان رقیب آنها در انتخابات آتی ریاست‌جمهوری خواهد شد.

 

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی در واکنش به سخنان ظریف نوشت: «تدبیر و شجاعت حاج قاسم میدان‌ها را فتح و معابر دیپلماسی را باز می‌کرد؛ چیزی جز سیاست‌بازی یا ساده‌لوحی نمی‌تواند این حقیقت روشن را کتمان کند.» قالیباف افزود: «حالا که حاج قاسم نیست، نخواهیم گذاشت با فرصت‌طلبی برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود به او جفا کنند و نقش تاریخی شهید سلیمانی را وارونه جلوه دهند.»

سیدنظام‌الدین موسوی، نماینده تهران در مجلس در این زمینه نوشت: «جناب آقای ظریف! همین که فایل صوتی محرمانه جنابعالی از شبکه تلویزیونی وابسته به آل‌سعود سر در می‌آورد، یعنی در جریان قرارندادن شما پیرامون حمله موشکی به عین‌الاسد و سفر بشار اسد به تهران کار بسیار دقیق و درست و هوشیارانه‌ای بوده است. گاندوها اطرافتان را پرکرده‌اند آقای وزیر!»

محمدعلی ابطحی در واکنش به انتشار فایل صوتی از ظریف در توییتی نوشت: «انتشار فایل صحبت خصوصی ظریف، کاری مثل دزدیدن اسناد هسته‌ای توسط اسرائیل است.»

عطاءا... مهاجرانی هم در توییتی نوشت: «حالا دولت تدبیروامید باید در فکر بقیه نوارهای گفت‌وگو باشد. امیدوارم وزیر اطلاعات و دفاع و کشور و دبیر شورای‌عالی امنیت ملی اگر گفت‌وگو کرده باشند جای نوارها امن باشد. پیداست موش تا انبار شما حفره زده است. وقتی ترتیب این‌گونه مصاحبه‌ها را می‌دهید در فکر حفاظت اسناد هم باشید. تدبیر؟!»

مایک پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ در توییتی با اشاره به فایل صوتی صحبت‌های ظریف نوشت: «ترور [شهادت] سلیمانی توسط دولت ما تأثیر گسترده‌ای بر ایران و خاورمیانه داشته است. وی در ادامه نوشت: اگر حرف مرا قبول ندارید از ظریف بپرسید! جو بایدن هنوز فکر می‌کند کار ما اشتباه بوده است.»