زلالی آب از شوری دریا

استفاده از گاز کلر به عنوان ماده گندزدا و از بین‌برنده میکروارگانیسم‌ها یکی از شناخته شده‌‌ترین روش‌های گندزدایی در سال‌های اخیر به شمار می‌رود. اما استفاده از گاز کلر و تزریق کلر به آب همواره با خطراتی مانند انفجار، مسمومیت در اثر استفاده از میزان غیرمجاز و ... همراه است.

همین موضوع موجب شد تا محققان به دنبال توسعه روش نوینی برای گندزدایی ایمن و بدون خطر برای انسان و سایر موجودات زنده منابع آبی باشند.

روش الکتروکلرینیشن ، فناوری جدیدی در حوزه گندزدایی از آب است که طی آن از آب شور ماده گندزدای هیپوکلریت سدیم یا همان آب ژاول تولید می‌شود.

روشی که امروز با توان علمی پژوهشگران ایرانی به صورت انحصاری در غرب خاورمیانه بومی‌سازی شده و نه تنها در داخل کشور در حال بهره‌برداری است بلکه به یکی از بزرگ‌ترین مزارع پرورش ماهی و میگو در امارات متحده عربی صادر شده است.

دکتر مهدی شفیعی، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان آتیه‌پردازان ظهور شریف در گفت‌و‌گو با جام‌جم از چالش‌های توسعه این فناوری در کشور و صادرات آن به بازارهای خارجی می‌گوید.

شرکت دانش‌بنیان آتیه‌ پردازان ظهور شریف با استفاده از دانش و تخصص فناوران داخلی سال‌هاست در زمینه بومی‌سازی سامانه‌های گندزدایی الکتروکلریناتور آب شور در کشور مشغول فعالیت است و در حال حاضر به عنوان تنها شرکت ایرانی در جمع ده تولیدکننده مطرح الکتروکلریناتور آب دریا قرار گرفته است.

دکتر مهدی شفیعی، مدیرعامل این مجموعه دانش‌بنیان در خصوص این روش فناورانه به جام‌جم می‌گوید: «در الکتروکلرینیشن، به جای تزریق گاز کلر به ذخایر آبی، با استفاده از روش الکترولیز یا همان تجزیه نمک‌های آب شور، به صورت طبیعی محلول آب‌ژاول یا همان هیپوکلریت‌سدیم در آب ایجاد می‌شود و عمل گندزدایی را انجام می‌دهد. روش تزریق گاز کلر مانند بمبی شیمیایی می‌تواند خطرناک باشد، با این وجود هنوز در بخش‌های مختلفی از کشور در حال استفاده است.»

وی در ادامه می‌افزاید: «برای بومی‌سازی این روش با سطح فناوری پیشرفته، رآکتور مورد نیاز و کاتالیست‌هایی که برای انجام واکنش‌های شیمیایی مورد استفاده قرار می‌گیرند توسط مهندسان مجموعه آتیه‌پردازان شریف به صورت کامل طراحی و تولید شده است. این کاتالیست‌ها با پوشش نانوذرات فلزات گران‌بها بهره‌وری فرآیند را افزایش می‌دهند.»

افزایش بهره‌وری با بهبود شاخص‌های اصلی

به گفته دکتر شفیعی بومی‌سازی فناوری الکتروکلرینیشن به دست متخصصان داخلی منجر به بهبود مزیت‌های رقابتی این فناوری نسبت به دستگاه‌های تولیدی کشورهای دیگر شده است.

وی در این رابطه تصریح می‌کند: «رآکتورهای الکتروکلریناتور آب شور دو شاخصه کلیدی دارند که تفاوت عملکرد میان دستگاه‌های مختلف بر اساس این دو شاخصه تعیین می‌شود؛ اول، عمر سلول‌هایی است که در این دستگاه عمل الکترولیز آب را انجام می‌دهند. دوم، میزان واکنش‌پذیری یا کاتالیستی بودن دستگاه است. در طراحی نمونه ایرانی این دستگاه که توسط متخصصان شرکت ما انجام شده است، افزایش هر دو شاخصه به صورت هم‌زمان مدنظر بوده است. یعنی دستگاه تولیدی ما نه تنها نسبت به نمونه‌های مشابه جهانی عمر بالاتری برای انجام واکنش‌های الکترولیزی را دارد، بلکه توان واکنش‌پذیری بالاتری در آن لحاظ شده است. نمونه‌های مشابه خارجی معمولا در یکی از این دو شاخصه حرفی برای گفتن دارند و می‌توانیم بگوییم تنها شرکتی هستیم که توانسته‌ایم هر دوی این شاخصه‌ها را در محصول خود در سطح بالا طراحی کنیم.»

دستگاهی با کاربری‌های گسترده

مدیرعامل شرکت آتیه‌ پردازان شریف در خصوص کاربری‌های این محصول به جام‌جم می‌گوید: « الکتروکلرینیشن برای مصارف مختلفی از جمله تصفیه آب شرب، مجموعه‌های ورزشی، مصارف صنعتی به‌ویژه صنعت‌نفت، گاز، پتروشیمی، پرورش آبزیان و... کاربرد دارد. بر‌اساس شاخص‌های استاندارد آب برای هر‌یک از این مصارف، تغییراتی در ویژگی‌های واکنش‌پذیری دستگاه اعمال می‌شود و میزان متفاوتی از آب ژاول تولید می‌شود. همچنین عمق کارگذاری دستگاه برای مصارف مختلف متفاوت خواهد بود.»
به گفته مدیرعامل آتیه‌پردازان شریف، خریدار این محصول می‌تواند در طی استفاده در صورت نیاز کاربری دستگاه و به‌طبع آن ویژگی‌های واکنش‌پذیری دستگاه را تغییر دهد. همچنین هر محصول تا پنج سال مشمول ضمانت شرکت است و خریدار تا ۱۵ سال امکان بهره‌مندی از خدمات پس از فروش را خواهد داشت. این محصول دانش‌بنیان تاکنون موفق به اخذ گواهینامه‌های استاندارد، نانومقیاس، آب‌فای کشور، انستیتو پاستور، انستیتو رازی، وزارت نفت، شرکت ملی صنایع پتروشیمی، ایزوهای مرتبط شده است اما به دلیل تحریم‌های وضع شده علیه کشور موفق به اخذ گواهینامه‌های معتبر بین‌المللی نشده است.
دکتر شفیعی در این رابطه بیان می‌کند: «برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری مشترک با شرکتی خارجی برای عبور از این محدودیت را داریم تا با استفاده از این همکاری بتوانیم برای اخذ گواهینامه‌های بین‌المللی این محصول اقدام کنیم.»

وی در خصوص اثرگذاری نبود گواهینامه‌های بین‌المللی بر امکان صادرات این محصول به سایر کشورها به جام‌جم می‌گوید: «از آنجا که ما در کارنامه کاری خود سابقه همکاری با سازمان‌ها و نهادهای بزرگ داخلی را داریم، به دلیل نداشتن گواهینامه‌های بین‌المللی تا به حال مانعی برای مذاکره با مشتریان خارجی نداشته‌ایم.»

ورود موفق به بازارهای بین‌المللی

مجموعه آتیه‌پردازان شریف در هفته گذشته موفق به عقد قرارداد با یک شرکت پرورش آبزیان در امارات متحده عربی شده است که بر اساس آن این محصول دانش‌بنیان قرار است برای گندزدایی آب دریا متناسب با نیاز آبزیان پرورشی این مزرعه بزرگ پرورش آبزیان استفاده شود.

دکتر شفیعی در‌خصوص سایر موفقیت‌های این مجموعه در عرصه صادرات محصول و بازارهای بین‌المللی توضیح می‌دهد: «در حال حاضر علاوه بر قراردادی که با امارات منعقد کرده‌ایم در مراحل نهایی مذاکره با چین قرار دادیم . همچنین در حال مذاکره با شرکت‎‌های برخی دیگر از کشورهای منطقه از جمله قطر، عمان و کویت نیز هستیم.»

به گفته مدیرعامل این مجموعه در صورتی که شرایط لازم برای حضور در بازارهای خارجی برای محصولات این مجموعه هموار باشد، در افق بلندمدت چهار تا پنج سال امکان ارزآوری قابل توجهی تا سقف سالانه ۴۰ تا ۵۰ میلیون دلار برای کشور وجود دارد. در حال حاضر با عقد قرارداد میان این مجموعه دانش‌بنیان و مزرعه پرورش آبزیان امارات متحده عربی، حدود یک درصد از این چشم‌انداز محقق شده است.

وی در پاسخ به پرسش جام‌جم در مورد چگونگی موفقیت مجموعه آتیه‌پردازان ظهور شریف در بازارهای بین‌المللی با وجود تحریم‌ها و محدودیت‌های تبادلات مالی بین‌المللی می‌گوید: «شاخصه‌های رقابتی محصول یعنی عمر بالا و میزان واکنش‌پذیری ارتقا یافته، در کنار قیمت رقابتی متناسب با ویژگی‌های به کار رفته در دستگاه موجب شده با وجود شرایط دشوارتر خرید از ایران مشتریان خارجی تمایل به همکاری با مجموعه ما را داشته باشند.»

وی در خصوص نحوه شبکه‌سازی و برقراری ارتباطات بین‌المللی برای ورود به بازارهای خارجی می‌افزاید: «معاونت علمی و به ویژه ستاد نانو در این مورد کمک بسیار خوبی به ما کردند؛ شناسایی بازارهای متناسب با محصول و ارائه تسهیلات برای شرکت در نمایشگاه‌های خارجی از جمله این همکاری‌ها بود. علاوه بر این انتقال تجربیات ستاد نانو و شبکه تبادل فناوری به‌شدت به ما کمک کرد تا اشتباهات کمتری داشته باشیم و آزموده‌تر در این مسیر گام برداریم. از سوی دیگر شبکه ارتباطی ایجاد شده از سوی معاونت علمی در کشورهای منطقه و چین در تسهیل روند ورود ما به بازارهای بین‌المللی نقش پررنگی داشت.»

در مسیر بومی‌سازی فناوری‌های راهبردی مورد نیاز صنایع

دکتر شفیعی با اشاره تلاش‌های این مجموعه در جهت توسعه بازارهای خارجی تصریح می‌کند: «یکی از اهداف مهمی که برای فعالیت‌های آتی شرکت دنبال می‌کنیم، توسعه بازار بین‌المللی محصولات‌مان در سایر کشورهاست. »

وی در خصوص سایر اقدامات آتی این مجموعه توضیح می‌دهد: «فناوری جدیدی را برای ساخت واحدهای تولیدکننده مستقیم کلر و سود پرک از آب شور در بخش تحقیق و توسعه شرکت، بومی‌سازی کرده‌ایم. فناوری کلر آلکالی کاربرد گسترده‌ای در صنایع پتروشیمی، غذایی، رنگ‌سازی، کاغذسازی و... دارد. این فناوری در حال حاضر در کشور در حال بهره‌برداری است و یکی از فناوری‌های راهبردی صنعتی به شمار می‌رود، اما تاکنون دستگاه‌های مورد نیاز این روش کاملا به صورت وارداتی در کشور تأمین می‌شدند. ما این فناوری را به صورت کامل در کشور بومی‌سازی کرده‌ایم و به زودی آماده ارائه این دستگاه به صنایع مختلف کشور هستیم.»

مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان آتیه‌پردازان ظهور شریف در ادامه می‌افزاید: «فناوری دیگری که مرحله تحقیق و توسعه را با موفقیت طی کرده و به زودی وارد مراحل بازاریابی و فروش خواهد شد، فناوری الکترواکسیداسیون است که با تولید رادیکال‌آزاد اُ اچ (°OH) برای تصفیه فاضلاب استفاده می‌شود. این فناوری برای تصفیه پساب‌هایی که میزان آلودگی‌های شیمیایی حاصل از مواد آلی مانند متانول در آنها بالاست و با روش‌های معمول قابل گندزدایی نیست، کارایی بالایی دارد. رادیکال‌های آزاد تولید شده در این روش با حمله به ذرات بزرگ آلودگی آنها را به ذرات کوچک‌تری تبدیل می‌کنند تا در ادامه مراحل تصفیه آنها ساده‌تر انجام شود.»

آماده جلوگیری از خروج ۲۵ میلیون دلار از کشوریم!

در بسیاری از موارد، فناوران کشور معتقدند که در فرآیند بومی‌سازی فناوری‌های روز دنیا در داخل کشور، بیش از این که با چالش‌های فنی و تکنیکی روبه‌رو باشند، برای اثبات برتری یا برابری‌شان با نمونه‌های خارجی موجود، به مجموعه‌های دولتی و خصوصی با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند.

شرکت دانش‌بنیان آتیه‌ پردازان ظهور شریف نیز از این قاعده مستثنی نبوده و با این که موفق به تولید محصولی با فناوری پیشرفته و همگام با شرکت‌های برتر دنیا شده‌اند، هنوز هم با واردات این فناوری روبه‌رو هستند.

دکتر شفیعی توضیح می‌دهد: «با این که این فناوری به صورت کامل در کشور بومی‌سازی شده، کیفیت بالا و قیمت قابل قبولی نسبت به نمونه‌های خارجی دارد و حتی در شرایط کنونی که شرکت‌های خارجی خدمات پس از فروش قابل قبولی به کشور ما ارائه نمی‌کنند، خدمات پس از فروش بسیار گسترده‌تری را به خریدار ارائه می‌کند، همچنان واردات نمونه‌های خارجی آن به کشور ادامه دارد.»

وی علاقه به خرید از خارج و نبود قوانین دقیق گمرکی یا اجرای نامناسب آنها را از دلایل اصلی این معضل می‌داند و می‌افزاید: «در حال حاضر حتی اگر قوانین مانع از واردات محصول مشابه شود افراد با استفاده از تغییر نام محصول فرآیند گمرک را دور می‌زنند و همان محصول را تحت عنوان دیگری وارد کشور می‌کنند. این در حالی است که با ظرفیت‌های تولیدی در آتیه‌پردازان شریف امکان جلوگیری از خروج سالانه ۲۰ تا ۲۵ میلیون دلار ارز از کشور وجود دارد. اما در حال حاضر سهم ما از بازار داخلی فقط در حدود ۵۰ درصد آن است.»

عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه جام جم