امام را عقلانی معرفی کنیم

این همه در حالی که است که در جهان امروز اگر کسی از دین و مذهب دیگری، اسلام را انتخاب می‌کند بی‌تاثیر از امام علی(ع) و سیره و سلوک امام اول شیعیان نیست. چه بسیار آنها که مسلمان شده و نام علی را برگزیده‌اند یا ترکیبی از نام او را و چه بسیار غیرمسلمانانی که درباره امام‌علی(ع) نوشته‌اند، به او عشق ورزیده‌اند و سال‌های عمرشان را به پژوهش اندیشه‌ها و زیست مولا اختصاص داده‌اند. در آستانه سالروز ولادت باشکوه این حضرت در عصر تکنولوژی و ارتباطات با حجت‌الاسلام سیدرضا عمادی گفت‌وگویی درباره شیوه‌های شناختن و معرفی کردن امام اول شیعیان داشته‌ایم که می‌خوانید:

چه ویژگی‌هایی باعث شده، امام علی(ع) بیشتر از سایر بزرگان دین اسلام در جهان شناخته شود و مورد تحسین و ستایش مسلمان و غیرمسلمان قرار بگیرد؟
مهم‌ترین دلیل آن است که ایشان به تمام ابعاد انسانی توجه دارد و هیچ بعدی را مغفول نمی‌گذارد. من نوعی ممکن است شروع کنم به درس‌خواندن و فراموش کنم که با خانواده‌ام وقت بگذرانم یا مثلا مشغول ریاست، کار یا گرفتاری‌های زندگی بشوم و مطالعه کردن را فراموش کنم.
امیرالمومنین علی (ع) در تمام مقاطع زندگی، چه آن زمان که در مکه یک نوجوان بود، دوره‌ای که خانه‌نشین شده بود یا زمانی که حکومت را برعهده می‌گیرد، می‌داند چه باید بکند و به وجه پنهان زندگی آگاه است؛ با کودکان رفتار کودکانه دارد، در جنگ‌ها مبارز است، به مسائل نگاه عقلانی و متفکر دارد و آن‌گاه که حاکم است به همه چیز اشراف دارد.
امروز در کشورمان و نیز در تمام جهان، بیشتر از همیشه مردم با مسائل اقتصادی درگیر هستند و می‌دانیم سال‌ها طول می‌کشد تا یک روش اقتصادی در یک جامعه به نتیجه برسد و بتواند آشفتگی اقتصادی را کنترل و مدیریت کند. امیرالمومنین زمانی حاکم می‌شود که فاصله فقر و غنا فاحش است و مردم به ستوه آمده‌اند. خانه خلیفه را دوره کرده و او را کشته‌اند. امیرالمومنین چهارسال و ۶ ماه حاکم بوده و ۱۸ ماه هم درگیر جنگ. این یعنی ایشان ۳ سال فرصت ساماندهی به امور را داشته‌ و در این مدت کوتاه به نقطه‌ای می‌رسد که می‌تواند این ادعا را داشته باشد: ما أصْبَحَ بِاْلکُوفَةِ أحَدٌ الاّ ناعِماً. امروز مردم از گندم خوب می‌خورند یا می‌فرمایند: وَ یَشْرَبَ مِنْ ماءِ الفُراتِ.
این دستاورد سه سال حکومت امام علی(ع) است که نشان از برنامه‌ریزی دقیق دارد و نیز شناخت حضرت نسبت به جامعه و مردم را نشان می‌دهد و این‌که ایشان می‌تواند راه‌حل مناسب برای مشکلات ارائه کند.

چنین شخصیتی را چطور می‌توان به نسل‌های بعدی و نیز به جهان معرفی کرد؟
امیرالمومنین(ع) را باید عقلانی به دنیا معرفی کنیم. معتقدم اگر چه همچنان امروز هم می‌شود امیرالمومنین(ع) خندق و خیبر را معرفی کرد، اما برای مخاطب ملموس نیست. چیزی که درباره ایشان می‌توان به جامعه امروز گفت و جوان امروز می‌تواند آن را لمس کند، همین عقلانیت ایشان در حاکمیت و مدیریت جامعه است؛ این‌که ایشان توانسته مشکلات جامعه‌اش را در کوتاه‌ترین زمان حل کند.

با این وصف شناختن چنین حاکمی نیاز امروز جهان است. فارغ‌ از برنامه‌ها و کنفرانس‌ها، یک مسلمان به عنوان مسؤولیت اجتماعی در این باره چه کار می‌تواند بکند؟
بهترین راه و روش برای معرفی امیرالمومنین(ع) عملکرد و رفتار ماست. پیامبر اکرم (ص) فرموده‌اند: كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‏ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ. یعنی اگر می‌خواهید مردم را دعوت کنید، به شیوه‌ای غیر از زبان‌تان باشد. فرض که بی‌وقفه از امام (ع) بگوییم و دعوت به شناخت ایشان کنیم، به نتیجه زیادی نمی‌رسیم اما در عوض اگر طوری زندگی کنیم که بودن و حضورمان در جهان جذاب و تاثیرگذار باشد، موفق خواهیم شد طوری که جهان بگوید شیعیان، ایرانیان یا مسلمانان، هر کس که مرید امیرالمومنین(ع) است حتما موفق است!
باید جامعه‌ای بسازیم و انسان‌هایی تربیت کنیم که به خاطر امیرالمومنین(ع) همچون ایشان باشند. باید جامعه و عملکرد و رفتارمان نشان بدهد جامعه ما الگویی دارد، همچنان که بودایی‌ها، هندوها و دیگران الگویی دارند و آنها را به واسطه پیروان‌شان می‌شناسیم.
الگوی جامعه اسلامی و تشیع، امام علی(ع) است. از کجا باید فهمید؟ از نوع عملکردمان و اگر این بد باشد، نه تنها الگو را به درستی معرفی نکرده‌ایم بلکه به شناخت و درک جامعه از او خدشه وارد کرده‌ایم.

 
آیا این در توان ما هست که همچون مولا باشیم؟
از جایی باید آغاز کرد و هر کدام ما تک به تک باید تلاش کند حتی اگر هرگز به کمال مطلوب نرسیم. البته که در این زمینه شیوه مدیریت جامعه نیز نقش دارد اما هر کسی باید سهم خودش را ایفا کند. نه این‌که نیاز به تبلیغ نداشته باشیم یا نشست‌ها و کنفرانس‌ها و برنامه‌ها و کتاب‌ها و فیلم‌ها و .. به هیچ کاری نیایند اما هر کدام ما می‌تواند گامی در این خصوص بردارد چون نهج‌البلاغه را داریم،‌ تاریخ زندگی امام علی(ع) مکتوب شده، آئین‌نامه مدیریتی جامعه را در قالب نامه حضرت به مالک اشتر در دسترس ماست یا همین طور نامه‌ای که امیرالمومنین به محمد ابی‌بکر نوشته‌اند را داریم.
و البته همه اینها برای معرفی کفایت نمی‌کند اگر راه و شیوه ایشان را به عمل نیاوریم چون روزی به ما خواهند گفت، اگر این مرد مولای شماست و شما پیروان او هستید، چرا این همه فاصله!؟ او کجاست و شما کجا! بالاخره باید از جایی شروع کرد. در قرآن کریم آمده که إن ا... لا يغير ما بقوم حتى يغيروا ما بأنفسهم. یعنی اگر می‌خواهید سرنوشت‌تان عوض شود، خودتان باید آن را تغییر بدهید. امیرالمومنین هم قرآن مجسم و ناطق  است که حرفش و عملکردش بر اساس قرآن بوده و بر همین مبنا مردم را به مشارکت دعوت کرد، جریانات اجتماعی را سامان داد و روزگار مردم را چنان عوض کرد که در آن سیطره وسیع اسلامی که تقریبا نیمی از کره زمین را شامل می‌شد، از اندلس و حبشه و آفریقا تا عربستان و ایران یک فقیر هم پیدا نمی‌شد.

در کنار تدبیر و توانایی‌های ایشان در مدیریت جامعه، حتما ویژگی‌های زیست ایشان هم در سامان دادن به جامعه اسلامی و برپایی عدالت بی‌تاثیر نبوده است!‌
بله. حتما همین‌طور است. ایشان در نهج‌البلاغه به صراحت فرموده که ای مردم من توانایی خوردن بهترین روغن و بهترین گندم را دارم و نیز توانایی پوشیدن بهترین لباس را اما این کار را نمی‌کنم چون شاید در حکومت من کسی باشد که دارا نباشد.
این یعنی حضرت علی(ع) حواسش به مردم بود، یعنی به فکر استفاده شخصی از موقعیتش نبوده و در مقابل همه چیزشان را برای مردم در طبق اخلاص می‌گذاشتند و همچون او رفتار می‌کردند. از خود ایشان نقل شده که حاکمان هر گونه باشند مردم همان‌گونه خواهند بود.