شکست‌هایی که پل پیروزی می‌شود

ویدئویی که پس از پخش زنده این رویداد در صفحه‌های مختلف میلیون‌ها لایک و هزاران کامنت گرفت که بیشتر آنها عمدتا به تاسف کاربران از اتفاق رخ داده معطوف بود و از امید آنها به این‌که مهندسان اسپیس‌ ایکس با این شکست به پیروزی در فرود آوردن این فضاپیمای غول‌پیکر نزدیک‌تر شده‌اند خبر می‌داد.

مهندسان آقای ماسک پیش از دستیابی به فناوری فرود آوردن عمودی موشک‌های فالکون۹ نیز همین مسیر را رفته و بارها شکست خورده بودند. اما آنها نشان داده‌اند استاد ساختن پل پیروزی از شکست‌های خود هستند.

سه‌شنبه ۱۴ بهمن ۹۹، ساعت ۲۳ و ۵۵ دقیقه به وقت تهران. اینجا تأسیسات پایگاه شرکت خصوصی اسپیس‌ایکس در بوکا چیکا واقع در ایالت تگزاس ایالات متحده است.

عقربه‌های ساعت به وقت محلی روی ۳ و ۲۵ دقیقه عصر قرار دارد. باد آرامی می‌وزد و همه‌چیز برای پرتابگر فوق‌سنگین نهمین نسخه آزمایشی فضاپیمای استارشیپ مهیاست.

با صدور مجوز این پرتاب، پس از شمارش معکوس، با غرش سه موتور پرقدرت رپتور، فضاپیمای ۵۰ متری با طمأنینه از سکوی پرتاب برمی‌خیزد و کم‌کم ارتفاع می‌گیرد.

این فضاپیمای بدون‌سرنشین پیش از رسیدن به ارتفاع ۱۰ کیلومتری، کم‌کم نیروی پیش‌رانش موتورها را کاهش داد تا سرانجام توانست حدود ۳۰ ثانیه در اوج پرواز خود در شرایط تعلیق باقی بماند. اما وقتی موتور خاموش شد، استارشیپ رو به شکم چرخید تا عملکرد بال‌های کوچک فرود آن نیز آزمایش شود.

با این حال هنگام نزدیک ‌شدن فضاپیما به زمین برای فرود عمودی، امکان چرخش کامل فضاپیما فراهم نشد و سرانجام با برخورد فضاپیما به سکوی فرود، آزمایش ۶ دقیقه و ۲۶ ثانیه‌ای استارشیپ با انفجار روی سکو پایان یافت.

ماموریت استارشیپ چیست؟

استارشیپ در حقیقت شامل فضاپیما و پرتابگری است که مهندسان ماجراجوی اسپیس‌ایکس برای اعزام انسان و محموله‌های بسیار سنگین آن را توسعه می‌دهند؛ محموله‌هایی که تا بیش از ۱۰۰ تن جرم دارند و قرار است رویاهای ایلان ماسک، بنیانگذار این مجموعه فضایی را برای اعزام انسان و وسایل لازم برای مسکونی‌سازی مریخ محقق کند.

جدا از توانایی و ظرفیت بالای این فضاپیما برای پرتاب محموله‌های بسیار سنگین، آنچه دنبال کردن قصه توسعه فناوری فضاپیمای استارشیپ را خواستنی و داستان توسعه‌اش را به قصه‌های علمی- تخیلی نزدیک می‌کند این است که مهندسان قرار است فناوری فرود عمودی پرتابگرها را که پیشتر در مورد پرتابگرهای فالکون ۹ و فالکون‌هوی توسعه یافته بود، در مورد این نسل از فضاپیماها نیز پیاده‌سازی کنند. آنها اکنون با چالش‌های بسیار پیچیده‌تری دست و پنجه نرم می‌کنند اما وقتی به‌زودی موفق به تثبیت این

فناوری شوند، دیگر کسی جلودارشان نیست. ناسا، اِسا، جاکسا، روسکاسموس و بسیاری از سازمان‌های فضایی دولتی و خصوصی جهان، مشتری پرتابگرهای فضایی غول‌پیکری خواهند شد که با هزینه پایین‌تر و در حجم بسیار بالاتر می‌توانند محموله‌های بزرگ فضایی را به مدار زمین برسانند و از آنجا راهی ماه‌، مریخ و... شوند.

علت انفجار اخیر چه بود؟

این پرتاب با توجه به این‌که برایش اخذ مجوز اداره هوانوردی فدرال (FAA) نیاز بوده و شرایط آب‌وهوایی نیز موجب به‌تعویق افتادن پرتاب آن شده بود، پس از دریافت مجوز این پرتاب انجام شد. اتفاقی که در واپسین دقایق سه‌شنبه ۱۴بهمن ۹۹ به‌وقت ایران افتاد، اولین سانحه فضاپیمای استارشیپ نبود. اسپیس‌ایکس پیشتر نیز اعلام کرده بود احتمال بروز انفجار جزئی از فرآیند توسعه نمونه‌های اولیه پرتابگرهایی در رده فالکون و استارشیپ است.

جان اینسپراکر (John Insprucker) مهندس هوانوردی اسپیس‌ایکس، پس از رخ ‌دادن این انفجار بدون خم‌آوردن به ابرو گفت: «ما باز هم پروازی عالی تا ۱۰ کیلومتری سطح زمین داشتیم اما به نظر می‌رسد کماکان باید روی فرود فضاپیما کار کنیم.» او گفته است حالا داده‌های خوبی در اختیار دارند که رسیدن به هدف اصلی این آزمایش‌ها را میسر می‌کند. آنها می‌خواهند کنترل پرتابگر را هنگام ورود دوباره به محدوده سرعت زیرصوت در اختیار بگیرند و آن را عمودی فرود بیاورند تا به این ترتیب قابلیت بازیابی و استفاده مجدد داشته باشد.

آماده برای پرتاب بعدی

این انفجار در شرایطی صورت گرفت که دهمین همتای آن نیز در همان پایگاه و در فاصله‌ای نزدیک به صحنه قرار داشت. قرائن حاکی از این است که به‌زودی شاهد پرتاب نسخه بعدی و آزمایش دهمین نسخه از استارشیپ خواهیم بود؛ ماموریتی که دیر یا زود مهندسانش به فناوری فرود عمودی این فضاپیمای غول‌پیکر دست ‌خواهند یافت.

نکته مهم این است که بخش خصوصی حامی این پرتاب‌ها با زیرنظر گرفتن پیشرفت‌های مهندسان خود در توسعه فناوری فضاپیمایی که مرزهای دانش فضایی را گسترش می‌دهد، تحمل پذیرفتن هزینه‌های شکست‌های این‌چنینی را در خود ایجاد کرده و پذیرفته است دستیابی به موفقیت بدون پل‌زدن از روی شکست‌ها ممکن نیست.

کاظم کوکرم - دانش / روزنامه جام جم