لالایی؛ رسانه مادر

لالایی با ریتم گهواره
لالایی کلامی موزون است که علاوه بر این‌که در کمال ایجاز و اختصار خوانده می‌شود بیشترین تاثیرگذاری بین خواننده و شنونده را دارا‌ست و پیوند‌دهنده روح دو انسان است. در دل این کلام موزون و به‌ظاهر عامیانه که با ریتم گهواره کودک هماهنگی دارد، مضامین باارزش و عمیقی مثل زیبایی کودک، طبیعت، مهر و علاقه مادر به کودک، نگرانی‌ها و هشدارهای مادر به کودک، گلایه‌ها، ترس‌ها و آرزوها، مسائل زنان و مادران، اقتصاد، مذهب، وقایع ارزشمند تاریخی و مضامین پرشمار دیگر نهفته است. به‌عبارتی لالایی‌ها یک رسانه زنانه و به‌روز برای کودکان بوده و علاوه بر وقایع، اوضاع و احوالات جمعی یک قوم، احوالات و احساسات مادر را نیز به کودک منتقل می‌کرد.
شاید «تشبیه» بیشترین آرایه موجود در لالایی‌ها باشد و صدالبته این لالایی‌ها از آرایه‌های گوناگون ادبی جز تشبیه نیز برخوردار بوده‌اند که برای نمونه می‌توان به «استعاره» اشاره کرد.
موسیقی و لحن خاص و کلمات ملایم، آرام و منظم همراه با لالایی با تحریک امواج در مغز، موجب به خواب رفتن آرام ذهن می‌شود. کودکان قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای در زمینه درک موسیقی دارند و به سرعت آن را به خاطر می‌سپارند و تکرار می‌کنند. کودکان در زمانی که می‌خواهند آغاز به صحبت کردن کنند، ابتدا آوای کلمات را تکرار می‌کنند و موسیقی کلمات را بدون این‌که کسی به آنها آموزش داده باشد، مانند بزرگسالان تکرار می‌کنند. آنها هجاهای بی‌معنی را پشت سر هم تکرار می‌کنند و از همین تکرار طنین کلمات، به بیان صحیح کلمات می‌رسند.

اهمیت صدا در روان کودک
در ماه دوم بارداری گوش، چشم، بینی، چانه و اندام‌های بیرونی جنین شکل می‌گیرد و در حدود هفته بیستم جنین صدا را می‌شنود و در هفته بیست و چهارم چشم‌های جنین به نور حساس شده و به صدا واکنش نشان می‌دهد.
بر همین اساس اولین مسیر ارتباطی مادر و کودک از طریق صدا و صوت و حس لامسه ایجاد می‌شود و جنین اولین صدایی که می‌شنود و از صداهای دیگر تشخیص می‌دهد صدای مادر و صدای ضربان قلب مادر است.
بسیاری از روان‌شناسان معتقدند که از همین زمان می‌توان خواندن لالایی را آغاز کرد.
نوزاد اولین نشانه‌های ارتباطی را نیز بعد از تولدش به وسیله صدای گریه برای مادر ارسال می‌کند و تنها راه ارتباطی‌اش با مادر برای بیان نیازش به بقا همین گریه کردن است.
خواندن لالایی علاوه بر این‌که رابطه و حس عاطفی مشترک بین مادر و کودک را تقویت می‌کند، در ارتقای هوش شنیداری و شکل‌گیری تکلم و بیان کودک نیز تاثیر مثبت دارد. خواندن لالایی یکی از مسیرهای انتقال ارتباط عاطفی مادر به کودک و ایجاد دلبستگی ایمن بین مادر و کودک است و بهتر است مادر در حین خواندن لالایی کودک را طوری در آغوش بگیرد که صدای ضربان قلب شنیده شود یا او را نوازش کند. باید دانست که مادر با در آغوش گرفتن و صحبت کردن با کودک و اجازه دادن به کودک برای شنیدن صدای ضربان قلبش و رسیدگی به نیازهای اولیه کودک، سعی در انتقال پیام عاطفی به کودک دارد. همان‌طور که تا اینجا بیان شد نقش صدا در ارتباط بین مادر و کودک نقش بسیار پررنگی است و حتی بعد از مرگ هم به گفته دانشمندان تا ۷۲ ساعت گوش همچنان فعال باقی خواهد ماند.

کدام لالایی برای کودک مناسب است؟
تا این بخش از متن به اهمیت صدا برای کودک و این‌که چرا برای کودک لالایی بخوانیم پرداخته شد. شاید بهتر باشد در این بخش از متن در این خصوص با هم صحبت کنیم که چه لالایی‌هایی برای کودکان‌مان مناسب است؟ و آیا خواندن هر لالایی‌ایی برای کودک مناسب است یا خیر؟
تحقیقات نشان داده است که نوع و سبک ارتباط عاطفی و دلبستگی مادر در انتخاب نوع لالایی‌ها تاثیر دارد.
بهتر است مادر در انتخاب لالایی‌ها از مضامین مثبت نظیر محبت، امید، نوازش، سلامت، طبیعت و... استفاده کند و در مقابل از خواندن لالایی‌هایی با مضامین غم، درد، هجران، تردید و دودلی خودداری کند.
روح و روان مادر و کودک در یک ارتباط دو‌سویه با همدیگر هستند و شاید همه مادران این موضوع را تجربه کرده‌اند که روزهایی که ناراحتند یا نگرانند، به‌هم‌ریختگی‌های زیادی را هم در فرزندشان مشاهده می‌کنند. نقش مادر در انتقال آرامش و محبت به کودک، نقشی بسیار کلیدی است و دوران جنینی و سال‌های اولیه عمر کودک سال‌های طلایی و غیر‌قابل‌بازگشتی است و این موضوع نشانگر این است که نقش مادر در انتخاب و گزینش لالایی و ارتقای کیفی رابطه با کودک و شکل‌گیری پایه‌های فکری و احساسی کودک نسبت به خودش و دیگران در سال‌های بعدی زندگی نقشی کلیدی است.