اجزای مختلف ترازنامه

به گزارش جام جم آنلاین به نقل تالار بورس ، ترازنامه از سه بخش دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق‌صاحبان سهام تشکیل می‌شود. که مجموع بدهی‌ها با حقوق صاحبان سهام باید برابر با مجموع دارایی‌ها باشد.

دارایی‌ها

دارایی‌ها از لحاظ نقدشوندگی به دو دسته دارایی‌های جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند.

 دارایی‌های جاری

دارایی‌های جاری، دارایی‌هایی هستند که انتظار می‌رود طی یک دوره یک ساله یا یک چرخه عملیات (هر کدام که طولانی‌تر باشد) به وجه نقد تبدیل شوند و یا در دوره عملیات از آن‌ها استفاده شود.

برای مثال یک شرکت تولید آب‌میوه را در نظر بگیرید. چرخه عملیات این شرکت‌، از مدت زمانی که ‌مواد اولیه آورده می‌شود، تا زمانی که آب‌میوه‌ها فروخته شود و وجه‌نقد دریافت شود، به‌حساب می‌آید. این فرایند ممکن است چند روز یا نهایت چند هفته طول بکشد. چرخه عملیات این شرکت کوتاه است، بنابراین برای نقد شدن دارایی‌های جاری، یک دوره یک‌ساله را در نظر می‌گیریم. زیرا دوره یک‌ساله، از چرخه عملیات این شرکت که ممکن است نهایت چند هفته طول بکشد، بیشتر است.

 به‌طور کلی دارایی‌های جاری اطلاعاتی را در مورد فعالیت‌های عملیاتی شرکت نشان می‌دهند. رایج‌ترین حساب‌های دارایی‌های جاری عبارتند از:

موجودی نقد، حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری و غیر‌تجاری، موجودی کالا، سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت (اوراق بهادار قابل معامله)، پیش‌پرداخت‌ها و سفارشات، موجودی مواد و کالا. در ادامه هر یک از این موارد را به‌طور جداگانه توضیح می‌دهیم.

حساب وجوه نقد

این حساب شامل پول، مانده حساب بانکی، چک، مسکوک و هر چیزی که با مبلغ اسمی خود مورد قبول بانک واقع شود، است.

سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت

سرمایه‌گذاری‌هایی که مدت زمان سر‌رسید آن‌ها کمتر از یک سال باشد، جزء سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در نظر گرفته می‌شوند. سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت در سهام سایر شرکت‌ها می‌تواند نوعی از این سرمایه‌گذاری‌ها باشد.

حساب‌ها و اسناد دریافتنی تجاری و غیر‌تجاری

حساب‌هایی هستند که به‌خاطر ارائه خدمات و یا فروش کالاها به طور نسیه ایجاد می‌شوند. فرق حساب‌های دریافتنی با اسناد دریافتنی در این است که در حساب‌های دریافتنی، مشتری به طور شفاهی متعهد می‌شود که تا سررسید مشخصی پول اجناس نسیه گرفته شده را برگرداند. اما در اسناد دریافتنی، مشتری به‌صورت کتبی متعد می‌شود که تا تاریخ مشخصی پول خدمات و یا اجناس دریافت شده را بازگرداند. روی اسناد دریافتنی بیشتر از حساب‌های دریافتنی می‌شود حساب کرد.

موجودی مواد و کالا

به دارایی‌هایی گفته می‌شود که به‌طور مستقیم و یا غیرمستیم برای ساخت محصول یا ارائه خدمات، در طی فرآیند تولید مصرف می‌شوند. موجودی مواد و کالا به بهای تمام شده، اندازه‌گیری می‌شود.

سفارشات و پیش‌پرداخت‌ها

سفارشات و پیش‌پرداخت‌ها، هزینه‌هایی از قبل انجام شده هستند. مثل پیش‌پرداخت بیمه، یعنی شما برای اینکه یک خدماتی را در آینده دریافت کنید، از قبل برایش هزینه کردید. آن خدماتی که قرار است به شما ارائه شود جزء دارایی‌ها شما به‌حساب می‌آید.

دارایی‌های غیرجاری

دارایی‌های غیر‌جاری، دارایی‌هایی هستند که انتظار نمی‌رود طی یک دوره یک ساله یا یک چرخه عملیات به وجه نقد تبدیل شوند و یا در دوره عملیات از آن‌ها استفاده شود. این دارایی‌ها می‌توانند اطلاعاتی در رابطه با فعالیت‌های سرمایه‌گذاری شرکت و یا تامین مالی بلند‌مدت آن در اختیار سهامداران قرار بدهند. در ادامه انواع دارایی‌های غیر‌جاری را توضیح می‌دهیم.

سرمایه‌گذاری‌های بلند‌مدت

این سرمایه‌گذاری‌ها به مدت زیر یک سال انجام نمی‌شوند. همچنین انتظار نمی‌رود که در فعالیت‌های مستمر واحد تجاری نیز مورد استفاده قرار گیرند.

دارایی‌های ثابت مشهود

به دارایی‌های ثابت، دارایی سرمایه‌ای نیز می‌گویند. این دارایی‌ها ماهیتی فیزیکی دارند و طول عمرشان نسبتا طولانی است. به منظور استفاده برای بیش از یک دوره مالی خریداری می‌شوند و از آن‌ها برای تولید کالا یا خدمات استفاده می‌شوند. مثل ماشین آلات، ملک و ساختمان.

دارایی‌های نامشهود

این دارایی‌ها ماهیت فیزیکی ندارند و به مدت بیش از یک سال نگهداری می‌شوند. نمونه‌ای از این دارایی‌ها، سرقفلی محل کسب، حق اختراع و... هستند.

ارزش برخی از دارایی‌های نامشهود قابل تعیین است، مثل حق اختراع، حق کپی رایت و برند‌های تجاری. بهای یک دارایی نامشهود قابل تعیین در طی عمر مفیدش منقضی می‌شود. اما ارزش برخی از دارایی‌های نامشهود را نمی‌شود تعیین کرد، مثل سرقفلی. این دارایی‌ها منقضی نمی‌شوند و عمرشان نامحدود است. معمولا برای مقایسه ترازنامه دو شرکت ارزش سرقفلی نادیده گرفته می‌شود.

با مطالعه بدهی‌ها و حقوق‌صاحبان سرمایه، می‌توان اطلاعات مفیدی در رابطه با ساختار سرمایه شرکت کسب کرد. اطلاعاتی نظیر این‌که سرمایه شرکت از چه منابع و محلی تامین شده است. آیا بدهی‌های کوتاه‌مدت بیشتر ساختار سرمایه را تشکیل داده است یا بدهی‌های بلند‌مدت.

بدهی‌ها

بدهی‌ها تعهدات یک شرکت یا واحد تجاری هستند که به‌خاطر مبادلات گذشته ایجاد شده‌اند. این تعهدات می‌تواند منجر به خروج جریان نقد و... از شرکت شود. بدهی‌ها نیز همانند دارایی‌ها از لحاظ زمان سر‌رسید به دو دسته بدهی‌های جاری و غیرجاری تقسیم می‌شوند.

بدهی‌های جاری

بدهی‌های جاری، بدهی‌هایی هستند که انتظار می‌رود طی یک چرخه عملیات و یا یک سال از تاریخ ترازنامه (هرکدام که طولانی‌تر است) تسویه شوند. همچنین مدیریت شرکت قصد داشته باشد که این بدهی‌ها را از محل دارایی‌های جاری (وجوه نقد) و یا از طریق ایجاد بدهی‌های جاری جدید تسویه کند. به‌این صورت که ممکن است شرکت، برای پرداخت بدهی‌هایش، وام جدیدی بگیرد. با گرفتن وام، بدهی جدیدی ایجاد می‌شود و بدهی قبلی تسویه خواهد شد.

حساب‌ها و اسناد پرداختنی تجاری

این حساب‌ها و اسناد زمانی ایجاد می‌شوند که شرکت از طریق نسیه، از کالا یا خدماتی استفاده کند. علاوه‌بر آن قرار است که این حساب‌ها طی یک سال آینده تسویه شوند. به‌عبارت دیگر، مقدار وجهی است که شرکت به سایر اشخاص یا شرکت‌ها بدهکار است و قرار است طی یک سال از تاریخ ترازنامه آن‌ها را پرداخت کند.

تنها تفاوت بین حساب‌ها و اسناد پرداختنی تجاری در نوع تعهدی است که برای بازپرداخت آن‌ها شرکت متحمل می‌شود.

برای مثال ممکن است، شرکت چک یا سفته‌ای بابت برگرداندن مبلغ نسیه از خودش ارائه ندهد. اما فروشنده بابت اعتباری که شرکت نزد آن‌ها دارد و یا خوش‌حسابیشان بدون گرفتن هیچ سندی به آن‌ها خدمات ارائه دهد. در این مواقع حسابی به نام، حساب‌های پرداختنی ایجاد می‌شود. اما اگر شرکت برای خرید و یا اخذ خدمات چک یا سفته ارائه دهد حسابی به نام اسناد پرداختنی ایجاد می‌شود.

پیش‌دریافت‌ها

نوع دیگری از بدهی‌های جاری پیش‌دریافت‌ها هستند. پیش‌دریافت‌ها مبالغی هستند که شرکت قبل از فروش کالا و یا ارائه خدمات، از مشتریانش دریافت می‌کند. در این مواقع شرکت تعهد می‌کند که در یک تاریخ مشخص اقلام و یا خدماتی که پولش را از قبل دریافت کرده است را به مشتری ارائه دهد.

ذخیره مالیات

میزان مالیات برآوردی (پیش‌بینی شده) توسط شرکت، به‌عنوان ذخیره مالیات در حسابی جدا در نظر گرفته می‌شود. برای مثال شرکت با توجه به درآمدهای دوره‌های قبل و فروش احتمالی یا ارائه خدمات احتمالی، میزان مالیات دوره را تخمین می‌زند و مبلغی را برای آن کنار می‌گذارد. اگر قرار باشد که این مالیات ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه پرداخت شود در بدهی‌های جاری جای می‌گیرد.

سود سهام پیشنهادی و پرداختنی

اگر سودی که هیات مدیره برای تقسیم بین سهامداران در نظر گرفته‌اند، توسط مجمع عمومی عادی مورد تصویب قرار بگیرد. در این صورت سود سهام پیشنهادی و پرداختنی در بدهی‌های جاری در نظر گرفته می‌شود. دلیل جای‌گیری در بدهی‌های جاری نیز این است که، طبق قانون تجارت شرکت‌ها تنها تا ۸ ماه پس از برگزاری مجمع عمومی وقت دارند که سود را به سهامداران بدهند.

تسهیلات دریافتی

تسهیلات مالی کوتاه مدت و حصه جاری بلندمدت با هم تسهیلات دریافتی را تشکیل می‌دهند.

حصه جاری، به آن دسته از بدهی‌های بلند‌مدت گفته می‌شود، که سر‌رسید آن‌ها در دوره‌ی جاری و یا آتی باشد. به آن قسمت از وام بلند مدت که باید در سال جاری پرداخت شود، حصه جاری بلندمدت می‌گویند.

بدهی‌های غیر‌جاری

آن‌دسته از بدهی‌ها هستند که انتظار می‌رود بعد از گذشت یک سال از تاریخ ترازنامه و یا یک چرخه عملیات هر کدام که طولانی‌تر هستند تسویه شوند.

تسهیلات مالی دریافتی بلند‌مدت

این تسهیلات بر جریانات نقد آتی تاثیرات زیادی می‌گذارند. به همین دلیل تاریخ سررسید آن‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است. اطلاعات مربوط به زمان پرداخت و... در یادداشت‌های توضیحی آورده می‌شود.

از دیگر بدهی‌های غیر‌جاری می‌توان اوراق مشارکت، وام‌های بلند‌مدت، ذخیره مزایای پایان خدمت کارکنان و ... را نام برد.

خالص سرمایه در گردش

تفاوت بین دارایی‌های جاری با بدهی‌های جاری، خالص سرمایه در گردش نامیده می‌شود. اگر تفاوت بین این دو مورد مثبت باشد، یعنی میزان دارایی‌های جاری بیشتر از بدهی‌های جاری شرکت باشد. می‌توان چنین استدلال کرد که وجه نقدی که شرکت طی یک سال آینده در‌دست دارد، بیشتر از وجه نقدی است که شرکت در این مدت باید خرج کند. بنابراین این شرکت توانایی پرداخت بدهی‌های کوتاه‌مدت خود را دارد و در این بخش به مشکل نخواهد خورد. آخرین بخش از ترازنامه حقوق صاحبان سهام نام دارد.

حقوق صاحبان سهام (سرمایه)

بعد از کسر بدهی‌ها از دارایی‌ها، آنچه که باقی می‌ماند متعلق به صاحبان سرمایه است. حقوق صاحبان سهام (سرمایه) بر مبنای منبع تامین‌کننده آن تفکیک می‌شود. شرکت‌های سهامی برای تامین مالی خود دست به انتشار سهام می‌زنند. به بیان دیگر با انتشار سهام دیگران را نیز در شرکت سهیم می‌کنند. بخش دیگری از حقوق صاحبان سهام را، اندوخته‌ها تشکیل می‌دهند.

اندوخته‌ها مبالغی هستند که به‌خاطر الزامات قانونی، تقویت بنیه مالی، حفظ حقوق بستانکاران و... از سود قابل تقسیم شرکت‌ها کسر می‌شود. اندوخته طرح توسعه و اندوخته عمومی از دیگر اندوخته‌های شرکت‌ها هستند.

تهیه اندوخته قانونی  بر اساس قانون تجارت الزامی و مبلغ آن را به هیچ‌وجه تقسیم نمی‌شود مگر در زمان تصفیه.

سود و زیان انباشته، مجموع سودهای تقسیم نشده یا تخصیص داده نشده را پس از کسر زیان‌های وارده نشان می‌دهد.