بی‌کرایه به سمت مقصد

مسابقه جذاب غیراستودیویی با جزئیات
بزرگ‌ترین حسن بی‌کرایه در همان ایده اولیه آن نهفته است. یعنی برگزاری یک مسابقه تلویزیونی «غیراستودیویی» که می‌تواند آفت‌های تکراری‌شدن مسابقه‌های استدیویی را کم کند. محمد نادری در هر قسمت از این برنامه که معمولا زمان پخش آن بین 20 تا 30 دقیقه است، پذیرای حداقل دو مهمان مختلف می‌شود که گاهی به شکل تک نفره و گاهی به شکل گروهی وارد مسابقه می‌شوند و مقصد خود را به راننده که همان محمد نادری باشد، اعلام می‌کنند.
تاکسی به سمت مقصد اعلام شده از سوی مسافران حرکت می‌کند و نادری در خلال حرکت سوالاتی را از مخاطبانش می‌پرسد. چالش‌های مخاطبان برای پیدا‌کردن جواب درست که با نمایش نماهای نزدیک از واکنش‌ چهره‌ شرکت‌کنندگان همراه می‌شود هم تا میزان زیادی بر افزایش هیجان مسابقه و طبعا جذابیت آن افزوده است. حتی گاهی شادی‌های پرانرژی برخی شرکت‌کنندگان بعد از اعلام پاسخ درست به سوالات هم در لابه‌لای تصاویر گنجانده شده که جنبه سرگرم‌کنندگی مسابقه را افزایش داده است.
این بار به جای مجری، بازیگر می‌‌خواهیم!
یکی از اصلی‌ترین ایرادات به خیلی از برنامه‌های تلویزیونی این است که چرا به جای مجری از بازیگران سینما و تلویزیون برای اجرای برنامه استفاده می‌کنند. ایرادی که از حق نگذریم در خیلی از موارد درست است و معمولا هم تهیه‌کنندگان برنامه‌های تلویزیونی صرف به‌واسطه شهرت و محبوبیت آن هنرپیشه سراغ او می‌روند و در عمل به وضوح می‌توان ضعف آنها در اجرا را دید.
اما بی‌کرایه یکی از معدود مواردی است که اتفاقا باید
به جای مجری، از یک بازیگر برای اجرای آن استفاده می‌شد. این بار به جای قدرت اجرا، به هنر بازیگری نیاز بود و به همین خاطر هم بود که بازیگران برای اجرای این برنامه در اولویت قرار داشتند؛ مخصوصا این‌که محمد نادری با سابقه سال‌ها بازی در عرصه تئاتر تسلط خوبی اجرای مسابقه‌ای این‌چنینی که بیشتر شبیه یک نوع نمایش است، دارد.
فرصتی که می‌شد بهتر از آن استفاده کرد
در بی‌کرایه مسافرانی که سوار تاکسی می‌شوند، از زمان سوار شدن به تاکسی تا زمان پیاده شدن از آن، به سوالاتی پاسخ می‌دهند که به ترتیب از آسان به سمت سخت حرکت می‌کند.
شرکت‌کنندگان به ازای پاسخ به هر سوال 25 هزار تومان جایزه می‌گیرند و طبعا هر چه‌قدر تعداد پاسخ‌های درست آنها بیشتر باشد، جایزه بیشتری را به هنگام پیاده شدن از این تاکسی دریافت خواهند کرد. البته شاید یکی از ایرادات وارد به برنامه را بتوان در همین سوالات هم دید. با توجه به این‌که این مسابقه بر مبنای چرخیدن تاکسی در سطح خیابان‌های تهران طراحی شده، شاید بهتر بود به جای سوالات اطلاعات عمومی در ارتباطات با موضوعات مختلف، بیشتر سوالاتی در ارتباط با مسائل شهری، فرهنگ شهرنشینی، فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه عمومی و حتی سوالات مربوط به قوانین رانندگی پرسیده می‌شد تا از این فرصت برای فرهنگسازی در زمینه مسائل و معضلات شهری از جمله احترام به قوانین راهنمایی‌و رانندگی استفاده می‌شد. حتی می‌شد بخش‌های نمایشی هم درباره حضور این تاکسی در سطح شهر و یا عبورش از مناطق پرترافیک و شلوغ شهر برای آن در نظر گرفت تا فضای کلی مسابقه بیشتر به واقعیت نزدیک می‌شد.
در حسرت نمای باز !
در بخش ابتدایی همین یادداشت نوشتیم که یکی از نقاط قوت بی‌کرایه استفاده از نماهای بسته شرکت‌کنندگان برای انتقال چالش‌ها و نگرانی‌های آنها در مواجهه با سوالات است که به شکل طبیعی باعث افزایش هیجان مسابقه برای بیننده می‌شود؛ اما استفاده از این موضوع نباید مانع از این می‌شد که سازندگان این مسابقه از نماهای لانگ‌شات بیرون از ماشین نیز استفاده کنند. نماهای که می‌توانست برخی از جذابیت‌های بصری شهر تهران را به مخاطبانش ارائه کند تا هم تصویر ارائه‌‌‌شده در قاب تلویزیون متنوع‌تر و خوش‌ رنگ‌ولعاب‌تر شود و هم تمرکز بیش از اندازه در نمایش نماهای داخل ماشین بی‌کرایه باعث ایجاد نوعی حس تکرار در میان مخاطبش شود.
فرهنگ‌سازی زیرپوستی
اما بی‌کرایه برای نگارنده این مطلب، اگر هیچ‌کدام از نکات مثبتی که پیش از گفته شد را نداشت و فقط همین یک نکته را که در ادامه به بررسی آن خواهیم پرداخت را داشت (که دارد)، ارزش اضافه شدن به فهرست بهترین برنامه‌های حال حاضر تلویزیون را داشت.
مساله توجه به زبان فارسی به عنوان یکی از مهم‌ترین مسائلی که رسانه ملی باید به آن توجه کند، به خوبی در بی‌کرایه مورد توجه قرار گرفته؛ آن هم به شکلی غیرکلیشه‌ای و مخاطب‌پسند. هر جا که شرکت‌کنندگان برنامه از واژه‌ای انگلیسی استفاده می‌کنند، معادل فارسی آن واژه به شکل زیرنویسی گرافیکی در پایین صفحه درج می‌شود تا هم دایره لغات مخاطبانش را افزایش دهد و هم در زمینه‌ استفاده از زبان‌ فارسی که میراث مشترک همه ما مردم ایران زمین است، فرهنگ‌سازی کند.

احسان سالمی
روزنامه‌نگار