چوب لای چرخ تهرانگردی توان یاب ها

تجربه یک پاراتور
همزمان با هفته تهران، شهرداری تهران برای نخستین بار مجری اجرای یک پاراتور برای توان یابان شهر تهران شد. شروع برنامه از عمارت عین‌الدوله در نزدیک میدان هروی بود و اتوبوس‌های ویژه توان یابان، آنها را تا مقابل نخستین مقصد گردشگری همراهی کرد. در ساختمان رمپی وجود داشت تا گردشگران پاراتور بتوانند خود را به سالن اصلی ساختمان عین‌الدوله برسانند. هر چند مسؤولان مدعی مناسب‌سازی بودند اما واقعیت آن بود که رمپ محل مورد نظر تنها رمپ پارکینگ بود و ویلچرسوارها بدون همراه نمی‌توانستند به‌خوبی از این رمپ استفاده کنند و این نکته‌ای بود که حتی از چشم شهردار هم پنهان نماند و دستور دارد طرحی برای نصب صندلی جک‌دار مخصوص معلولان روی پله‌های عمارت ارائه شود. اما این یک روی ماجرای پاراتور بود. روی دیگر حضور در عمارت، خنده و شادمانی گردشگران، عکس گرفتن دسته‌جمعی و تماشای سردیس‌های حاضر در ساختمان بود. شهردار منطقه 4 که میزبان برنامه بود با خبر مناسب‌سازی فاز 2 باغ پرندگان سبب خوشحالی گردشگران شد اما یکی از آنها که سابقه حضور در فاز یک این پروژه را داشت این‌بار از شهردار تقاضا کرد که حتما در تور فاز دوم همراه با آنها سوار ویلچر شود تا ارزیابی واقعی از میزان مناسب‌سازی داشته باشد. این خواسته گرچه عجیب اما گواه آن بود که از حرف تا عمل را فقط کسانی می‌توانند با همه وجود لمس کنند که گاهی حتی مناسب‌سازی هم دردشان را دوا نکرده است.
گروه صد نفری پاراتور در ادامه برنامه راهی عمارت ارباب هرمز در پارک پلیس شدند اما بازدید از موزه گرافیک با پله‌های آجری‌اش تنها برای بخشی از گردشگران امکان‌پذیر بود و بقیه گروه به تماشای ساختمان و شنیدن داستان زندگی مردی که به دنبال ساختن تهران پاریس در شرق تهران بود و یادگارش تهرانپارس شد، گذراندند. پرسش این بود که چرا این محل برای بازدید انتخاب شده بود؟ گرچه نخستین پاراتور شهرداری تهران، گواهی بر کمبودها و نیازهای پیش روی پاراتور بود اما بخش پایانی این تور نیم‌روزه، مهر تاییدی بر برگزاری این تور بود. خوشحالی از یک دور همی و گپ و گفت، ذوق عکس گرفتن‌های دسته‌جمعی و شادمانی به هوا بردن بادبادک‌های رنگی، گردشگران توان یاب را فارغ از سن و سال‌شان به وجد آورد و شادمانی را مهمان لحظه‌هایشان کرد.

می‌رویم تا تلنگر بزنیم
الهام خادم‌حسینی یکی از شناخته‌شده‌ترین چهره‌های عرصه پاراتور ایران است. این راهنمای گردشگری که نام پاراتور را از پارالمپیک برگزیده و از سال 91 با گردشگری مخصوص توان یابان همراه بوده، معتقد است که اولین هدف پارالمپیک بیرون آوردن افراد توان یاب از انزوا به فضای خارج از منزل است و گردش و تفریح در یک دور همی این فضا را به توان یاب می‌دهد.
خادم حسینی با اذعان به این‌که هنوز مسیر طولانی تا باز شدن راه برای چرخ‌های توان یابان به مقاصد گردشگری پیش رو است به جام‌جم گفت: یک گزینه این بوده منتظر شویم تا روزی زیرساخت‌ها مهیا و استانداردسازی در حد انتظار اعمال شود و بعد از آن تورهای گردشگری راه‌اندازی گردد، اما این گزینه یعنی انتظار بی‌پایان؛ پس ما راه دیگری را پیش گرفتیم و آن این بود که گروه‌های توان یاب را با وجود شیب‌های تند و رمپ‌های نامناسب و حتی پله‌ها به مکان‌های گردشگری ببریم تا با حضور آنها، تلنگری زده شود و مسؤولان به فکر زیرساختش بیفتند و البته که این راه جواب داده است.
این راهنمای پاراتور با اشاره به این‌که در حال حاضر مناسب‌سازی محیط موزه برای استفاده معلولان به یکی از شاخص‌های شورای بین‌المللی موز‌ه‌ها (ایکوم) تبدیل شده است، افزود: حضور گردشگران توان یاب در پاراتور‌ها سبب شده تا علاوه بر فضای شهری و گردشگاه‌ها، اصلاح محیط موزه نیز در دستور کار قرار گیرد تا بازدیدکننده معلول قادر باشد آزادانه و بدون خطر در محیط موزه حرکت و بازدید کند.

مناسب‌سازی را ندید نگیرید
محمداسماعیل شیخ‌قرایی سال‌ها است در میان سردمداران گردشگری برای معلولان فعالیت می‌کند و حضور او به عنوان مدیرعامل انجمن گردشگری معلولان پارس در جلسات حوزه گردشگری گواهی بر این ادعا است، چرا که این انجمن تاکنون موفق به برگزاری 25 پاراتور برای توان یابان شده و در این مسیر، مشکلات را به چشم دیده است.
شیخ قرایی با بیان این‌که پاراتور به دنبال توانمندسازی فرد معلول است تا با استفاده از امکانات گردشگری، بدون نیاز به حضور فرد دیگری سفر کند، به جام‌جم گفت: هدف پاراتور تفرج صرف نیست بلکه ایجاد انبساط خاطر، شادی و نشاط، امید به زندگی و بالندگی یک معلول را در نظر دارد تا معلول را از خمودگی بیرون بیاورد و وارد جامعه کند و البته در این سفرها است که موانع روبه‌روی گردشگری معلولان را شناسایی می‌کنیم و ایده هایمان را به گوش مسؤولان می‌رسانیم. این فعال عرصه گردشگری معلولان تاکید کرد: نیازی نیست پاراتور برگزار کرد تا مطمئن شد نه زیر ساخت اولیه مثل حمل و نقل برون شهری مناسب مهیا است و نه حتی مناسب‌سازی لازم برای ورود گردشگر معلول به بسیاری از مکان‌های گردشگری ایران و حتی رستوران و سینما فراهم شده است، اما آنچه در پاراتور می‌توان دید این است که اگر مناسب‌سازی مورد توجه قرار نگیرد آن وقت فرد معلول که نمی‌تواند از پله‌ها بالا برود، سرخورده می‌شود و حتی توجه همراه با نگاه ترحم برای او حقارت به همراه می‌آورد آنچنان که از حضور در فضاهای فرهنگی و گردشگری اجتناب می‌کند و خود را در محیط خانه ایزوله کرده و منزوی بودن را انتخاب می‌کند.
مدیرعامل انجمن گردشگری معلولان پارس با تاکید بر این‌که فکر و همت ملی لازم است تا استانداردسازی برای معلولان از مرحله ندید گرفتن خارج شود، افزود: کمبودها و کسری‌ها عیان است و انتظارات به حق است اما باید در رعایت قانون برای مناسب‌سازی به نقطه‌ای برسیم که از طراح و معمار گرفته تا ناظر و مدیر یک مجموعه راضی نشوند به این‌که نکته‌ای را در حوزه مناسب‌سازی، ندیده بگیرند و از آن چشم‌پوشی کنند.
این فعال عرصه گردشگری معلولان با ابراز خرسندی از این‌که توجه به مناسب‌سازی از سوی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مورد توجه قرار گرفته است، افزود: رنسانس تغییر در مناسب‌سازی فرا رسیده است و کارهای قابل‌توجهی از جمله نامگذاری یک روز برای گردشگری معلولان در هفته گردشگری به انجام رسیده، اما حقیقتش را بخواهید هنوز مسیر اجرایی کردن بسیاری از کارها زمانبر است. شیخ‌قرایی تنها خواسته دست‌اندرکاران عرصه گردشگری معلولان را بهره گرفتن از جامعه معلولان عنوان کرد و گفت: امیدواریم در تصمیم‌گیری‌ها فقط یک کارشناس توانبخشی حضور نداشته باشد، بلکه یک فعال عرصه گردشگری معلولان که درد را چشیده است هم در تصمیم‌گیری‌ها و تعیین ضوابط و مقررات برای گردشگری دسترس‌پذیر مورد مشورت قرار گیرد. با تمام این تفاسیر دستاوردهای اجرای پاراتور تهران و راه‌اندازی سفرهای گردشگری توان یابان سبب جدی گرفتن مساله دسترس‌پذیری شده است به طوری که تاکنون سازمان اسناد و کتابخانه ملی، موزه رضا عباسی، موزه صلح، موزه فرش، باغ موزه قصر، موزه دفاع مقدس، استانداردسازی لازم را به وجود آوردند، اما این دستاورد در مقابل نیاز جامعه نابینایان، ناشنوایان و توان یابان جسمی حرکتی نه‌تنها کافی نیست بلکه هنوز راه زیادی در پیش است.

نشان دسترس‌پذیری در راه است
یکی از اتفاقات خوش گردشگری ایران در شهریور امسال شکل‌گیری کارگروه گردشگری دسترس‌پذیر در معاونت گردشگری سازمان میراث بود. مانی رضوی‌زاده، مشاور معاونت گردشگری در امور گردشگری دسترس‌پذیر در این‌باره به جام‌جم گفت: نامگذاری سال 2016 به نام گردشگری برای همه توسط سازمان جهانی گردشگری، سبب شد در ایران نیز این موضوع بیشتر از گذشته مورد توجه قرار گیرد؛ چرا که بخش قابل توجهی از مسافران ورودی به کشور ما را سالمندان بالای 65 سال اختصاص می‌دهند و از این‌رو گردشگری دسترس‌پذیر نیازپیش روی اماکن گردشگری، تاریخی و اقامتی کشور است.
رضوی‌زاده با اذعان به این‌که موضوع مناسب‌سازی و رعایت ضوابط و مقررات استانداردسازی بین سازمان‌های مختلف پخش شده است، بیان کرد: برای رسیدن به نتیجه مطلوب در عرصه گردشگری دسترس‌پذیر نیازمند همگرایی مطلوب هستیم ‌طوری که بخشی نگری کنار گذاشته شود و تفکر ملی حلقه‌ای از کارشناسان و سازمان‌ها را در یک جهت و هدف پیش ببرد. مشاور معاونت گردشگری در امور گردشگری دسترس‌پذیر یکی از موفقیت‌های ناشی از همکاری‌های همه جانبه را اجرای طرح اهدای نشان دسترس‌پذیری عنوان کرد و در این باره عنوان کرد: یکی از دستور کارهای کمیته فنی ستاد مناسب‌سازی کشور، بحث نشان دسترس‌پذیری است به‌طوری که این نشان از طرف ستاد به مکان‌های عمومی دسترس‌پذیر به عنوان اقدامی تشویقی اهدا می‌شود. وی با بیان این‌که فرآیند طراحی نشان دسترس‌پذیر نهایی شده، گفت: ستاد مناسب‌سازی در وزارت کشور با حضور همه دستگاه‌ها در مرحله تدوین چک لیست‌ها و امتیاز بندی نهایی اهدای نشان دسترس‌پذیری هستند.
رضوی‌زاده یکی از اقدامات پیش‌روی کارگروه گردشگری دسترس‌پذیر در وزارت میراث را ارائه طرح اولین محور تاریخی-گردشگری دسترس پذیر در ایران را به سازمان جهانی گردشگری عنوان کرد و گفت: در صورت نهایی شدن این طرح پایلوت، فازهای آموزش، انتقال دانش و مشاوره‌های لازم در خصوص دسترس پذیری با حضور کارشناسان UNWTO سازمان جهانی گردشگری دنبال می‌شود. وی در توضیح این طرح گفت: در طرح ارائه شده تمامی آثار تاریخی، گردشگری، اقامتی و دسترسی مناسب و حتی حمل و نقل در یک محور گردشگری مناسب‌سازی و دسترس‌پذیر ‌می‌شود تا زنجیره ارائه خدمات در کنار نقاط دسترس‌پذیر به افراد دارای معلولیت ارائه شود.

شهرزاد باباعلی‌پور

ایران